Morgunblaðið - 03.05.1968, Blaðsíða 3

MORGÚNBLAÐIÐ, FÖSÍUDAGULi 3. MAÍ 1068
3
Eftirmæli um merkilegt skip
Fanney olli byltingu í islenzkum síld-
ve/ðum - eina fiskiskipið sem smiðað
er vestan hafs - fyrsta islenzka skipið
er sigldi i gegnum Panamaskurðinn
SÍLDVEIÐISKIPIÐ Fanney,
sem sökk út af Horni í fyrri-
nótt, var á margan hátt merki
legt skip, og því er ekki úr
vegi að rif ja lítillega upp sögu
þess hér. 1 fyrsta lagi olli skip
ið byltingu í síldveiðum Is-
lendinga á sínum tíma, er eina
fiskiskipið, sem smíðað hefur
verið í Bandaríkjunum fyrir
fslendinga og loks var það
fyrsta íslenzka skipið, er
sigldi gegnum Panamaskurð.
Síldarútvegsnefnd og Síldar
verksmiðjur ríkisins höfðu for
göngu um smíði Fanneyjar,
en skipið var byggt í Tacorna
í Washingtonfylki á vestur-
strönd Bandaríkjanna í skipa
smíðasNið Mons Brobak. Var
smíðað eftir fyrirmynd fiski-
skipa Bandaríkjamanna, er
stunduðu síldveiðar á Kyrra-
hafi. .
Þegar skipið var fullgert
haustið 1945 og ákveðið var
að sigla því heimleiðis, vakn
áði mikill áhugi meðal ís-
lenzkra námsmanna vestan
hafs, að fá að fara með því
þessa fyrstu ferð. Fór svo aff
átta íslenzkir námsm'enn voru
skráðir á skipið sem hásetar,
er það lagði upp frá Tacoma
áleiðis til New York. Fóru
nokkrir þeirrra af skipinu,
þegar þangað kom, en aðrir
komu í staðinn og sigldu með
því heim tii íslands. Skip-
stjóri í þessari ferð var Ingvar
Einarsson, Markús Sigurjóns-
son var stýrimaður, en Gísli
Hermannsson vélstjóri.
Frá Tacoma til New York
um Panamaskuröinn er 6 þús.
sjómílur, og var Fanney 30
daga á þessari leið, hafði að-
eins viðkomu á tveimur stöð-
um. „Þetta var sérstaklega
ánægjuleg ferð, og gekk mjög
vel, enda var Fanney gott sjó
skip“, sagði Rögnvaldur John-
sen ok'kur í gær, en hann var
einn af námsmönnunum, sem
fóru með skipinu frá Vestur-
ströndinni til New York.
„Mjög hafði verið vandað til
smíði þess, og það var útbúið
sérstaklega fyrir kraftblökk-
ina, en á þvi sviði voru Banda
ríkjamenn langt á undan.
Þurfti aðeins 11 manna áhöfn
á skipiö, en flest íslenzku skip
in, sem fyrir voru í síldveiði-
flotanum, voru með 23 ja
manna áhöfn.“
Til íslands kom Fanney
mánudagsmorguninn 22. októ-
ber 1945 eftir skjóta ferð frá
New York. Var skipið 7 daga
á leiðinni, og gekk 10 mílur
að jafnaði, þrátt fyrir fremur
óhagstætt veður. Reyndist
skipið mjög vel í þessari
fyrstu ferð.
Á síldveiðar kornst Fanney
þó ekki fyrr en sumarið 1946,
og olli þó gjörbyltingu í síld-
veiðum íslendinga. Skipið var
útbúið með hringnót, sem kast
áð var af skipinu sjálfu, svo
að ekki þurfti á nótabátum að
halda, eins og á öðrum skip-
um. Var smíði Fanneyjar því
Fanney í reynslusiglingu í Tacoma í Bandaríkjunum
haustið 1945.
undanfari þess, að hætt var
að nota báta við veiðarnar.
Síldveiðar stundaði Fanney
aillt fram til ársins 1956, og
var farsæl með ágætum.
Skipið var síðan útbúið til
síldarleitar og leitaði hér við
landiö á næstu árum, en var
að auki hjá Landhelgisgæzl-
unni í ígripum. Var svo allt til
ársins 1964, en lengur gat
Fanney hvorki keppt við af-
kvæmi hinnar öru framþróun
ar í islenzka síldveiðiflotan-
um né leitað á miðunum, sem
stöðugt hafa fjarlægzt landið.
Hefur skipið því verið verk-
efnalaust að mestu sl. 3 ár.
Vél skipsins var líka orðin
mjög slitin, en í fyrra var ráð
izt í það, að setja nýja vél í
skipið, og nýtt spil var sett í
það í vetur. Var þáð útbúið til
togveiða, og tóku Siglfirðing-
arnir skipið á leigu í því skyni
að afla hraðfrystihúsinu þar
hráefnis.
Brýn nauðsyn að sjá skóla-
fólki fyrir sumarvinnu
- sagði Gunnar Helgasson á borgar-
stjórnarfundi i gær
Á FUNDI borgarstjórnar í
gær var samþykkt tillaga frá
borgarstjórn lýsti yfir því, aö
bandalagsins þess efnis, að
borgarsjórn lýsit yfir því, að
hún muni gera það, sem
henni er fært, til þess að
greiða úr atvinnuvandamál-
um skólafólks. Jafnframt
beinir borgarstjórn þeim til-
mælum til atvinnureknda
og fyrirtækja í borginni, að
Táknrænn vitnisburður
gamallar þjóðmenningar
Fjöldi gesta heimsótti Bjarna Benediktsson
Á SEXTUGSAFMÆLI dr. Bjarna
Benediktssonar, forsætisráðherra,
sóttu hapn heim fjölmargir gest-
ir, meðal þeirra forseti íslands,
biskupinn, ríkisstjórnin og alþing
ismenn, auk forystumanna Sjálf-
stæðisflokksins og stjórnarand-
stöðunnar. Honum bárust fjöldi
gjafa, blóma og heillaóskaskeyta.
Tómas Guðmundsson, skáld,
RITSTJÓRN • PRENTSMIÐ JA
AFGREIÐSIA’SKRIFSTOFA
SÍMI 10*100
var meðal þeirra, sem fluttu
Bjarna Benediktssyni og frú
Sigríði ávarp. Hann færði þeim
afmælisávarp frá Almenna Bóka
félaginu. Fylgdu því Árbækur
Espolíns í frumútgáfu og lét
Tómas svo um mælt, að þótt oft
réði handahóf vali afmælisgjafa,
yrði varla sagt. að sú hefði raun-
in orðið í þetta sinn. Árbækur
Espholins væru merkilegar á
marga lund, ekki hvað sízt um
mannlýsingar og tungutak, en þó
umfram allt táknrænn vitnisburð
ur hinnar aldagömlu íslenzku
þjóðmenningar, þeirrar sömu,
sem ætti sér djúpar rætur í ætt-
erni og eðlisfari Bjarna Bene-
diktssonar.
Gunnar Helgason.
þau leysi úr þessum vanda
eftir því sem kostur er. Einn-
ig er skorað á ríkisvaldið að
vera viðbúið því að gera sér-
stakar ráðstafanir í þessum
efnum. I ræðu, er Gunnar
Helgason, borgarfulltrúi (S)
flutti um þetta mál sagði
hann m.a.:
Allir eru sammála um nauð-
syn þess að finna lausn á at-
vinnuvandamálum skólaæskunn-
ar. Sumarvinna er þeim nauðsyn
leg til tekjuöflunar og til þess að
kynnast af eigin raun atvinmj-
háttum þjóðarinnar. Tekjuöflun
in væri ef til vill brýnni nú en
oft áður vegna minnkandi tekna
margra foreldra. Sumarvinnan
gæti létt undir með heimilun-
um. Borgarfulltrúinn ræddi um
nauðsyn þess, að æskan hefði
eitthvað fyrir stafni í stað þess
að ráfa eirðarlaus um stræti og
torg. Gæti af slíku skapazt reiði
út í þjóðfélagið, sem hefði engin
not fyrir krafta hennar. Þjóðfé-
lagið hefur ekki heldur efni á
þvi að láta svo góðan vinnu
kraft ónýttan á bezta tíma árs
ins.
Gunnar Helgason taldi, að at-
vinnuástand það, er ríkt hefði í
vetur ylli ugg hjá skólafólki.
Hann taldi hins vegar, að at
vinnuhorfur nú væri ekki sér
lega slæmar. Vertíðin gengi all-
vel og miklar sumarframkvæmd
ir yrðu við Búrfell og í Straums
vík og vegagerðar og bygginga
framkvæmda í Reykjavík.
Taldi hann nauðsynlegt, að
borg ríki og atvinnurekendur
tækju höndum saman við lausn
þessa vandamáls. Hvatti hann
til þess, að Reykjavíkurbor^
réði eins margt skólafólk til
vinnu og fjárhagur leyfði. Skýrði
Gunnar í lok ræðu sinnar frá
því, að atvinnumálanefnd sú, er
skipuð var í marz sl. ynni að
rannsókn þessa máls ásamt Efna
hagsstofnuninni. Myndi skýrsla
þessara aðila væntanlega birtast
bráðlega.
Áður hafði Guðmundur Vig-
fússon (K) fylgt ályktuninni úr
hlaði með ræðu. Kom þar m.a
fram, að á aldrinum 16-20 ára
væru 7000-7500 manns í Reykja-
vík og þorri þeirra stundaði
skólanám, en auk þess kæmu há-
skólanemendur á vinnumarkað
inn í sumar.
Fleiri tóku ekki til máls og var
ályktunin samþykkt samhljóða.
STAKSTEIHAR
Sellan í MA
Það athæfi kommúnista á Ak-
ureyri, að blekkja útburðarbörn
Morgunblaðsins þar á staðnum
til þess að dreifa með blaðinu
áróðurspésa frá kommúnistum
um Víetnam hefur að vonum
verið fordæmt meðal fólks á Ak-
ureyri og vakið furðu manna
annars staðar á landinu. Ástæða
er til að vekja athygli á yfirlýs-
ingu Alþýðubandalagsins á Ak-
ureyri, þar sem þau félagssam-
tök þvo algjörlega hendur sín-
ar af þessu framferði og leggja
ábyrgðina með afdráttarlausum
hætti á tvo menntaskólakenn-
ara og nokkra nemendur. Eins
og kunnugt er hefur Akureyrl
verið aðalvígi Björns Jónssonar,
eins helzta andstæðings komm-
únista innan Alþýðubandalagsins.
Á undanförnum mánuðum hef-
ur Einar Olgeirsson í vaxandi
mæli lagt áherzlu á að skipu-
leggja andspyrnu á Akureyri
gegn Birni Jónssyni og fylgis-
mönnum hans og hefur honum
orðið nokkuð ágengt að því leyti
a.m.k. að Þjóðviljanum hefur tek
izt að fá til birtingar greinar
frá Akureyri, þar sem Bjöm
Jónsson hefur verið harðlega
gagnrýndur fyrir ýmsar athafn-
ir hans í stjórnmálum á undan-
förnum mánuðum. Ljóst er af
yfirlýsingu Alþýðubandalagsins
Akureyri, að það vill beina
athygli manna að því, að í
Menntaskólanum á Akureyri sé
starfandi kommúnistasella und-
ir forystu tveggja menntaskóla-
kennara og að nokkrir nemend-
ur skólans séu á þeirra snærum
þessari sellu. Foreldrar sem
eiga nemendur í MenntaSkólan-
um á Akureyri munu tvímæla-
laust veita þessu eftirtekt og ó-
neitanlega mun mörgum þykja
það nokkuð langt gengið, að tveir
kennarar í skólanum gangast fyr
ir slíkri pólitískri starfsemi meðal
nemenda. Þá er rétt að benda á,
að í frásögn Mbl. af þessum at-
burði kom fram nafn annars
kennarans en hins vegar hefur
Alþýðubandalagið á Akureyri
upplýst, að þeir hafi verið tveir,
en hinn hefur ekki verið nafn-
greindur. Er þess því að vænta,
að allt í þessu máli verið taf-
arlaust upplýst, þannig að það
komi skýrt fram hverjir hér eiga
hlut að máli og hverjir eru sak-
lausir af því.
Tíminn og Japan
Þeirri furðulegu staðhæfingu er
haldið fram í forustugrein Fram
sóknarblaðsins sl. þriðjudag, að
Morgunblaðið hafi amast við
þeirri skoðun, sem Framsóknar-
blaðið kveðst hafa sett fram, að
íslendingar eigi að leitast við
að beina viðskiptum sínum víð-
ar um lönd en til Vestur-Evrópu
og Bandaríkjanna einna. Þessi
staðhæfing er þeim mun furðu-
legri, sem Framsóknarblaðið
vitnar í þessari forustugrein í
viðtal, sem Morgunblaðið átti
fyrir nokkru við ræðismann Jap
ans hér á landi, þar sem hann
benti á, að við keyptum vörur
af Japönum fyrir 300 millj. kr.
á sl. ári en seldum þeim vörur
fyrir aðeins 1 millj. kr. á sama
tíma. Morgunblaðið hefur ítrek-
að hvatt til þess, að við
öflum okkur nýrra markaði þar
sem þess er kostur, en hins-
vegar hefur því sjónarmiði Fram
sýknarblaðsins verið harðlega
mótmælt að íslendingar Iáti hefð
bundna markaði í Vestur-Evrópu
lönd og leið, vegna viðskipta-
bandalaganna Auðvitað hljóta
viðskipti okkar í framtíðinni að
verða fyrst og fremst við ná-
grannaþjóðir okkar vestan hafs
og austan en það breytir engu
um að sjálfsagt er að leita nýrra
markaða annars staðar í heimin-
um og nú virðist einmitt tæki-
færi fyrir hendi í Japan.