Morgunblaðið - 22.08.1968, Blaðsíða 23

MORGUNB'LAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. ÁGÚST 1968
23
Mannfjöldiim samþykkir ályktunina með handauppréttingu.
— Mótmælafundurinn
Framhald af bls. 3
úröltra þjóðfélagsbátta. Senni-
tega treystir sér enginn nökkurn
tíma til að skopast að því, sem
nú er að gerast, í dag virðist
okkur það of alvarlegt. En ætli
það fari samt ekki svo, fyrr eða
síðar, að einfaldar ósikir venju-
fegs fólks um að fá að iifa eins
og manneskjur í friði og frelsi
kæfi ofbeldið og hreki brynvagn
ana burt.
Blómin í Bratislava
Jóhann Hjálmarsson tók þá
til máls:
Á þessum þungbúna ágústdegi
þegar okkur berast fréttir um
árás Rússa á Tékkóölóvakíu, er
um við bæði reið oghrygg. Við
höfum ef til vil'l vonað, að Tékk
ar fengjiu sjálfir að ráða málum
sínum, koma á lýðræði eða að
minnsta kosti meira frjá'lsiræði
en verið hefur. Nú hefur aftux á
móti andi kommúnismans svipt
okkur þeirri tálsýn, eins og áður
eiiga Skriðdrekar og bysisusting-
ir að kveða upp úrslitadóminn.
Við skuium minnaist þess að í
Tékkóslóvakíu höfðu rithöfund
ar og menntamenn forystu í því
að berjast fyrir breybtum þjóð-
félagsháttum. Við vitum nú hvað
bíður þeirra. Sannanir hafa fyrir
löingu fengizt fyrir því að mlenn-
ingarlíf Tékka sé gróskumeira
en víðast hvar annans staðar í
Austur-Evrópu. Af ástæðum
sam okkur eru kunnar þola Sov
étmenn akki nýjungar í bók-
menntum og listum, ekki hugs-
unarhiátt, sem orða má við frjáls
ræði, leit. Þeir, sem kynni hafa
haft af Tékkum, vita að þeir
eru með fádæmum elskulegir
menn og vel upplýstir. f Prag á
evrópsk menning sér langa sögu.
Þeir, sem muna atburðina í
Umgverjalandi, eiga auðveilt með
að sikilja það, sem pú hefur
gerst. Og þó. Var eikki minnsta
'kosti á yfirborðinu um einhverja
hugarfarsbreytingu að ræða hj'á
Sovétstjórninni? Merktu ekki
blómin í Bratislava frið, vináttu:
öll þessi orð, sem kommúnistar
hafa tryggt sér einkarétt á, og
lika gefið óvænta merkingu í
sögunni. Blómin í Bratislava
merktu dauða, þau voru flærðar
'blóm. Nú koma sárin eftir þau
í ljós. Það er illgresið, sem stráð
hafur verið yfir Evrópu, og svæft
hugi manna. Í9tenzka skáldið,
sem orti um múrana í Kreml:
Dimmir, kaldir og óræðir
umlykja þeir
eld hatursins,
upphaf lyginnar,
ímynd glæpsins.
Hann hafði rétt fyrir sér. Enn
á ný heyrist bergmálið fró þess-
um múrum og slær heiminn
s'kelfingu. Jafnvel íslenzkir kom
múnis'tar tínast nú út á göturnar
í niðurlægingargönigu tif að stögja
ok'kur að þeir hafa haft rangt
fyrir sér. Það er sárt þegar
„Morgunblaðslyigin" verður saran
leikur. Það er sárt að þurfa að
éta ofan í sig inntak lífs ains, og
taka undir með óvinum sínum.
ALlt frá því að André Gide,
franski riithöfunduxinn fór til
Rússlainds og sá í gegnum bfekk
inigavefinn, hafa bestu synix þjóð
anna varað fóílk við þeirri hættu
sem kommúnisminn hefur í för
með sér, og allar þær stefnux,
s'em hafa afnám persónuleikans
að takmarki. Spádómleg voru
þau orð Tómasar Guðmiundsson
ar, sem komu honum í hug þeg
ax hann minntist ístensiku bænd
anna, sem forðum storkuðu kon
unigsvaldinu að Áshildarmýri:
Og ofbeldishneigðin, sem herjar
á þjóðir og lönd,
fær hvergi dulizt, hve títt sem
hún litum skiptir.
— f gær var hún máske brún
þessi böðulshönd,
sem blóðug og rauð í dag sínu
vopni lyftir.
„Sovét-Rússland lex vomandi
ekki það, sem koma skal“, sagði
Steinn Steinarr, sem í fáum orð
um lýsti svo eftirminnilega and
rúmsloftinu í Kreml.
í dag gerist mannkynssaga. f
dag erum við með Tékkum á göt
um Pxaigar, og alls staðar þar
sem tékknesik mannigildishugsun
er fótumtroðin. Við óskum þess
að ný blóm fái að vaxa í Bratis
lava, ekki innflutt frá Sovét-
Rússlaindi, heldur sprottin úr
ihjörtuim þess fólks, sem veit
vilja sinn, á þá fnelsishugsjón,
isem má ekki vera hægt að eyða
með vopnum.
Hugsjónir munu sigra morðtólín
Magnús Gunnarsson sagði
m.a. í ræðu sinni:
í dag hefur hugur okkar ekki
verið við vinnuna, ekki á skrif-
stofunni eða verkstæðinu eða
jafnvel á heimilum okkar.
í dag er andi hvers einasta
'hugsandi manns austur í Tékkó
slóvakíiu. Við skulum þess vegna
ímynda okkur í auignablik að
við stöndum mitt á meðal tékk-
neskra bograra klukkan 6 í
morigun. Nýr dagur er að rfca og
við erum öll að hlusta á útvarp
ið, fréttirnar berast með undra
verðum hraða. Erlendur her
streymir yfir landið með sama
hraða og blóðeitrun eftir manns
ilíkama. Eftir hverri æð streyrn-
ir eitrunin og M'kamspartarnir
lamast hvex á eftir öðrum.
En meðan nokkurt lífsmark er
þá reynir mannssálin að hugsa
og senda frá sér boð.
Hver landshluti Tékkósló-
vakíu á eftir annan verður sýk
inni að bráð.
Hver á fætur annarri þagna
útvarpsstöðvarnar, sem hafa 5
lengstu lög sent umheiminum
boðskap sinn, Útvarpið deyr út
með þjóðsöngnum en í staðinn
berast skotdrunurnar í fjarska.
Við höfum fylgzt með
frelsisbaráttunni og samglaðst
Tékkum í hvert sinn að þeim
miðaði eitthvað áfram.
En nú tökum við einnig þátt
í sorg þeirra og sársauka. Það
er einmitt á stundium sem þess-
um sem við finnumst sárast til
smæðar okkar, að við erum að-
eins smáþjóð úti á hjara ver-
aldar, sem ekki hefur mátt til
að skakka leikinn.
En við erum Guði sé lof þjóð
sem lifir við lýðræði.
Við erum einstaklingar sem
höfum rétt til þess að túlka
skoðanir okkar þeim málum
sem okkur sýnist. Einmitt þess
vegna stöndum við öll hér í dag
og mótmælum harðlega þeim ó-
rétti og ódrengskap sem tékk-
nesku þjóðinni hefur verið sýnd
ur.
Nú faTa Rússneskar ví'gvélar
hamförum yfir Tékkóslóvakíu.
Á einum sólarhring skal frels-
isbálið slökkt.
En það mega þeir menn vita
sem skriðdreka senda gegn varn
arlausu fólki að morðtól og of-
sóknir hafa aldrei reynst hug-
sjónunum sterkari.
Neisti frá því frelsisbáli sem
svo bjart logaði í Tékkóslóvak-
íu mun að lokuin læsa sig um
það kerfi kúgunarinnar sem nú
gín svo grímulaust við.
Þá mun aftur dagur rísa í
Tékkóslóvakíu.
Ekkert fær slökkt frelsis-
neistann
Ellert B. Schram, skrifstofu-
stjóri:
Ég var aðeins unglinigur þeg-
ar rauði herinin réðist með bryn
drekum á götur Búdapest og
murkaði lífið úr ungverzíku
æskufólki.Ég hef talið sjálfum
mér trú um, að slíkir atburðir
heyrðu sögunni til og ég skal
játa, að, ég hafði ekki og hef
ekki til dagsins í dag, öðlast
nægjanlega dómgreind tiil að
vega og skilja orsakir þess vá-
tega atburðar. Ég hef viljað
trúa friðarvilja stórþjóðanna og
verið svo viss um sigur lýðræð-
to og frelsis, að ég hef jafnvel
gælt við þá hugsun að sem já-
kvæður liður í batnaindi sambúð
ríkja, geti orðið minnkaindi á-
hrif Atlantshafsbandaliagsins og
hugsanleg úreögn otkkar úr
bandalaginu.
f dag er slík hugsun fjarstæða.
Atburðirnir í Tékkóslóvakíu
hafa á svipstundu opnað augu
okkar fyrir þýðingu bandalags-
ins, svipt hulunni af grimmdar-
kúgun stórveldisins í austri og
varpað nýju ljósi á mikilvægi
frelsisins.
En skyldi ekkert minna duga
en vopnakúgun Sovétríkjanna
gagnvart smáþjóðum Evrópu
einu sinni á áratug til að minna
okkur á þessar grundvallarstað
reyndir. Vierðum við aftur eftir
áratug búin að gleyma þeim at-
burðum sem nú eru að ske. Verð
um við þá aftur búin að gleyma
þeirri dýrmætu opinberun, að
veraldlag gæði eru ekki alfa og
omega þessa lífs.
Því svarar hver fyrir sig.
En þagar við nú söf numst hér
saman til að láta í ljós samúð
okkar með þjóðum Tébkóslóvak
íu og tjá viðurstygigð okkar á
aðgerðum Sovétríkjanna vil ég
biðja mienn um að gera sér grein
fyrir einu.
Hér eru ekki einasta að verki
vondir menn frá Rússlandi eða
mannvonzka þeirrar þjóðar.
Hér er á ferðinni það skrímsl
sem þessir menn eru ofurseldir,
alheimskommúnisminn, sú stefna,
sú skoðun — já sú trú, sem
þessir menn hafa áníetjast —
það skoðanakerfi sem við
uirkennir ekki freisi og lýðræði,
sem miðar tilveru sína við al-
ræði og vopnavald.
Við fslendingar getum iítið að
hafzt. Við breytum ekki gangi
þeirra atburða sem nú eiga sér
stað. Við Stöndum aðeinis álengd
ar og vottum samúð okkar með
lí'tilfjörlegum mótmælaskjölum.
Slík skjöl koma þjóðum Tékkó-
alóvakíu að litlu gagni á þess-
um örlagatímum hennar.
En það mega allir vita, ag
mikið gæfi ég til þess að geta
hrópað það svo hátt, að allur
heimur heyrði, að fclenzk þjóð,
fyrirlitur þær hvatir sem ráða
aðgerðum Sovétmanna, að ís-
tenzk þjóð, sál hennar og hjarta
grætur af heift og harmi yfir
þeim óhugnanlegu örlögum, sem
þjóðum Tékkóslóvakíu virðast
búin.
En mannkynssögunni er ekki
lokið. Hér er að ske einn þáttur
en st.ór þáttur í langri rás sög-
unar. Lítil þjóð og undirokuð
hefur risið upp við dok og vak-
ið athygli alheims á gildi frels-
isins. f áþján sinni og undirok-
un mun hún lifa í reisn. Víg-
búnir hermenn munu ef til vill
granda minnimáttanum í þetta
sinn. En ekkert fær grandað
þeim neista, sem hvatti þjóðir
Tékkóislóvakíu til baráttunnar
— neista frelsfcins. Og leinhvern
tíma, ef til vill löngu seinna en
leinhverntíma mun sá neisti
verða að allsberjarbáli.
Þá hefur frelsið sigrað og þá
rou-n Tékkóslóvakía standa
fremst í þeim frelsisflokki.
Umkringdir óvinastjórnum
KORTIÐ hér að ofan skýrir
vel við hvert ofurefli Tékkó-
slóvabar áttu í fyrrinótt. Eftir
öllum norðurlaindamærum
landsins voru austurþýzkir og
pólskir herix gráir fyrir járn-
uim. Saimanlagður herstyrkur
397.000 mamns. Að austan
beið Rauðl hierinin eftir árás-
arskipun. Herafli Sovétríkj-
anma, 3.470.000 mianns og að
sunn-an Ungverj’aland með
102.000 manns. Þar að auki
sendi Búlgaría einnig herinn
yfir land'amæri Tékkóslóvak-
íu. Herafli Búlgaríu er 154.000
manns.
Klukkan 2300 að tékkóslóv-
akískum staðartíma réðust
allir þessir herir inn fyrir
landamæri Tékkóslóvaíu og á
örfáuim kliuikkustundum höfðu
þeir hertekið allt landið. Seg-
ir í NTB-frétt að skipulag
Rauða-hersins hafi sýnt milk-
inn fullkamleik. Um 100 km
eru frá landamærum A-Þýzka
lands til Prag, en samt kom
mikill herstyrkur til borgar-
innar með hierflutninigaflu'gvél
um, m. a. síkriðdrekar og aðr-
ar drápsvélar. Hernámið var
þessum ógnarherjum leikur
einn, enda tékkóslóva'kíski her
inn aðeins 265.000 manrus.
Eitt hið fyrsta sem óvina-
herir Tékkóslóvakíu gerðu,
var að loka landannæruim
landsims, sem liggja að V-
Þýzkalamdi og Austu'rríki. Þar
með voru Tékkóslóvakiar um-
kringdir óvinastjórnium