Morgunblaðið - 23.10.1968, Page 10

MOHGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 19«8
1»
Enn einu sinni hefur Evrópu
verið skipt. Gömlu veggirnir
hafa að vísu aldrei horfið al-
veg, eins og margir bjartsýnis-
menn á vesturlöndum höfðu
vonað, en nú hafa þeir aftur
risið í fulla hæð. í byrjun þessa
mánaðar héldu utanríkisráð-
herrar Bandaríkjanna og Sov-
étríkjanna ræður á þingi Sam-
einuðu þjóðanna og hvor um
sig varaði hinn við að seilast á
yfirráðasvæði lands síns. Dean
— Ekki grípa frammí fyrir
mér, hrópaði Tito.
Það er talið ólíklegt að Rúss-
ar geri innrás í Júgóslavíu, en
Tito býr sig undir hið versta.
Hann er einnig hræddur um að
gerð verði tilraun til að ráða
hann af dögum, að undirlagi
Rússa og hefur gert miklar var
úðarráðstafanir.
Unnið er að því að byggja
loftvarnarbyrgi um allt landið
og til að gera æfingarnar raun-
Barntta
Rusk ítrekaði þá ákvörðun
Bandaríkjanna að vernda Vest
ur->ýzkaland og Vestur-Berlín
fyrir innrás og Andrei Gromy-
ko ítrekaði þann ásetning Sov-
étríkjanna að sleppa ekki tök-
um á Austur-Evrópu og sagði
að RúsSland myndi ekki líða
nokkrum utanðakomandi að-
ila að ná til sín einum einasta
hlekk í keðju kommúnistaríkj-
anna.
Þótt þetta minnti óneitan-
lega á hið óþægilega andrúms-
loft kalda stríðsins er líklegt að
þessi hreinskilni utanríkisráð-
hferranna hafi hjálpað til við
að skýra línurnar hvað hinu
pólitíska ástandi í Evrópu við-
víkur. Ræða Rusks, létti t.d.
þungu fargi af Vestur-Þjóðverj
um og í Mið-Evrópu kólnaði
svo í glóðunum að Austurríkis-
menn gátu leyst 11.000 manna
varalið undan vopnum, en þeir
höfðu verið kallaðir út og æf-
ingatími þeirra lengdur vegna
ástandisins.
„ÖSKURKEPPNI"
En það var eitt land sem fann
litla huggun í þessu öllu sam-
an, land sem bæði landfræði-
lega og hugmyndafræðilega er
milli tveggja elda: Júgóslavía.
Forseti Júgóslavíu, Josip Broz
Tito, var ekki einungis fyrsti
valdhafinn í Austur-Evrópu,
sem tókst að brjótast undan
stjórn Rússa, heldur var hann
einnig fordæmið fyrir Alexand
er Diíbcek, í tilraun hans til að
fá frelsi fyrir Tékkóslóvakiu.
Gagnrýnin á Tito í rúasnesk-
um blöðum og öðrum fjölmiðl-
unartækjum er orðin nærri því
eins bitur og gagnrýnin á Vest-
ur-Þjóðverja og mildasta
skammaryrðið hefur verið
„andbyltingarsinni“.
Á fundi í fyrrasumar lenti
Tito í nokkurskonar öskur-
keppni við rússneska sendiherr
ann, Ivan Benediktov. Það var
•á eyimi Brioni, þangað aem
Tito fer til að hvílaist. Bene-
diktov var að lesa skýrslu frá
Moákvu, þar sem fjallað var
■um atburðina í Tékkóslóvakíu,
og þróunina þar frá sjónarmiði
Rússa.
— Lygar, lygar, hrópaði Tito.
— Þér getið ekki talað svona,
sagði Rússinn.
verulegri varpa júgóslavnesk-
ar flugvélar reyksprengjum á
borgirnar þegar loftvarnaæfing
ar standa yfir. í líkingu við
Tékkóslóvaka eru útvarpsstöðv
arnar að koma upp sendistöðv-
um víðsvegar um landið til að
geta flutt fólkinu fréttir ef inn-
rás verður gerð og aðatstöðv-
arnar herteknar.
Hinn 300 þúsund manna her
Júgóslavíu hefur ful'lan viðbún
að dag og nótt. Hermennirmr,
sem eru vopnaðir samiblandi af
rússneskum og bandarískum
vopnum hafa fengið skipanir
um að skjóta ef á þá verður
skotið, og hefja þegar varnar-
aðgerðir. Þeir eru að grafa sér
skotgrafir meðfram öllum 800
mílna landamærunum sem
liggja að Ungverjalandi, Rúm-
eníu og Búlgaríu.
Skipanir hersins eru á þá
leið að hann eigi að tefja fyrir
innrásarmönnunum í sex eða
sjö daga. Eftir það hverfa þeir
til þess sem þeir kalla ,„okkar
leið til að eiga við innrásar-
menn“.
Það er að sjálfsögðu átt við
skæruhernað og í skipulagn-
ingu hans á Tito fáa sína líka.
í síðari heimsstyrjöldinni urðu
aðgerðir skæruliða hans til
þess að Þjóðvtsrjar urðu að hafa
25 hersveitir í landinu, og þær
höfðu nóg að gera. Samt tókst
skæruliðunum að ná miklum
hluta landsins á sitt vald löngu
áður en rauði herinn kom
þrammandi.
Síðan innrásin var gerð í
Tékkóslóvakíu hefur færzt nýtt
líf í gömlu skæruliðasveitirnar.
Hópar ungra manna hverfa frá
þorpum sínum og eru í fjöllun-
um í nokkra daga. Þar taka
gamlir skæruliðar á móti þeim,
sýna þeim hvar vopnabirgðir
eru faldar, kenna þeim að beita
vopnum, nota talstöðvar og þar
fram eftir götunum. Auk þess
eru verkamenn og verksmiðju-
fól'k þjálfað sem skæruliðar og
ef til þesis kæmi er talið að
Júgóslavíu gæti sett á laggirn-
ar milljón manna skæruliða-
sveit.
HAFA ÁÐUR STORKAÐ
RÚSSUM
Júgóslavar eru hreyknir af
því að þetta er ekki í fyrsta
skipti sem Rússar rryna að
Júgóslavneskir skæruliðar í heimsstyrjöldinni. Þeir erú
reiðubúnir að byrja aftur.
Tito forseti.
Júgóslavar
óttast (
að Rússar
geri innrós
1 land
þeirra,
því að fóir
hafg valdið
Kreml
jgfn miklu
hugarangri.
Júgóslavía
var fyrsta
landið
sem brauzt
undan
harðstjórn
þeirra til að
skapa eigin
efnahags- og
st j órnmdlastefnu.
Og júgóslavar
eru reiðubúnir
að berjast
til að halda
þessu frelsi.
Milljón manna
skæruliðaher
er reiðubúinn
að taka á móti
Rússiun.
þrengja að þeim, og að þeim
hefur mistekizt að beygja
þjóðina. Árið 1948 eftir að
Tito hafði hindrað tilraun
Rússa til að móta sjálfir stjórn-
mála- og efnahagsstefnu Júgó-
slavíu, hefndu þeir sín með því
að reka hann úr Alþjóðahreyf-
ingu kommúnista. Þeir reyndu
að g.ra hann óvinsælan heima-
fyrir með áköfum persónuleg-
um árásum á hann. Þeir reyndu
einnig að beygja þjóðina til
haf, tengdum yfirræðaavæði
Rússa í Evrópu, en það er nokk
uð sem arabískir vinir þeirra
í Miðausturlöndum gætu aldrei
boðið.
Árás á Júgóslavíu myndi því •
hafa í för með sér annað og
alvarlegra vandamál en innrás-
in í Tékkóslóvakíu. Hún myndi
breyta valdajafnvæginu, vera
liður í útþenslu Rússa og rugla
hernaðaráætianir Vesturveld-
anna. Sem dæmi um það að
Juuoslaviu
hlýðni með því að setja á svið
smáskærur við austurlandamær
in. Stalin sendi Tito bréf með
hótun sem hann hefur enn ekki
gleymt: „Við teljum að stjórn-
málaferill Trotskys ætti að
nægja sem áminning“.
Hann var að sjálfsögðu að
höfða til morðsins á þessum
gamla keppinaut Stalins, en
sovézkir flugumenn réðu hann
af dögum í Mexíkó árið 1940.
Þrátt fyrir hótanir Rússa
neitaði Júgóslavneska þjóðin að
beygja sig og það sem meira er,
Tito fékkst ekki til að afneita
túlkun sinni á Marxismanum.
Þess í stað lýsti hann djarflega
yfir þeirri k.nningu að hvert
land fyrir sig hefði rétt til að
túlka sósíalsmann eins og það
vildi, en sú kenning er hrein-
asta guðlast í augum Rússa.
Tékkóslóvakía var hinsvegar
sammála þessari kenningu og
útfærði hana enn meira með
því að veita persónu- og blaða-
frelsi.
Afleiðingin er sú að Rússar
geta með nokkrum rétti bent á
Tito sem undirrót þeirra hug-
myndafræðilegu vandræða sem
hafa veikt aðstöðu þeirra sem
menn gera sér fulla grein fyrir
þ'-ssari hættu m‘á nefna breytta
aðstöðu ítalska kommúnista-
flokksins til miðjarðarhafsflota
Rússa. Hann hafði áður veilt
Rússum móralskan stuðning
gegn andmælum Júgóslava, en
í grein sem nýlega birtist í
flokksblaðinu Unita er sú af-
staða endurskoðuð og það er
greinilegt að flokkurinn er ekk
ert hrifinn.
Stjórnmálamenn í B>algrad
álíta að Rússar séu farnir af
stað með nýja herferð til að
kúga frjálslynd ríki í Austur-
Evrópu til hlýðni við sig, nokk
urskonar sameiningarherferð
til að safna þeim öllum undir
ótvíræða stjórn Rússlands.
Rúmenia er veiki punktur-
inn í augum Júgóslava. Ef Rúss
um tekst að halda fyrirhugaðar
baræfingar þar í landi og koma
þar upp fastaaveitum eru Júgó-
klavar hræddir um að rúss-
nesku leiðtogarnir freistist til
að ráðast inn að rótum erfið-
leikanna ef svo má segja og
leggja þá undir sig.
Stjórnmálamennirnir vita
einnig ósköp vel að Rússar líta
‘hafnir þeirra að Adríahafi
igirndaraugum því að þær yrðu
ómrtanlegar fyrir hinn vaxandi
Mér komu alltaf Þjóðverjar í hug þegar við töluðum um
heimsvaldasinna.
hinna einu spámanna í túlkun
sósíali'smans.
HAFA ÞEGAR ORÐIÐ I VRIR
TJÓNI
Þótt ástandið væri alvarlegt
lék samt grunur á að Tito gerði
heldur mikið úr hættunni, í
eiginhagsmunaskyni. Sameigin
lúgur óvinur er t.d. það eina
sem getur fengið hin fimm
þjóðarbrot Júgóslavíu til að
sameinast, og mikið rétt, það
hefur verið óvenjulítið um deii
ur og ósamkomulag upp á síð-
kastið. Tito gat líka notað þetta
neyðarástand til að kalla í her-
inri nokkra stúdentaleiðtoga
sem höfðu valdið honum erfið-
leikum. Hann hlaut líka samúð
NATO landanna þótt þau hafi
kannske líka verið að huigsa
um eigin hagsmuni.
Ef Rússar næðu völdum í
Júgóslavíu og þá líklega Al.ban
íu um leið, myndu þeir ekki að-
eins losna við tvo litla en öfl-
uga andstæðinga héldur einnig
ná góðri aðstöðu við Miðjarðar
Miðjarðarihafsflota þeirra.
En hver sem útkoman verður
hafa Júgóslavar þegar orðið
fyrir tjóni. Efnahagskerfi lands
ins er vel heppnuð blanda af
kapitalisma og kommúnisma
og nokkur undanfarin ár hef-
ur hagvöxturinn verið nokkuð
stöðugur, um 5% á ári. Þetta
'hefur fært Júgóslövum straum
af bílum, sjónvarpstækjum og
allskonar erlendri munaðar-
vöru sem er mun auðveldara að
fá þar en í nokkru öðru komm
únistaríki. Það var ferðamanna
straumurinn sem átti hvað
imestan þátt í þessari velmeg-
un. í byrjun þessa árs var út-
'litið líka mjög gott og ferða-
mannastraumurinn jókst um
1’5% frá órinu áður.
En núna, hræddir við hótan-
ir Rússa, eru ferðamenn famir
að stytta heimsóknir sínar, og
aðrir koma alls ekki. Eif þetta
héldist lengi myndi það stór-
lega skaða efnahag landsins.
Og það er nokkuð sem Rússar
vita vel, þeim til mikillar
ánægju.