Morgunblaðið - 08.02.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. FBBRÚAR 1968
15
ERLENT YFIRLIT
Straumhvörf
í Vietnam
STÓRSÓKN Viet Cong-skæru-
liða og Norður-Vietnama í Suð-
ur-Vietnam hefur gert að engu
staðhæfingar um, að baráttu-
þrek þeirra hafi bilað og upp-
lausnarástand ríki í herbúðum
þeirra. Þeir hafa sýnt áþreifan-
lega hvers þeir eru megnugir,
og sigrar þeirra hafa haft mikil
sálfræðileg áhrif bæði í Suður-
Vietnam og Bandaríkjunum.
Hugsanlegt er, að stórsóknin
hafi einmitt verið gerð í þess-
um tilgangi og í öðru lagi til a'ð
neyða Bandaríkjamenn til að
setjast að samningaborði í veikri
aðstöðu.
Skýrslur og skjöl, sem tekin
hafa verið herfangi af skæru-
liðum Viet Cong, sýna, að þeir
hafa verið hvattir til að leggja
sig alla fram í þeirri vetrar- og
vorsókn, sem nú er hafin með
árásunum á 20 borgi og bæi í
Suður-Vietnam, þar sem slíkt
átak geti orðið til þess áð sam-
steypustjórn með þátttöku Viet
Cong verði mynduð í Saigon og
slík stjórn, sem kommúnistar
muni ráða lögum og lofum í að
lokum, muni fá því framgengt,
að Bandaríkjamenn flytji á brott
allt herlið sitt frá Vietnam að
nokkrum tímá liðnum.
Hæpið er, að Bandaríkjamenn
fáist til viðræðna við slíkar áð-
stæður, sennilega álíka hæpið og
að halda að loftárásirnar á Norð
ur-Vietnam muni neyða Hanoi-
stjórnina að samningaborði.
Möguleikar á samningum hafa
aldrei verið minni en nú, og
Kortið sýnir nokkrar þær
borgir þar sem barizt hefur
verið í Suður-Vietnam að
undanförnu.
greinilegt er, að stórsóknin hafði
verið ákveðin þegar Trinh, ut-
anríkisrá’ðherra Norður-Viet-
nam, sagði skömmu eftir áramót
in, að samningaviðræður
„mundu“ hefjast ef Bandaríkja-
menn hættu loftárásum. Búizt
er við, að styrjöldin harðni enn
frekar og nýjar árásir eru senni-
lega í aðsigi, bæði í borgum og
bæjum Suður-Vietnam og ekki
sízt sunnan við hlutlausa beltið.
Mikilvægasta orrustan verður
sennilega háð við Khe Sanh, út-
virki Bandaríkjamanna sunnan
við hlutlausa beltfð, sem er um-
kringt fjölmennu herliði Norð-
ur-Vietnama. Samtímis því sera
bardagarnir í borgum Suður-
Vietnam halda áfram hafa fyrstu
stórfelldu árásirnar verið gerð-
ar á þetta virki, en þeim hefur
verið hrundið. Hér er sennilega
um að ræða upphaf langvarandi
átaka, og úrslit þeirra munu
hafa afdrifaríkar afleiðingar.
Ef Bandaríkjamenn halda Khe
Sanh og mannfall verður mikið
á báða bóga er ekki ólíklegt að
samningaviðræ'ður geti hafizt,
enda gætu þá báðir aðilar hald-
ið því fram að þeir hefðu sigr-
að.
Khe Sanh er alltaf líkt við
orrustuna við Dien Bien Phu,
sem Frakkar töpuðu 1954, og
margt er sameiginlegt þessum
orrustum, en raunar er um að
ræða umsátur í báðum tilvik-
um. Khe Sanh er í dal eins og
Dien Bien Phu, og staðurinn er
umkringdur hæðum, sem eru að
miklu leyti á valdi kommúnista,
eins og vi'ð Dien Bien Phu. Við
Khe Sanh er aðeins ein lítil flug
braut, sem erfitt er að verja,
eins og við Dien Bien Phu. Nú
eins og þá eru varnarsveitirnar
fjórum sinnum fámennari en
árásarliðið, nú eins og þá hefst
árásin snemma árs þegar allra
veðra er von og erfitt er að
halda uppi flugferðum og nú
eins og þá er yfirmaður árásar-
liðsins Vo Nguyen Giap hers-
höfðingi, varnarmálaráðherra
Norður-Vietnam.
Dien Bien Phu var úrrslita-
orrusta Indó-Kína-styrjaldar-
innar, en staðurinn hafði litla
hernaðarþýðingu í sjálfu sér og
mikilvægi orrustunnar fólst
fyrst og fremst í því að hún
neyddi Frakka til að sóa kröft-
um sínum og gerði kommún-
istum kleift að gera árangurs-
ríkar árásir í öðrum hlutum Viet
nam. Eins og Dien Biem Phu
er Khe Sanh ekki hernaðarlega
mikilvægur staður í sjálfu sér,
en frá sjónarmiði kommúnista
er hann mikilvægur í þeim til-
gangi að dreifa athygli Banda-
ríkjamanna, sem nú þegar hafa
sent þangað fjölmennt lið frá
öðrum hlutum Suður-Vietnam
til að treysta varnirnar á þess-
um slóðum. Þetta fær'ði Viet
Cong sér í nyt í síðustu viku
til að ráðast á borgirnar.
Umsátrið um Khe Sanh dreif
ir athygli Bandaríkjamanna og
Suður-Vietnama og þótt árásirn
ar á borgirnar séu Viet Cong
dýrkeyptar neyða þær Banda-
ríkjamenn og Suður-Vietnama
til að draga saman talsvert mik-
ið lið í bæjunum og þannig
dreifa þeir kröftum sínum. Víg-
sta'ða Norður-Vietnama við Khe
Sanh er eins og bezt verður á
kosið, rétt hjá landamærum
Laos og 22 km frá landamær-
um Norður-Vietnam, birgðaleið-
ir styttri en við Dien Bien Phu
og öruggt athvarf á næsta leiti
ef á þarf að halda sem er ólík-
legt. Það sem ráða mun úrslit-
um er hvort Bandaríkjamönn-
um tekst að halda uppi loft-
brú til Khe Sanh, en það var
Frrökkum um megn við Dien
Bien Phu. Sú orrusta stóð í 56
daga, en orrustan við Khe Sanh
getur’sta'ðið lengur.
IMixon gefur
kost á sér
RICHARD Nixon fyrrum vara-
forseti hefur gefið kost á sér
sem forsetaframbjóðandi repú-
blikana og stendur nær því en
keppinautar hans að hljóta til-
nefninguna eins og sakir standa.
Þetta hefði þótt ótrúlegt fyrir
nokkrum árum, því að almennt
var álitið að stjórnmálaferli
hans væri lokið þegar hann beið
ósigur fyrir Edmund G. Brown
í ríkisstjórakosningunum í Kali-
forníu 1962. Það versta sem
hendir bandaríska stjórnmála-
menn er að tapa kosningum og
þar sem þessi ósigur bættist við
ósigur Nixons fyrir John F.
Kennedy í forsetakosningunum
1960 var engin furða þótt menn
gæfu hann upp á bátinn.
Það sem helzt mælir gegn því
að Nixon hljóti tilnefninguna er
að vafi hlýtur a'ð leika á því
hvort hann hafi til að bera þann
hæfileika að sigra í kosningum.
Nixon mun því leggja á það
Nixon
megináherzlu á næstu mánuð-
um að sanna það, að hann njóti
hylli meðal almennra kjósenda
með því að vinna glæsilega
sigra í prófkosningunum í
New Hampshire, Wisconsin,
Indiana, Oregon og South Dak-
ota. Ef hann dettur ekki um
einhverja þessa hindrun, má
telja öruggt að hann hljóti til-
nefninguna sem forsetafram-
bjóðandi repúblikana á lands-
fundi flokksins í Miami 6.
ágúst.
Ef Nixon fer með sigur af
hólmi í viðureigninni við Rom-
ney, Percy, Rockefeller og Reag-
an, þá vertia ástæðurnar svipað-
ar og fyrir sigri Goldwaters á
flokksþinginu í San Francisco
1964. Nixon hefur lagt höfuð-
kapp á að tryggja sér traust
fylgi innan flokksins. Hann hef-
ur starfað í þágu flokksins síð-
an hann lauk námi, en keppi-
nautar hans komu allir úr at-
vinnulífinu inn í stjórnmálin.
Samkvæmt nýlegri skoðana-
könnun nýtur enginn leiðtogi
repúblikana jafnmikilla vin-
sælda innan flokksins og Nix-
on. Staða hans innan flokksins
er svo traust, að um 500 þeirra
667 fulltrúa, sem sækja flokks-
þingið í Miami, munu þegar
hafa lýst yfir stuðningi við
hann.
Sennilega verður Nelson
Rockefeller, ríkisstjóri í New
York, skæðasti keppinautur
Nixons á flokksþinginu, bæði
vegna þess að hann er almennt
talinn hæfasti maðurinn sem
repúblikanar geti bo'ðið fram
og einnig vegna þess að hann
hefur sannað og sýnt að hann
nýtur mikillar almenningshylli.
En margir repúblikanar hafa
aldrei getað fyrirgefið Rocke-
feller fyrir að ráðast á Gold-
water eftir að hann var valinn
forsetaefni og litu á það sem
svik. Nixon hefur af kænsku
fært sér í nyt það ástand sem
ríkt hefur í flokknum eftir ósig-
ur Goldwaters og getur bent á
að hann sé hvorki Goldwater-
sinni né „svikari" við flokk-
inn eins og Rockefeller hefur
verið kallaður. En enginn vafi
er á því að Rockefeller er sá
leiðtogi repúblikana, sem ætti
aúðveldast með að sigra John-
son forseta.
Nýjar deilur um
IVIakedóníu
HINAR fornu deilur Júgóslava
og Búlgara um Makedoníu hafa
blossað upp að nýju. Júgóslav-
neska fréttastofan Tanjug hefur
vísað á bug „landakröfum Búlg-
ara á Balkanskaga, einkum á
hendur Júgóslövum", og mót-
mælt áróðursherferð sem hafin
sé fyrir því í Búlgaríu að sá
hluti Makedoníu, sem er í
Júgóslavíu, og suðurhluti Serbíu
verði sameinaðir Búlgaríu.
Júgóslavar segja, að Búlgar-
ar haldi því fram að Makedoníu
menn séu af búlgörskum upp-
runa, en sjálfir segjast Júgó-
slavar játa, að Makedóníumenn
hafi þjóðleg séreinkenni og við-
urkennt þa'ð í lok heimsstyrjald-
arinnar þegar stofnað var sér-
stakt Makedóníulýðveldi innan
júgóslavneska sambandsríkisins.
Núverandi skipting Makedóníu
er frá því í Balkanstyrjöldun-
um 1912—13, en þá töldu Búlg-
arar sig hafa borið skarðan
hlut frá borði. Á dögum yfir-
ráða Tyrkja áttu Búlgarar,
Grikkir og Serbar í hörðrum
deilum sín í milli um Make-
dóníu.
Júgóslavneska blaðið „Poli-
tika“ hefur harðlega gagnrýnt
búlgárska kommúnistaflokkinn
fyrir að leyfa herferð þá, sem
hafin sé í Búlgaríú fýrir innlim-
un Makedóniu. Þyngst fellur
Júgóslövum, að Búlgarar neita
að viðurkenna opinberlega áð
Makedónía sé til og halda því
fram að hér sé um búlgarskt
land að ræða. Blaðið „Borba“
sakar Búlgara um þjóðernis-
hroka, sem það segir hafa kom-
ið berlega í ljós þegar þess var
minnzt nýlega að 90 ár voru lið—
in frá undirritun San Stefano-
samnings Rússa og Tyrkja. Sam
kvæmt þeim samningi áttu Búlg
arar að fá alla Makedóníu. —
,,Borba“ segir, að þessi áróðurs-
herferð Búlgara lýsi nánast
móðursýki.
Búlgarar hertóku hinn júgó-
slavneska hluta Makedóníu
1941, en 1947 var landamærun-
um breytt aftur. Þessa staðreynd
virðast búlgarskir kommúnistar
neita að viðurkenna, þrátt fyr-
ír öll slagorð um alþjóðlega ein-
ingu kommúnista. I síðustu
skýrslum um fólksfjölda í Búlg-
aríu er ekki minnzt á make-
dónska minnihlutann í landinu.
Reiðastir eru þó Júgóslavar
vegna þess, að Búlgarar hafa gef
ið höfuðstað Makedóníu, Gorna
Dzhumaya, búlgarska nafnið
Blagoevgrad.
íbúar óttast
fjöldamorð
ÁÐUR en borgarastyrjöldin
brauzt út í Nígeríu, bjuggu sjö
milljónir íbóa og fimrn milljón-
ir manna af öðrum þjóðflokk-
um í Biafra, austurhéraðinu,
sem sag'ði sig úr lögum við sam
bandsstjórnina í Lagos. Nú hef-
ur helmingur íbóanna flúið inn
í fr-umskógana, en hinn helming
urinn berst fyrir lífi sínu. Árið
1966 myrtu Hausamenn í norð-
urhluta landsins 30.000 íbóa, og
í bæjum sem hersveitir sam-
bandsstjórnarinnar hafa náð á
sitt vald hafa verið framin
Kortið sýnir Biafra og mið-
vesturhéraðið Benin sem var
um skeið á valdi Biafra-
manna.
fjöldamorð á íbóum. Ótti Ibó-
anna er því ekki ástæðulaus.
Ægileg eymd ríkir í Biafra,
og er talið að 200.000 íbóar, sem
búa nyrzt í héraðinu umhverf-
is háskólabæinn Nsukka, séu á
barmi hungursneyðar. Stjórnar-
hersveitum hefur orðið mikið
ágengt upp á síðkastið, og er
nú eingöngu barizt í Biafra. Upp
reisnarmenn hafa verfð hraktir
yfir Nigerfljót og eru aðfram
komnir. Á norðurvígstöðvunum
hafa stjórrnarhersveitirnar höf-
uðborgina Enugu og Nsukku á
sínu valdi, og á suðurvígstöðv-
unum hafa þeir náð hafnarbæj-
unum Calabar og Bonny. Á
vesturvígstöðvunum er búizt við
að bærinn Oninthsa falli bráð-
lega í hendur stjórrnarhermönn
um.
Mikilvægasti sigur stjórnar-
hermanna hefur sennilega verið
taka Bonny, því að sá bær
stendur við innsiglinguna til
hafnarborgarinnar Port Hart-
court, sem er nokkurs konar
tákn um þjáóðernisbaráttu íbó-
anna og mikilvægasta borgin í
þeirra augum. Ef stjórnarher-
menn ná þessari borg á sitt
vald, mun mótspyrna íbóanna
Framhald á bls. 16
Frá bardögunum í Saigon