Morgunblaðið - 30.07.1968, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JTJLÍ 1968
„Það er nú svona, maður
vill ógjarnan fara héðan"
— segir Cuðmundur Árnason í Naust-
vík við Reykjarfjörð
HÚN GERIST nú strjál, byggð-
in á Ströndum, og fámennið er
orðið erfitt þeim, sem enn hafa
ekki látið bugazt og flutt burt.
Hver jörðin af annarri fer í
eyði, og þó að allmargar teljist
byggðar, er fátt fólk eftir heima
og lífsbarátta þess hörð. Leið-
irnar milli byggðra bóla gerast
æ lengri, en hafa á hinn bóginn
orðið greiðari síðari ár vegna
vegabóta. Þrátt fyrir erfiða að-
stöðu hefir fólkið í þessum af-
skekktu byggðum tekið slíkri
tryggð og ástfóstri við átthaga
sína, að það vill ekki gefast upp
fyrr en í fulla hnefana, en situr
meðan sætt er, og býður fásinni,
langræði og öryggisleysi byrg-
inn. Allmargir burtfluttir bænd-
ur koma með skylduliði sínu
heim á fornar stöðvar á vorin
Og vinna sumarlangt að því að
sinna um rekann og önnur hlunn
indi og koma þeim í verð.
Reykjarfjörður er sviptiginn,
lukinn háum tindum og hamra-
veggjum. Kaupstaðurinn Kúvík-
ur við fjörðinn sunnanverðan er
nú gjörsamlega í eyði, og þorpið,
sem myndaðist utan um síldar-
bræðsluna í Djúpavík, er nú
byggt einni fjölskyldu, sem hef-
ir lífsframfæri af litlum vélbáti.
Húsin stara holum, draugsleg-
um augnatóftum út yfir lygnan
fjörðinn, bryggjurnar ramba
skakkar og skældar, og það, sem
stendur óflutt og ófokið af verk-
smiðjunni, er markað hnignun
og hrörnun. Innst við fjarðar-
botninn er bærinn Reykjarfjörð-
ur, og þar er loksins lífsmark:
verið að reisa nýtt íbúðarhús.
Þar er ekki uppgjöf.
Við höldum þjóðveginn út
með firðinum að norðan undir
bröttu fjalli, skriðúrunnu í sjó
fram. Allt í einu verður fynr
okkur bæjarkorn í þröngum
hvammi upp af lítilli vík. Blá-
leitur reykur liðast upp úr
strompinum í logni, og hundur
geltir álengdar að bílnum heim-
an af hlaðinu. Hér er þá búið.
Landrými til túnræktar er ekki
mikið, en fegurð og yndi um-
hverfisins því meira. Þetta er
Guðmundur Árnason
Naustvík. Fróðlegt væri að
skreppa heim og hitta fólkið.
Heimafólkið reynist vera tvær
manneskjur á áttræðisaldri,
Steinunn Guðmundsdóttir og
Guðmundur Árnason, og sex ára
dótturdóttir þeirra. Okkur er
tekið með kostum og kynjum,
bráðókunnugu fólkinu, og boðið
kaffi. Inni er ekki ríkmannlegt,
en hreinlegt og snyrtilegt, og alit
andrúmsloftið þrungið glaðværð,
hlýju og jafnvægi hugarfarsins.
Hér er bókaskápur, fullur af
góðum bókum, ekki má þær
vanta.
Guðmundur verður fyrir svör
um, meðan Steinunn fæst. við
eldhússtörfin og litla stúlkan
kjassar hundinn.
— Ég fæddist á Bólstað í Stein
grímsfirði 1889, en fór skömmu
síðar að Kollabúðum með for-
eldrum mínum og man aðeins
eftir mér þar. Ungur fór ég svo
til Ólafs Gunnlaugssonar, föður-
bróður míns, að Bassastöðum og
síðan að Kaldrananesi, þar sem
ég var í 13 ár. 1910 fór ég með
honum að Kúvíkum, en þaðan
fór ég í Árnes í 2 ár. Svo flutti
ég hingað í Nautsvík og tók jörð
ina til ábúðar 1915. Ég tók svo
Steinunni að mér 1916. Við sett-
um upp hringa, en giftumst
aldrei. Allt hefur nú gengið vel
fyrir því.
— Hún fæddist á Skjaldfönn
við Djúp 1896, en kom hingað
í Árneshrepp á öðru ári. Lengst
var hún í Stóru-Ávík, en síðast
á Gíslabala, sem nú er í eyði. —
Við eignuðumst 9 börn, en 8 lifa,
2 drengir og 6 stúlkur. Þau eru
nú öll flutt suður, nema ein dótt
ir er gift inni í Guðlaugsvík,
önnur í Reykjarfirði og sú þriðja
í Norðurfirði. Auk þess ólum
við upp dreng frá barnsaldri, og
dótturdóttir okkar var hjá okk-
ur að mestu leyti. Svo var hér
oft dálítið af gamalmennum, eins
og t.d. móðursystir Steinunnar,
sem átti jörðina og var hér hjá
okkur og dó hér. Hér var lengi
7 manns í heimili, en oft fleira,
allt upp í 14.
— Þið hafið ekki alltaf setið
auðum höndum.
— Onei, stundum þurfti nú
dálítið að trítla. Jörðin er hálft
annað hundrað að gömlu mati,
og eina búskapargreinin sauð-
fjárrækt. Fjártalan komst hæst
upp í 130, en þar að auki höfðum
við 2 kýr og 4-6 hesta. Ég slétt-
aði ofurlítið, en það var ekkert
sem hét. En jörðin er mikil úti-
beitarjörð, kjarngóð kvistbeit,
og hana notaði ég vel. Þess
vegna stóð ég mig sæmilega, þótt
ég kæmist eins og aðrir stund-
um í heyþrot. Á síðustu árum
hef éggetaðheyjaðinníReykjar
firði, eftir að dóttir mín fór að
búa þar, og í 2 ár hafði ég slægj-
ur í Kúvíkum og flutti heyið á
bát yfir fjörðinn. En hér eru erf
iðar smalamennskur, já, fjarska
erfiðar.
— Eru ekki einhver hlunnindi
.hérna?
— Nei, blessaður, engin sel-
veiði eða reki eða neitt, þó rek-
ur hér einstöku sinnum spýtu og
spýtu, segi það ekki. Sjó stund-
aði ég lítið nema í soðið. Já, það
var oft þröngt í búi, svo sem,
það var erfitt eins og hjá mörg-
um. En svo fóru krakkarnir að
.hjálpa til eins og þeir gátu, og
eftir fermingu voru þeir orðnir
Vönduð vara
Klæðning hf.
Laugavegi 164
Sínii 21444.
skínandi vinnuafl. Það stóð
heima, að þau elztu voru orðin
stór, þegar þau yngstu fæddust.
Svo komu barnabörnin, og það
var svo gaman að fá þau og hafa
þau, blessað litla fólkið, segir
Guðmundur og ljómar ailur.
— Byggðir þú ekki ailt upp
hér?
— Ja, blessaður vertu, hér var
allt niðurnítt, þegar ég kom. Ég
varð að byggja allt upp. Fjár-
húsin byggði ég á fyrri stríðsár-
unum, en íbúðarhúsið 1926. Þá
voru erfið ár, já þau voru býsna
erfið. Svo var það, skal ég segja
þér, rekaárið mikla, ég held það
hafi verið 1936, að hér rak upp
nokkrar spýtur í vestanátt, og
þá gat ég byggt hjallinh nér nið-
ur frá. Gott hús, meðan það var.
— Þegar byggt var á Djúpavtk
1934, fór ég að stunda atvinnu
þar og krakkarnir mínir líka, og
það lyfti mér aðallega upp. Það
voru ágætisár, meðan Djúpavík
var og hét. Guðmundur Guðjóns
son og Ragnheiður voru mætis-
hjón. Þá kom hér lystibátur, sem
hét Nonni og var hafður í snún-
ingum hér á firðinum, en áður
hafði ég tekið á mig þann vanda
að flytja fólk yfir fjörðinn. Þá
var læknissetur og verzlun fyr-
ir handan, og þessir flutningar
voru tafsamir og erfiðir.
— Hvernig er veðráttan?
— Hér eru vond veður á norð-
austan, þau eru alveg ógurleg
hér. Þá vill verða snjóþungt, en
jörðin kemur líka græn undan
snjónum á vorin. Ég hef oft kom
izt í hann krappan í byljum, já,
fékk oft vonda bylji hér áður í
smalamennskum. Og farið hef
ég margar ferðir eftir lækni til
Hólmavikur í misjöfnu.
— Það er langt að sækja lækni.
— Það er tilfinnanlegt örygg-
isleysi hjá fólki að vera svona
langt frá lækni, en þó er bót að
hafa símann. Svo er allt orðið
erfiðara hér, síðan fólk fór að
flytja burt, bæði um göngur og
smalamennskur, — og svo lenda
gjöldin á svo fáum gjaldendum.
Þá held ég að félagslífið sé í
rústum, enda ekki eftir i hreppn
um nema 30 eða 40 fjölskyldur
og þær æði dreifðar. Að vísu eru
hér að nafninu til kvenfélag og
ungmennafélag, en það er líka
lítið annað en nafnið. Þegar ég
gott efni
Litaver
Grensásvegi 22 og 24.
Sími 30280.
kom hingað í hreppinn 1910, var
fjölmenni á hverju heimili, og
þá var nú meira fjör en nú,
maður lifandi. Milli 1910 og
1920 var Gjögur þessi mikla veiði
stöð með 20 árabáta eða fleira,
og þá komu bátar frá Bolunga-
vík og ísafirði og voru hér að
sumrinu, og Karl Jensen keypti
af þeim fiskinn. Það var prýðis-
karl og þau Sigríður Pétursdótt-
ir voru virðuleg hjón. Þá var
hákarlaveiði líka mikið stund-
uð. Nú eru eftir einar tvær fjöi-
skyldur í Gjögri, það er ömur-
legt að sjá slíka afturför. Þá var
líka meiri umferð hér en nú, það
var oft skemmtilegt, þegar gest-
ir komu. Manni bregður við, síð-
an varð svona fáförult.
— En þið þraukið enn.
— Við vorum hér alveg þang-
að til í haust er leið, að við fór-
um suður og vorum þar í vet-
ur. Þetta var orðið of erfitt, sér-
staklega eftir að ég varð svona
sjóndapur. Steinunn min varð
orðið að vera í smalamennskum,
og ég verð að segja að, ég kunni
bara alls ekki við það að vita
hana upp um fjöll og smala í
alls konar veðrum, en sitja sjálf-
ur heima í bæ. En ég gat ekki
smalað lengur, sá ekki til. En
voðalega leiddist mér eftir henni
stundum, þegar ég var að bíða
eftir að hún kæmi heim. Og allt-
af skilaði hún sér. Það var líka
bót, að hún Steina litla dóttur-
dóttir okkar var hérna hjá okk-
ur 3 síðustu veturna. Við heyj-
uðum svo handa kindunum okk-
ar í fyrra, þær voru 28, og Stein
unn mín sló það eiginlega alflt.
Kindurnar voru svo í Reykjar-
firði í vetur, en við tókum þær
hingað strax og við komum i
'vor, eftir að þær fóru að bera.
Ef eitthvað heyjast, ætlum við
að eiga nokkrar kindur næsta
vetur líka. Túnið er svo sem vel
grænt, en það sprettur bara ekki
neitt. Ég hef að vísu ekki borið
á það, en það ætti að geta sprott
ið eins og úthagi.
— Hvernig leið ykkur i
Reykjavík í vetur?
— Svo sem ágætlega, fólkið
okkar vill allt fyrir okkur gera.
Og ég var feginn því að vera hér
ekki, þegar hann gerði norð-
austanveðgrið mikla. Ég kann
samt betur við að eiga heima
hér, þó að tryggingarnar séu
ekki alltaf að borga út. Hér er-
um við búin að lifa blítt og strítt
í yfir 50 ár, og það er nú svona,
maður vill ógjarna fara héðan.
Annars leiðist mér núna, geri
ekki handtak nema kljúfa svo-
lítið í eldinn.
Við kveðjum nú þetta hug-
prúða fólk, sem unnið hefir þjóð
sinni það afrek að koma til
manns stórum barnahóp við þrot
laust erfiði á rýrðarkoti og aldrei
kunnað að æðrast, en á sér nú
þá ósk bezta að sigurlaunum I
ellinni að mega berjast áfram
meðan dagur endist á þeim or-
ustuvelli, þar sem ævibaráttan
var háð.
APTON
APTON er notað í hillur, húsgögn, vagna o.fl.
Mjög auðveit í notkun. Leitið upplýsinga.
LANDSSMIÐJAN
Sími 20680.
Nýtt — nýtt
Somvyl veggefni
Somvyl klæðning er mjög góð hita- og hljóðeinangrun.

— Sv. P.