Morgunblaðið - 04.10.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 1968
Sovétleiðtoganna
Jean Daniel:
Glæpur
í SOVÉZKA sendiráðinu
Prag er „stjórnmálaráðunautur
sem hefur gegnt mikilvægu
hlutverkL Hann er auðvitað,
eins og flestir þessir stjórnmála-
ráðunautar, yfirmaður upplýs-
jngaþjónustunnar. >að er tekið
meira mark á skoðunum hans
heldur en sendiherrans yfir-
manns hans og hann er betur að
sér og nýtur meira álits. Það er
hann, sem um tveggja ára skeið
hefur látið leiðtogunUm í
Moskvu í té upplýsingar um þró
un mála í Tékkóslóvakíu. Það
er hann sem hefur samið þær
skýrslur, sem Sovétmenn hafa
stuðzt við í Cernia og Brati-
slava. Hann á samstarfsmenn í
tékknesku ríkislögreglunni og í
í ýmsum stéttum þjóðfélagsins.
Fyrir 8 mánuðum var starfsemi
hans orðin svo augljós, áberandi
og óþægileg að sjálfur Novotny,
fyrrverandi forseti, neyddist til
að fara fram á, að hann yrði
kallaður heim. Sovézk yfirvöld
synjuðu og hr. Novotny varð að
sætta sig við það.
Hvað sagði sovézki ráðunaut-
urinn í skýrslum sínum? Tékkn-
eskir leiðtogar hafa ekki fengið
vitneskju um það, fyrr en ný-
lega, og þá frá Júgóslavíu og
Rúmeníu. Sovézki ráðunautur-
inn taldi að tékkneskir mennta-
menn væru andsnúnir Sovétríkj
unum og and-byltingasinnaðir,
að nýju fjármálasérfræðingarnir
væru hrifnir af hinni júgó-
slavnesku sjálfsstjórn, og að
þeir vildu opna markaði við auð
valdsríkin, að æðstu menn í
hernum vildu slíta tengslum við
Varsjárbandalagið og að Dub-
cek væri undir áhrifum frá
Cicar, ritara flokksins, sem tal-
inn væri fjandsamlegastur Sov-
étríkjunum. í stuttu máli dró
hann þá ályktun, að þrátt fyrir
allar fullyrðingar Tékka, vildu
þeir nálgast vestur-þýzku stjórn
ina í Bonn, og væri því hætta á
ferðum,
En sá sami ráðunautur stað-
hæfði einnig, og er það mjög
lærdómsríkt, að auðv,elt væri að
ná tökum á Tékkum aftur. Hann
áleit að fylgismenn Novotnys í
miðstjórninni væru fjölmennir
og sterkir og myndu hafa í fullu
tré við þá sem vildu umbætur
í efnahagslífinu. Hann taldi, að
til að snúa atburðarásinni, væri
nægilegt að staðsetja herlið við
landamæri Tékkóslóvakíu. Um
enga mótspyrnu gæti verið að
ræða, ekki einu sinni hlutlausa.
Ekkert yrði auðveldara en að
stöðva þessa geigvænlegu þróun,
án þess svo mikð sem að þurfa
að beta vopnavaldi í landinu.
Að þessum upplýsingum
fengnum settust sovézkir valda-
menn á rökstóla með öruggum
bandamönnum sínum, en einnig
að því er virðist með Júgóslöv-
um og Rúmenum til þess að fá
þá síðarnefndu til að beita áhrif
um sínum við hina nýju tékkn-
esku stjórn. Þeir ræddu einnig
við aðra kommúni’staflokka og
sérstaklega við forystumenn
franska kommúnistaflokksins,
sem dvöldu í Sovétríkjunum í
fríi um þessar mundir. Ekki
þurfti að sannfæra Austur-Þjóð-
verja. Lengi höfðu þeir lagt fast
að Moskvumönnum að skerast í
leikinn og töluðu eins og þeir
væru að tala við jafningja sína.
Herra Ulbricht, sem nú er leið-
togi annars fjárhagslega sterk-
asta Austur-Evrópuríkisins, álít-
ur sig ekki minni mann en
Breznev.
Að lokum hafði tekizt að gera
menn kvíðafulla og fóru þá
margir sendimenn, sumir hrein-
iskilnir og velviljaðir, og grát-
báðu hr. Dubcek að hindra and-
byltingarsinnaða afvegaleiðslu.
Þeir gengu svo langt að leggja
fram lista yfir menn sem þyrfti
að „hreinSa“ og hrósuðu harð-
stjórn. Hr. Dubcek var ýmist
gramur eða fullvissaði þá um að
ekkert væri að óttast. En sendi-
mönnum þessum tókst að gera
tékkneska leiðtoga kvíðafulla
með því að tala svo mjög um
„áhyggjur" hr. Breznevs. Þegar
tékkneski hershöfðinginn Prch-
lik framdi þá óhæfu að krefjast
endurskoðunar á Varsjársamn-
ingnum var Dubcek þegar sagt
að fara frá völdum. Hann mundi
•eftir að sovézk íhlutun í Búda-
pest 1996 hafði orðið skömmu
eftir að þáverandi forsætisráð-
herra Ungverjalands, Imre
Nagy, hafði gert sömu kröfu
varðandi Varsjársamninginn.
Tékkneskir leiðtogar margítrek-
uðu beiðni til almennings um
aga, kyrrð og varúð og menn
gáfu því gaum. Þótt engin rit-
skoðun væri í landinu leyfði eng
inn tékkneskur blaðamaður sér
að birta svo mikið sem smá-
vægilegar aðfinnslur í garð Sov-
étríkjanna. Stuðningsyfirlýsing-
ar einnig frá sósíalistum og bylt
ingarsinnum bárust unnvörpum.
Samt voru mtenn áhyggjufullir.
Því var flýtt að flokksþingið
kæmi saman 9. september. Þetta
var kapphlaup við tímann.
í Moskvu urðu vandamálin
örðugri þar sem sovézka mið-
stjórnin var ósammála. Allir
voru þó nokkurn veginn sam-
mála um að telja bæri hættu-
lega þá þróun, sem tekizt hafði
að bæla niður í Póllandi en nú
var hafin í Tékkóslóvakíu.
Þessi þróun varð smitandi og
setti kommúnistaflokka Sovét-
ríkjanna, Þýzkalands, Póllands,
Ungverjalands og Búlgaríu í
vanda. Menntamenn, visinda-
menn, læknar, stúdentar, rithöf-
undar og listamenn duldu ekki
lengur samúð sína með umbóta-
mönnunum í Prag. Nokkrir hag-
fræðingar létu gætilega en hrein
skilnislega í ljós áhuga sinn á
„Opnun Tékkóslóvakíu“. Eitt-
hvað varð að gera. En hvernig?
Um það voru menn ekki á eitt
sáttir. Eins og vitað var fyrir
„léku“ Bandaríkin „þann leik“
að taka enga afstöðu. Ekkert
minnsta tilefni gafst til nokk-
urra aðgerða. ftalskir og fransk-
ir kommúnistar skýrðu Kreml-
stjórninni frá því hreinskilnis-
lega, að þeir skildu nauðsyn
þess, að beita hörðum pólitísk-
um þvingunum, til þess að
tryggja einingu kommúnismans
en hins vegar myndu þeir ekki
sjá sér annað fært, en fordæma
opinberlega hernaðarlega íhlut-
un. Einkanlega var Kosygin and
snúinn hernaðaríhlutun, en
hann hafði einmitt harðlega átal
ið Lyndon B. Johnson fyrir íhlut
un hans í Vietnam. Vandamál
Kosygins og Brezhnevs urðu æ
erfiðari viðureignar. Áður höfðu
Sovétríkin og bandamenn þeirra
lofað, að flytja burt hersveitir
sínar, gegn því skilyrði, að Dub-
cek kæmi aftur á fót „sósíalist-
rskri stjórn“, það er að segja að
hr. Novotny tæki aftur við
stjórnartaumum. Eftir fundina í
Cernia, Bratislava og Karlovy-
Vary höfðu Sovétmenn og Aust-
ur-Þjóðverjar komizt að þeirri
niðurstöðu, að engu tauti væri
komandi við stuðningsmenn Dub
oeks og rétt væri að hrinda í
framkvæmd fyrri áætlun, sem
borin hefði verið fram af nokkr-
um hernaðarsérfræðingum Var-
s járbandalagsins.
Breznev varði þessa áætlun
fyrir miðstjóminni og náði sam-
þykkis meirihlutans fyrir henng
með eftirfarandi skilmálum:
Sovétherinn skærist ekki einn í
Framh. á bls. 19
Vicerpy Filter.
I fararbroddi.
9.00“Mætt á skrifstofuna”.
10.l5“Loki3 við módel af nýju
hóteli. Slappa3 af me3 Viceroy”
12.oo"hyggingaráætlun rædd á
lei3 til næsta stefnumðts”.
15.15 “vig brúna me3 yfirverk-
fræSingi og eftirlitsmanni.
Viceroy fjrir alla”.
Ekki of sterk,
ekki of létt,
Viceroy gefur
bragdið rétt...
rétt hvaöa tíma
dagsins sem er!
l'7,3ö“Árí3andi fundur um nýja 21.30‘jsjoti3 skemmtilegs sjðnleiks
byggingaráætlun”.
eftir erilsaman dag—og ennþá
bragSast Viceroy vel”.