Morgunblaðið - 06.04.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. APRÍL 196«
Formenn stjórnmálaflakka launaðir
— Þingtíminn verði lengdur
— Athyglisverð rœða Eysteins Jónssonar

VTð umræður í neðri deild á
fimmtudag um kosningalögin
flutti Eysteinn Jónsson mjög at-
hyglisverða ræðu um Alþingi og
hlutverk stjórnmálaflokkanna.
Sagði Eysteinn að þingflokkarn-
ir og þar með Alþingi væru of
veikar stofnanir til að vega á
móti þeim öflum í þjóðfélaginu,
sem reyna að laða til sin vald
Aiþingis.
f Kom margt merkilegra skoð-
ana fram í ræðu Eysteins, m.a.
að launa hæri formenn stjóm-
málaflokkanna, og að þingtími
yrði lengdur, auk þess ræddi
hann nauðsyn þess að þingflokk
arnir fengju starfslið til rann-
, sókna á málaflokkum.
t Eysteinn sagði í ræðu sinni,
að hann væri þeirrar skoðunar,
að án stjórnmálaflokkanna yrði
lýðræði áreiðanlega ekki fram-
kvæmt. Þingflokkarnir væru
hluti af Alþingi, og sér þætti
alltaf einkennilegt, þegar menn
vildu láta, sem þeir væru ekki
til. „Vel getur verið, að ýmsar
hættur steðji hér að lýðræði og
þingræði, en þær eru ekki fólgn-
ar í því, að íslenzkir stjórn-
málaflokkar séu of sterkar stofn
anir, heldur af því, að þeir eru
ekki nógu öflugar stofnanir og
þar af leiðandi Alþingi líka, til
þess að vega á móti öðrum öfl-
um í þjóðfélaginu, sem nálega
vélrænt laða til sín það vald,
sem á að vera með réttu hjá
Alþingi. Sú hætta er sífellt
meiri, að þetta vald dragist yfir
í embættismannakerfið með öll-
um sérfræðingunum, og þá um
leið peningakerfið.
Eitt þýðingarmesfta úrræðið til
að færa þetta í réttara horf og
tryggja hér á landi þingræði og
lýðræði í framtíðinni ætti að
vera að efla aðstöðu þingflokk-
anna frá því sem nú er, og her-
væða þá til mótvægis því afli,
sem ég minntist á áðan. „Ey-
steinn sagði síðan, að með þess-
um orðum væri hann ekki að
halda því fram, að embættis-
mennirnir væru hættulegir, enda
væri þar margt afbragðsmanna.
En þeir væru ekki kjörnir af
þjóðinni til sinna starfa, né
þyrftu að standa henni reikn-
ingsskap gjörða sinna, í kosn-
ingum á vissu árabili og setti
þessi aðstaða vissulega sitt svip
mót á þeirra viðhorf og starf.
Því mætti ekki draga of mikið
vald í hendur þessum mönnum,
heldur vera hjá löggjafarsam-
kundunni, hjá þeim, sem kjörn
> ir eru af þjóðinni og standa
henni reikningsskap gjörða
' sinna.
Þá ræddi Eysteinn um skyld-
f ur þingflokkanna og starfsað-
stöðu þeirra. „Með réttu væri
þess krafizt af þingflokkunum,
að þeir kynnu skil á þjóðmál-
unum í heild, ekki síður en rík-
isstjórnin. En aðstaða þeirra
væri mjög bágborin. Þeir hefðu
engu starfsliði á að skipa, þing-
menn væru þannig launaðir, að
þingstörfin væru þeim auka-
störf, þrátt fyrir það, að til
þess væri ætlazt, að þeir væru
fulltrúar fyrir heil byggðarlög
og sinntu málefnum þeirra, og
ættu þeir að auki að vera vel
að sér um flesta hluti þjóðmála.
Eysteinn sagði, að þessi skort-
ur á málefnalegri aðstoð svo og
lítil laun þingmanna væru mjög
bagaleg. Þar við bættist, að
stjórnarandstöðunni væri mjög
þröngur stakkur skorinn í þess-
um efnum, og ætti hún þó að
vera jafn vel að sér um þjóð-
arbúskapinn og ríkisstjórnin og
vera tilbúin með gagnrýni og
að benda á aðrar leiðir, sem
hægt væri að fara og ætti að
fara.
Vissulega væri aðstaða ráð-
herra betri, hvað þetta snerti, en
aðstaða þingflokka stjórnarflokk
anna væri ósköp áþekk stjórn-
arandstöðuflokknum. Mikil
hætta væri því á, að þegar menn
yrðu ráðherrar, að þeir yrðu
fangar embættismannakerfisins
því að sú stofnun, er ætti að
hervæða þá, er þeir hæfu ráð-
herrastörf væri máttlaus, —þing
flokkarnir gætu ef til vill ekki
undir þeim kringumstæðum, sem
þeim voru búnar, framleitt ráð-
herra, er gæti haft að fullu í
tré við embættismannavaldið.
Þá vék Eysteinn að fram-
kvæmdarvaldi og löggjafarvaldi.
Hann sagði, að menn héldu því
oft fram, að þessir tveir þættir
stjórnsýslunnar væru aðskildir,
en þeir hetfðu grautazt mjög á
seinni árum. Væri það eðlilegt
að sumu leyti, þar sem ráðherr-
ar væru einskonar umboðsmenn
meirihlutans. Eysteinn sagðist
halda, að þróunin gengi óðfluga
í þá átt, að framkvæmdavaldið,
siem ráðherra ynni með yrði of
sterkt og vald Alþingis minnk-
aði að sama skapi. Þetta mein
væri orðið mjög illt í þjóðar-
búskap íslendinga, og það yrði
áreiðanlega ekki læknað með því
að veikja stjórnmálaflokkana.
Hættan stafaði ekki frá þeim.
Hún stafaði þá fyrst frá þeim,
ef þeir færu að taka upp ein-
hverjar ólýðræðislegar vinnuað-
ferðir og koma ólýðræðislega
fyrir sínu flokksstarfi.
Eysteinn Jónsson.
Nei, hættan kæmi annars stað-
ar frá, og taldi Eysteinn, að
helzta læknislyfið væri einmitt
að snúa sér að því að gera
stjórnmálaflokkunum kleift að
sinna sínum lýðræðis- og þing-
ræðisskyldum málefnalega séð á
Alþingi, og gera þeim mögulegt
að byggja upp sjálfstæða þjóð-
málamenn, sem hefðu þá þekk-
ingu, sem þyrfti. Þetta yrði ekki
gert, nema með því að gefa
þingflokkunum tækifæri til þess
að hafa í þjónustu sinni eitt-
hvert starfslið, til þess að þeim
verði kleift að byggja upp sjálf-
stætt starf og eðlilegt mótvægi
í þjóðfélaginu gegn embættis-
valdinu. Einnig þyrfti að gera
betur við alþingismenn, launa
þá betur og gera þeim þar með
mögulegt að hafa þingstörf að
aðalstarfi og helga sig þeim eins
og þyrfti. Eysteinn taldi, að ein
af höfuðástæðunum fyrir því, að
Alþingi hefði ekki starfað eins
vasklega og það þyrfti að gera,
væri, að þingmenn gætu ekki
stundað þingmennsku sem aðal-
starf. Þeir gætu ekki sinnt sem
skyldi þeim verkum, sem þeim
væri ætlað að starfa að. Eng-
inn skyldi halda, að þingmenn
gætu til langframa án þess að
stórslys hlytust af, komið óundir
búnir á Alþing, þann dag sem
það hæfi störf, og sinntu öðr-
um störfum þann tíma, sem þing
sæti ekki.
Seinna um daginn flutti Ey-
steinn aftur ræðu og mælti þá
ítarlegar um þessi máL Við það
tækifæri ítrekaði hann þó skoð-
un sína, að þingflokkarnir
fengju starfslið, sem ynnu á
þeirra vegum við upplýsinga-
söfnun og rannsóknarstörf. Þá
sagði Eysteinn, að formenn
stjórnmálaflokkanna ættu að
vera launaðir eins og ráðherrar,
eins og annars staðar þar sem
þingræði væri í metum. Ennfrem
ur sagði Eysteinn, að þingtím-
inn ætti að lengjast og ætti ekki
að vera skemmri en átta mánuð
ir á ári: mætti skipta honum í
tímabil með mánaðarhléum. Við
þetta hyrfi bráðabirgðalagafarg-
anið, sem væri bein afleiðin af
hinum stutta þingtíma. Það væri
eðlilegt, að ríkisstjórnin þyrfti
að gera ráðstafanir, sem út-
heimtu lagaheimildir, þótt þing
starfaði ekki. Bráðabirgðalaga-
setning þessi gæti leitt til þess,
að löggjafarvaldið yrði dregið úr
höndum Alþingis. Þá ætti þing-
ið að sita einungis fjóra daga
vikunnar, nema eitthvað sérstakt
væri á seyði. Frítímanum ættu
þingmenn að geta notað til þess
að ferðast um kjördæmi sín og
til þess að undirbúa sig' við
þingstörf sín.
Þá sagði Eysteinn að hann
vildi, að komið yrði á jafnræði
milli ríkisstjórnar og stjórnar-
andstöðu varðandi framkomu og
afnot af sjónvarpi og útvarpi.
Að lokum ræddi Eysteinn lít-
illega um milliþinganefndir, sem
hann lagði mikla áherzlu á að
yrðu skipaðar meira en gert
hefði verið á undanförnum ár-
um. Starfsemi þeirra yrði áreið-
anlega til þess að hamla mjög
gegn þeirra þróun, sem nú ætti
sér stað, að völdin væru að fær-
ast úr höndum Alþingis.
Kem úr hverri ferð með hugann
fullan af formum og litum
FRÚ Frances Stone, kona banda
ríiska aðmírálsns á Kefllavíkur-
flugvelli, er listmálari.
Nýega voru seldar tvær nýj-
ar miyndir hennar á uppíboði hjó
Sigurði Benediktssyni. Og nú
gefst kostur á að sjá 17 af
myndum hennar í Bandaríska
bókasafninu við Hagatorg 1 hér
í Reykjavík. Verður þessi fyrsta
málverkasýning frúarinnar hér
á landi, opin til 21. apríl kl.
3—6 ejh.
Frú Frances Stone er frá
Fiorida í Bandaríkjunum. Hún
hefur numið máilaralist í lista-
slkólanum þar, í Washington, á
Rhode Island og í Californu, og

sérstaiklega lagt sig eftir námi
í andlitsmálun hjá Elain Hartley
og Jerry Farnsworth. Hún er
meðlimur samtaka listamanna í
Washington og á Long Beach í
Caliiforniu. En í Bandaríkjunum
er það algengt að listamenn
s'tófni tid klúibba, sem efna sam-
eiginlega til sýninga fyrir með-
limi sína. Hefur frú Stone hald-
ið fjórar listasýningar í Banda-
ríkjunum.
Mörg málverk á sýningunni í
Ameríska bókasafninu í Reykja-
vílk bera nöfn, sem gefa til
kynna að þau séu máluð á ís-
landi, enda eru mörg viðfangs-
efnin alíslenzk. Verkin heita:
Frú Francis Stone við eina af myndum sínum á sýningunni.
Baldursbrá, íslenzk vin, Miðnæt-
ursó'l, Eldur og ís, Stormmávar
o.s.frv. Og frúin kveðst líka hafa
málað flestar _ myndirnar síðan
hún kom til íslands.
— Ég (hiefi ekki haft tækifæri
til að ferðast mikið um, segir
hún. Hafi mest skoðað mig um
kringum Grindavík og Keflavík.
En ég á ákaflega aft erndi ti'l
Reykjavílkur og þar er mikið að
sjá á þessari leið. Maður kemur
í hvert sinn hem með hugann
fulllan af formum og litum. Lit-
irnix eru alltaf að breytast. Lit-
brigðin eru óþrjótandi þarna i
hrauninu. Ég held að maður
nioti mi'kið bláa liitinn Ihér á ís-
landi'. Vatnið, himininn, fjöllin
og augun í fólkinu, allt er þetta
svo fallega bflátt.
Við stöndum einmiitt fyrir
frarnan mynd af hiúsurn í bláum
litfbrigðum. Þetta á að túlka
hina kynlegu birtu, sem hér er
í nóvember eða rétt fyrir jólin,
segir frúin.
Skammdegisbirtan trufllar
hana ekkert við að mála. Ég
er s'wo lítið háð útilbirtunni, segir
hún. Hún er svo breytileg að
maður verður hvort sem er að
ná áhrifunum af blæbrigðunum
á svo skömmum tíma. Svo ég
hefi mjög góða birtu í vinnu-
stofu minni og vinn að mestu
þar, segir hún.
Málverkasýningin verður opn-
uð í dag.
Kvartett er ber nafn
Einars G. Sveinbjörns.
EINAR Grétar Sveinbjörns-
son, fiðluleikari er staddur
hérlendis um þessar mundir
og mun leika sem konsert-
meistari með Polífónkórnum,
er hann flytur H-mollmessu
Bachs, næstkomandi þriðju-
dag, skírdag og föstudaginn
langa. Einar sem er alla jafna
konsertmeistari sinfóníuhljóm
sveitarinnar í Málmey sagði
í viðtali við Mbl. í gær:
— Það er mikið að gera
um þessar mundir, enda á að
færa upp H-mollmessuna,
sem er eitthvert mesta stór-
verk, sem unnt er að ráðast í.
í Málmey er einnig ávallt
eittihvað um að vera í tónlist-
arheiminum. Haidnir eru viku
legir tónleikar hjá þeirri
híjóm>sveit, sem ég starfa
við, en að auki kenni ég við
músikkonservatoríið og held
konserta við og við, m.a. í
útvarp.
— Nýlega stofnaði ég með
Framihald á bls. 31.
Einar Grétar Svieinbjörnsson