Morgunblaðið - 22.08.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNB'LAÐIÐ, FIMMTUDAGUR. 22, ÁGÚST 1968
Johnson um innrásina:
Þungt áfall fyrir samvizku heimsins
— Sovétríkin og hernámsríkin fjögur
fordœmd á vesfurlöndum
London, Washington, París New
York, Kaupmannahöfn, Stokk-
hólmi, Helsingfors, Osió 21. ág-
úst. NTB. AP.
STJÓRMÁLALEIÐTOGAR Á
Vesturlöndnm og víðar voru í
dag einróma í skoðunum sínum
á innrás Sovétríkjanna í Tékkó-
slóvakíu og fordæmdu hana ein
dregið.
I höfuðborgum fjölmargra
landa kom til mótmælaaðgerða
við sovézk sendiráð og tóku
víða þúsundir manna þátt í þeim
og mótmæltu hemaðaraðgerðum
á hendur umbótasinnum í Tékkó
slóvakíu.
Sovétríkin og h'in hemámsríkin
fjögur afsökuðu innrásina með
því að innrásin væri gerð til
að bjarga sósialismanum, en leið
togar Rúmeníu og Júgóslavíu
gagnrýndu Sovétmenn fyrir vik
ið (sjá frétt á forsíðu).
Johnson Bandaríkjaforseti átti
fund með helztu ráðgjöfum sín-
um í morgun, eftir að ambassa-
dor Sovétríkjanna í Bandaríkj-
unum, Anatoli Dobrynin, til-
kynnti honum að sovézkar her-
sveitir væra á léið inn í Tékkó-
slóvakíu. Forsetinn flutti síðan
yfirlýsingu í útvarp og sjón-
varp. Fer hún hér á eftir:
„Hinafr válegu fréttir frá
Tékkóslóvakíu eru þungt áfall
samvizku hejmsins. Sovétríkín
og bandamenn þeirra hafa ráð-
izt inn. í varnarlaust land til
þess að bæla niður endureisn
almennra mannréttinda. Það er
traunalegur vitnisburður um hug
arfar kommúnista, að frels
ishreyfing í Tékkóslóvakíu
skuli álitin alvarleg ógnun við
öryggi sovézks kommúnisma.
Afsakanir Sovétríkjanna eru
augljós uppspuni. Stjórn Tékkó
slóvakíu fór ekki fram á að
bandamenn hennar blönduðu
sér í innanríkismál landsins. Eng
in erlend öfl óguðiu Tékkósló-
vakíu.
Aðgerðir Varsjárbandalagsins
eru beinlínis brot á stofn-
skrá Sameinuðu þjóðanna. Við
ráðgumst stöðugt við fulltrúa
annarra ríkja um hvað Samein-
uðu þjóðirnar skuli taka til
bragðs. Ball sendiherra (George
W. Ball, fulltrúi Bandaríkjanna
hjá S.þ.) hefur fengið fyrirmæli
um að hafa samvinnu við aðra
fiulltrúa í öryiggisráðinu um að
krefjast þess, að íbúar Tékkósló
vakíu nái rétti sínum í samræmi
við stofnskrána.
Þangað til skora ég á Sovét-
ríkin og bandamenn þeirra,
í nafni friðarvona mannkynsins,
að þau kveðji hersveitir sínar
heim frá Tékkóslóvakíu. Ég
vona að ábyrgir fulltrúar ríkis-
stjórna og almenningur um all-
an heim styðji þessa áskorun.
Það er aldrei of seint að beita
skynseminni.“
U Thant fordæmir innrásina.
Frestar Tékkóslóvakíuför.
U Thant, aðalritari Samein
uðu þjóðanna, fordæmdi í dag
innrásina í Tékkóslóvakíu.
Hann sat einkafundi með full-
trúum Sovétríkjanna, Bretlands
og Tékkóslóvakíu ag var
skömmu síðar birt yfirlýsing um
afstöðu hans. Þar segir meðal
annars:
„Það er vel kunmugt, að aðal-
ritarinn harmar það, þegar valdi
er beitt í því skyni að leysa al-
þjóðleg vandamál, hvar sem
slíkt gerist, enda er það brot á
stofnskrá Sameinuðu þjóðanna.
Aðalritarinin álítur atbuirðina
í Tékkóslóvakiu enn eitt áfall
fyrir hugsjónir um alþjóðleg
siðalögmál, sem eru grundvöllur
stofnskrár Sameinuðu þjóðanna
þessi ár.
Þetta er einnig alvarlegt á-
fall fyrir samkomulag Austurs
og Versturs, sem virtist fara
batnandi ó síðustu mánuðum og
aðalritarinn álítur mjöig mikil-
vægt.
Hann hefur beint þeim tilmæl
um til stjórnar Sovétríkjanna,
að hún viðhafi mikla aðgát í
samskiptum við ríkisstjórn og al
menning í Tékkóslóvakíu og
vonar eindregið, að stjórn Sovét
ríkjanna og bandamenn hennar í
Varsjárbandalaginu gefi gaum
að þessum tilmælum.
hætt við áætlun sína um ferða-
lag um Evrópu, m.a. til Vinar-
borgar og Genfar í sambandi
við ráðstefnu um himingeiminn
og ráðstefnu ríkja, sem ekki
eiga kjarnorkiuvopn.“
Fyrirhugað var, að U Thant
dveldist þrjá daga í Prag í ferð
sinni og kæmi þangað á föstu-
dag.
Vægilegt orðaval de Gaulle vek-
ur undran.
f dag var gefin út yfirlýsing
frá skrifstofu Charles de Gaull-
es Frakklandsforseta. Þar segir,
að íhlutun Sovétríkjanna sýni,
að stjórn þeirra hafi ekki enn-
þá losað sig við áhrif þeirrar
samsteypustefnu, sem komið var
á fót í Evrópu á ráðstefnunni í
Jalta.
Yfirlýsingin vakti undrun
vegna þess, hversu væg hún er.
Hún var birt þegar de Gaulle
sat á fundi á sveitasetri sínu
með forsætisráðherra og utan-
ríkisráðherra landsins.
Þar segir enn fremur að sam-
komulagið í Jalta, sem mælti
fyrir um skiptingu Evrópu eftir
síðari heimsstyrjöldina, sé „ó-
samræmanlegt frelsi þjóða til
þess að ráða sér sjálfar og geti
aðeins leitt til spennu í alþjóða
málum.“
f yfirlýsingunni segir, að
Frakkland, sem tók ekki þátt
í fundinum í Jalta, fylgist með
og harmi, að atburðirnir í Prag
komi í bága við tilraunir til
styrkja eiiniingu, sem Frakkland
hafi bairizt fyrir, buirtséð frá því,
að banna sé á ferðinini áxás á
réttimdi vinveittrar þjóðair.
Bretar munu leggja málið fyrir
Öryggisráðið.
Milhael Stewart, utanríkisráð
herra Bretlands, sagði í gær-
kvöldi, að Bretar og aðrar þjóð-
ir myndu leggja Tékkóslóvak-
íumálið fyrir Öryggisráð Sam-
einuðu þjóðanna.
Hann sagði frá þessu eftir að
hann hafði setið fundi með
sewdifulltrúum ýmissa ríkja í
London, meðal- annars frönskum,
vestur-þýzkum og bandarískum
fulltrúum, um það sem brezka
stjórnin nefndi „svívirðilegt
brot á stofnskrá Sameinuðu
þjóðanna.“
Utanríkisráðherrann tók skýrt
fram, að fremur væri stefnt að
fordæmingu á verknaði Sovét-
ríkjanna en raunverulegum að-
gerðum, svo sem efnahagslegum
þvingunum. „Það sem máli skipt
ir, er að Sameinuðu þjóðirnar
komi á framfæri skoðun heims-
ins“, sagði Stewart.
Hann sagði enn fremur, að Ör-
yggisráðið myndi sennilega
koma saman á fimmtudag, en
gæti jafnvel komið á fund þegar
í kvöld. „Við munum beita okk-
ur í Öryggisráðinu ásamt öðr-
um fulltrúum," sagði hann, án
þess að geta um hverjir þeir
eru. Hann sagði aðeins, að yfir-
lýsingin yrði á vegum fileiri
þjóða en þeirra sem eru í
brezka samveldinu og Atlants-
hafsbandalaginu.
Ríkisstjórnir NorðUrlandanna á
einu máli.
Ríkisstjórnir allra Norður
landanna tjáðu í dag blandna
hryggð vegna hernaðaraðgerða
Sovétríkjanna og fjögurra ann-
arra Varsjárbandalagsríkja í
Tékkóslóvakíu. Forystumenn
þingflokka á öllum Norður
löndunum lýstu einnig harmi
sínum. Sovézka sendiráðið af-
henti orðsendingu á Norður-
ílöndunum fjórum, þar sem gerð
er grein fyrir orsökum og að-
draganda innrásarinnar og lögð
er áherzla á, að hún hafi verið
gerð að beiðni srtjórnarvalda í
Tékikóslóvakíu.
Hilmar Baunsgaard, forsætis-
ráðherra Dana, sagði að mjög
bæri að harma og fordæma inn-
rásina. Ríkisstjórnin liti á hana
sem harmleik og mundi innrás-
in verða til að stöðva þá þróun,
sem hefði orðið í átt til frið-
samlegri sambúðar milli þjóða
austurs og vesturs.
Tage Erlander, forsætisráð-
herra Sví'þjóðar fordæmdi inn-
rásina ag sagði það væri skil-
yrðislaus réttur smáþjóða að
ráða málum sínum án afskipta
annarra og einræði kommún-
ismans hefði enn á ný sýnt hversu
mikill væri óttinn við kröfu
manna um frelsi og mannrétt-
indi.
Finnska ríkisstjórnin sendi frá
sér orðsendingu þar sem er
sagt, að það beri að harma, að
skoðanamun hafi ekki tekizt að
jafna með samningum. Lögð er
áherzla á hlutleysi Finnlands en
minrit á nauðsyn þess að útkljá
deilumál landa á milli með frið-
samlegu móti.
John Lyng, utanríkisráðherra
Noregs sagði, að það sem gerzt
hefði hlyti að valda miklum von-
brigðum, vegna þess að allt það
starf, sem hefði verið unnið og
beinzt að því að draga úr spenn
unni í alþjóðamálum, virtist nú
hafa verið -unnið fyrir gíg.
Þeir gerðu innrásina
ásamt Rússum
TODOR ZHIVKOV, forsætisráðherra Búlgaríu, 57 ára
að aldri. Gerðist félagi í Ungkommúnistahreyfingu Búlga-
ríu 1928. Félagi í kommúnistaflokknum 1932. Barðist gegn
nazistum 1941—44. Kosinn í miðstjórnina sem varamaður
1945. Fullgildur félagi 1948. Aðalritari miðstjórnar borgar-
stjórnar Sofiu 1948—49. Varamaður í framkvæmdaráði
kommúnistaflokksins 1950, fullgildur 1951. Aðalritari mið-
stjórnarinnar 1954. Átti sæti á búlgarska þjóðþinginu frá
1945 og „í Æðstaráðinu frá 1956. Kjörinn forsætisráðherra
1962.
WLADYSLAW GOMULKA, leiðtogi pólska kommúnista-
flokksins, 63 ára að aldri. Gomulka varð ungur leiðtogi
margra verkalýðshreyfinga. Tvisvar handtekinn af Sanacja-
stjórninni fyrir and-fasistískar aðgerðir. Tók virkan þátt
í vörn Varsjár árið 1939 og gekk í raðir pólska Verka-
mannaflokksins þegar er hann var stofnaður. Gegndi öll-
um helztu virðinga- og valdastörfum hjá pólska kommún-
istaflokknum og skipulagði meðal annars pólska þjóðar-
ráðið. Kjörinn aðalritari miðstjórnar sameinaða pólska
verkamannaflokksins 1956. Endurkjörinn 1959 og 1964.
JANOS KADAR, leiðtogi ungverska kommúnistaflokksins,
56 ára að aldri. 19 ára gamall félagi í ungkommúnista-
flokki verkamanna. Virkur í andspyrnuhreyfingunni í
heimsstyrjöldinni síðari. Aðstoðarlögreglustjóri í Búdapest
1945. Aðstoðarritari kommúnistaflokksins 1947. Innanríkis-
ráðherra 1948. Heiðursritari kommúnistaflokksins 1947—
50. Aðalritari kommúnistaflokksins 1956. Forsætisráðherra
1956—58 og 1961—65.
WALTER ULBRICHT, leiðtogi austur-þýzkra kommúnista.
Gekk 17 ára gamall í verkalýðshreyfinguna, tréskeri að
iðn. Gekk í kommúnistaflokkinn 1919. Átti sæti á Ríkis-
þinginu 1928—33. Fór til Moskvu og var gerður að yfir-
manni stjórnmáladeildar kommúnistaflokksins. Fyrsti að-
stoðarráðherra Æðsaráðsins 1949—60. Formaður ríkisráðs-
ins og aðalritari Sósíalistíska sameiningarflokksins frá 1960.