Morgunblaðið - 12.11.1968, Blaðsíða 10

r~ !■ ío MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 1968
— Ræða Bjarna
Framhald af bls. 28
framkvæmdir til atvinnuaukning
ar þar sem þess reynist þörf
eftir því sem reynist unnt að afla
fjár til slíkra framkvæmda og
hlýtur fjáröflun til nauðsynlegra
íbúðabygginga að vera þar i
fremstu röð.
• Ríkisstjórnin mun athuga,
hvort unnt er að breyta skatta-
löggjöf og gera aðrar ráðstafanir
sem leiði til tekjujöfnunar meðan
núverandi erfiðleikar vara.
• Ríkisstjómin hefur ákveðið að
beita sér fyrir hækkun bóta al-
mannatrygginga, sem nemi 150
miiljónum króna og verði leitað
samkomulags um hverjar bætur
hækki og að þvi stefnt að bæta
helzt hag hinna lakast settu.
Forsætisráðherra sagði, að
tekjuhrunið í útflutningnum
hefði skapað mikla rekstrarfjár-
örðugleika og lægi mikið við að
bankar og aðrar f jármálastofnan-
ir bregðist við þeim vanda með
samhentu átaki. 1 lok ræðu sinn-
ar sagði Bjami Benediktsson:
„Við skulum játa að í dag er-
um við í vöm gegn brárri neyð
en ég vonast til að við berum
aUir gæfu til þess að halda þann-
ig á málum að vörn verði snúið
upp í sókn til þjóðarheilla."
Hér fer á eftir ræða forsætis-
ráðherra svo og frásögn af ræðu
viðskiptamálaráðherra Gylfa Þ.
Gíslasyni við umræðumar á Al-
þingi í gær:
Á UNDANFÖRNUM tveimur
árum hefur þjóðarbúskapur ís-
lendinga orðið fyrir meira og
skyndilegra áfalli en nokkru
sinni fyrr á þessari öld. Verð-
lag útflutningsafurða hefur
lækkað stórlega og afli brugð-
izt, einkum á sildveiðum.
Verðmæti útflutningsframleiðsl
unnar hefur af þessum sökum
minnkað um allt að 45% milli
áranna 1966 og 1968, þar sem er-
lendur kostnaður við öflun þessa
verðmætis hefur ekki minnkað
að sama skapi, hefur innlendur
hluti framleiðsluverðmætisins
minnkað enn meira eða um eða
yfir 55%, m.ö.o. hrein minnkun
gjaldeyristekna á sjávarútvegi
nemur svo miklu. Útflutnings-
framleiðslan á mann mun ekki
verða öllu meiri á árinu 1968
en hún var fyrir 12 árum eða
árið 1956. Útlit er fyrir, að raun
verulegar þjóðartekjur á mann
muni á árinu 1968 verða um
15% Iægri en á árinu 1956, en
þetta jafngildir því, að þær
verði ívið lægri en raunveru-
legar þjóðartekjur á mann voru
á árinu 1963. Lífskjör þjóðar-
innar, er bezt koma fram í einka
neyzlu hennar hafa hins vegar
breytzt miklu minna. Einkaneyzl
an hélzt óbreytt á árinu 1967
frá því, sem hún var á árinu
1966, en mun á þessu ári minnka
um tæp 8% á mann og verða
svipuð og hún var á árunum
1964 og 1965. Þetta ósamræmi
hefur leitt til þess, að gjaldeyris
forði þjóðarinnar er nú genginn
til þurrðar. Vonir manna um, að
verðlag og aflabrögð bötnuðu á
ný, hafa brugðizt og verður nú
með engu móti komizt hjá mun
róttækari ráðstöfunum en áður.
Seðlabankinn hefur þess vegna
í dag að fengnu samþykki ríkis-
stjórnarinnar ákveðið nýtt gengi
krónunnar. Gengi íslenzku krón-
unnar lækkar um 35%, svo að
í dollar verða 88 kr.
Frv. það, sem hér er til um-
ræðu fjallar um þær tæknilegu
ráðstafanir, sem gera þarf í því
skyni, að sem minnst truflun
verði á viðskiptum. Það eru til-
mæli ríkisstjórnarinnar að frv.
hljóti þegar í dag afgreiðslu hins
háa Alþingis. Skal ég þess vegna
mjög stytta mál mitt og einungis
gera örstutta grein fyrir þeim
helztu ráðstöfunum, sem ríkis-
stjórnin telur þörf á í þessu sam
bandi umfram þær, sem í þessu
frv. eru taldar. Von mín er sú,
að tillögur um slíkar viðbótar-
ráðstafanir verði unnt að leggja
fyrir Alþingi innan fárra daga
og gefst þá tækifæri til ýtarlegra
umræðna um öll þessi mál í
heild. Eðlilegt er að hluta þeirra
verði útvarpað í samræmi við
ákvæði þingskapa og ættu þær
umræður að geta farið fram í
fyrri hluta næstu viku eftir þvl,
sem samkomulag næst um. Það
var höfuðeinkenni efnahagsþróun
arinnar á uppgangsárunum fram
til 1966, að hinum mikla tekju-
auka, sem í þjóðarbúið barst var
jafnóðum dreift meðal alls al-
mennings honum til lífskjara-
bóta. Af þessum sökum verður
það með engu móti umflúið, að
tekjurýrnun þjóðarinnar nú bitn
ar á þeim, sem áður hlutu megn-
ið af aukningunni. Framhjá þessu
hefði eigi orðið komizt hvaða
leið sem valin hefði verið. Þetta
á jafnt við um gengisbreytingu
eins og önnur úrræði. Hún get-
ur ekki orðið atvinnulífinu til
þeirrar örvunar sem nú er öllu
öðru fremur þörf á nema hafð-
ur verði hemill á launahækkun-
um á meðan áhrif hennar eru
að koma fram. Tillögur stjórnar-
innar eru því þær, að verðlags-
uppbætur verði ekki greiddar
umfram þær hækkanir, sem
verða hinn 1. desember n.k.
vegna verðlagsins 1. nóvember
sl. nema nýtt allsherjarsam-
komulag verði gert um slíkar
greiðslur á milli launþega og
vinnuveitenda. Ætlast er til þess,
að menn hljóti fullar uppbætur
fyrir það, sem þegar er orðið,
þ.á.m. þau áhrif 20% gjaldsins,
sem fram voru komin hinn 1.
nóvember. Fyrirhuguð breyting
er sú, að menn fái ekki sjálfkrafa
uppbætur fyrir þær hækkanir,
sem héðan í frá verða og fyrst
mundu koma til framkvæmda
frá 1. marz n.k. samkv. gildandi
kaupsamningum, sem segja má
upp frá 1. janúar n.k., beldur
þurfi nýir samningar til að
koma. Ríkisstjórnin hyggst jafn
framt beita sér fyrir, að sem
fyrst hefjist viðræður um nýja
samningsgerð milli verkalýðs,
vinnuveitenda og fulltrúa ríkis-
valdsins. Einnig verði efnt til
samninga við bændasamtökin í
því skyni að reyna að fá neyt-
endur til þess að taka á ný full-
an þátt í verðákvörðun á bú-
í vörum og til að tryggja, að hún
| sé ætíð í samræmi við almenna
| launaþróun í landinu. f öllum
þessum samningum verði höfuð-
j áherzla lögð á að halda verðlags-
j þróun í skefjum og gera raun-
hæfar ráðstafanir til þess að
koma í veg fyrir atvinnuleysi.
Þetta tvennt er svo nátengt, að
nú er vonlaust að ná hinu síðar
talda nema hið fyrrnefnda tak-
ist. En ríkisstjórnin lýsir sig fúsa
til þess í samráði við verkalýðs-
hreyfinguna, að beita sér fyrir
beinum framkvæmdum til at-
vinnuaukningar, þar sem þess
reynist þörf eftir því, sem fjár
reynist unnt að afla í því skyni.
í þessu sambandi hlýtur fjár-
öflun til nauðsynlegra ibúða-
bygginga að verða í fremstu röð.
Jafnframt mun ríkisstjórnin fús
að athuga, hvort unnt sé að
breyta skattalögum og gera aðr-
ar ráðstafanir, sem leiði til tekju
öflunar meðan núverandi erfið-
leikar vara. Ríkisstjórnin hefur
nú þegar . ákveðið að beita sér
fyrir hækkunum bóta almanna-
trygginga, sem nema 150 millj.
kr. og verði síðan leitað sam-
komulags um og ákveðið, hverj-
ar bætur verði hækkaðar, enda
sé að því stefnt að bæta helzt
hag hinna lakast settu. Forsenda
þess, að nokkur fyrirgreiðsla af
hálfu ríkisvaldsins til sjávarút-
vegsins komi að gagni, verði við
ráðanleg og haggi ekki tekjujafn
vægi úr hófi er, að hún renni
fyrst og fremst til sjálfs atvinnu
rekstrarins. Þetta á jafnt við um
uppbætur og gengisbreytingu.
Þess vegna verður að tryggja
með löggjöf, að a.m.k. sá aukni
rekstrarkostnaður, sem leiðir af
gengislækkuninni ásamt útvíkk
un stofnsj óðsgjalds til síldarút-
vegs sé dreginn frá, áður en til
hlutaskipta kemur. Jafnframt
verður þó ætið að tryggja, að
hlutasjómenn njóti a.m.k. sam-
bærilegra kauphækkana og í
landi verða vegna mikilvægi
starfa þeirra og hættunni, sem
þeim fylgir. ,
Þá er ráðgert nú sem fyrr, að
settar verði regluT um það, að
gengishagnaður á hérlendum
birgðum ú t'fliu t n i ngs v ara verði
varið til hags þeirri atvinnu-
grein, þar sem þeirra hefur ver-
ið aflað, en ekiki látinn haldast
hjá þeim, sem af tilviljun kann-
að vera eigandi útflutningsvör-
unnar, þegar gengisbreytingin fer
fram. Um þetta þarf að setja
sérstök lagaákvæði og m.a.
kveða á um ráðstafanir til að-
stoðar þeim, sem harðast verða
úti af skuildah æktou n vegna
kaupa á fiskiskipum erlendis.
Tekjwhrunið í útiflutningnum
hefur óhjátovæmilega skapað
mikla refestrarfjárörðugleika,
sem enn hiljóta að magnast, þeg-
ar verðhætokanir af völdum
gengislætofeunarinnar falla á
fleiri kr. Mifeið líiggur við, að
bankamir og aðrar fjármála-
stofnanir bregðist við þessum
vanda með samhentu átaki. Eng-
inn efi er ó, að nánara samstarfs
þessara aðila er þörf og fyrir því
vill ríkisstjórnin beita sér. Slíkt
hið sama á sér raunar stað og
þó e.t.iv. í enn ríkari mæli um
fjárfestingarlánastofnanirnar og
er ekki um að villast, að sam-
ræma þarf störf þeirra betur en
verið hefur, svo að fjármagn,
sem til ráðstöfunar er, komi að
sem beztum notum, enda eru
því miður etoki likur til þess, að
í bráð þurfi að hamla á móti
of mikilii fjárfestingu, heldur
koma í veg fyrir, að hún dragist
um of saman. Eins er það Ijóst,
að gengisbreytinigin hlýtur mjög
að draga úr innflutningi og ann-
arri gjaldeyriseyðslu svo sem ut-
anilandsÆerðum. Ætlunin er og
einmitt sú að stuðla einnig með
þessum hætti að nauðsynlegum
viðskiptajöfnuðL Sennilega
verða samdráttaráhrifin svo
mikil, að ekki reynist þörf á
frekari ráðstöfun til að hamla
á móti innílutningi. En ef á ann
an veg reynist, eru fyrir hendi
nægar heimildir tiil þess að
stöðva innfluitning á þeim vör-
um, sem he'lzt má án vera og
svo mun verða gert, ef skyn-
samlegt þykir. En nýtit innfLutn-
ingshaftakerfi telur ríkisstjórnin
að rnuni verða til i'Us eins.
um málið í heild nægilega ýtar-
lega, þegar þar að kemur, eins
og ég vék áður að í ræðu minni.
Það er ástæða til þess að vekja
athygli á breytingum, sem gerð-
ar eru á 2. gr. frv. frá því, sem
hefur verið í hliðstæðum lögum
áður. Það er ákveðið enn e'ns
otg íyrr, að almenna reglan sé,
að ekki megi hækka verð á birgð
um, vörum, sem hér eru og bú-
ið er að greiða með því gengi,
sem hingað til hefur verið í gildi.
En jafnframt eru sett inn sams
konar átovæði eins og voru í lög-
um um 20% gjaLdið til þess að
toveða á um, hvaða áhrif sjálí
gengisbreytingin hafi á álagning-
arreglurnar í því skyni, að ekki
þunfi að verða töf á afgreiðslum
af þessum söitoum. Jafnframt eru
svo gerð sérátovæði um þá
flotoka, sem hafa verið í allra
lægstri álagningu, einfaldlega
vegna þess að vandræði hafa
verið vaxandi um það að útvega
þá nauðsynjavöru til landsins
með þeim álagningarreglum,
sem hdngað til hafa gilt og
mundu koma enn harðar niður
nú eftir gengisbreytinguna, ef
þessi sérátovæði væru etoki sett.
Önnur ákvæði hygg ég vera í
samræmi við það, sem menn
þekkja frá fyrri tíð og sé ég
ekki ástæðu tiil þess að fjölyrða
um þau. Eins og kunnugt er,
báru þær umræður um lausn
vandamálanna, sem fram hafa
farið á milli stjómmálaflokk-
anna etoki þann árangur, að heild
arsamkomulag fengist. Að sjálí-
sögðu mun hver flokkur gera
grein fyrir sinni afstöðu til miála
og þar með til þessara umræðu
eftir því sem hann felur ástæðu
til .En ég vil vænta þess, að þó
að etoki næðist samkomulaig um
heildarlausn, geti orðið samtoomu
lagu m einstaka þætti vandamál-
anma og stjórnin mun eftir föng-
um leggja sig fram um að slíkt
samkomulag geti náðs't, sem al'lra
víðtækast.
Ég skal ekki frekar en ég hef
gert, fjölyrða um málið né
rekja ástæður þeirra örðugleika,
sem.við nú eigum við að etja.
Til þess igefst ærið færi síðar.
Óhagganleg staðreynd er, að við
höfum nú orðið fyrir meira
áfalli í efnahagsmálum heldur en
áður á þessari öld, heldur en á
þeim árum, sem núlifandi menn
muna, og íslendingar hafa búið
við nútíma þjóðfélag. Það má
bregðast við þessum vanda með
ýmsum hætti. Við skulum játa að í
dag erum við 1 vörn gegn bráðri
neyð, en ég vonast til þess, að
við berum allir gæfu til þess að
halda þannig á málum, að vörn
verði snúið upp í sókn til þjóðar-
heilla.
Gylfi Þ. Gíslason viðskipta-
málaráðherra: Alþýðuflokkurinn
hefur að rækilega athuguðu máli
og eftir ýtarlegar umræður
ákveðið að standa að þeim ráð-
stöfunum, sem nú hafa verið
boðaður. Ljóst er, að um mik-
ilvægar og erfiðar aðgerðir er að
ræða. Við höfum komizt að
þeirri niðurstöðu að með þessum
aðgerðum verði unnt að bæta
hag atvinnuveganna og treysta
atvinnuöryggið í landinu. Þess-
um ráðstöfunum er beint gegn
atvinnuleysisvofunni. Jafnframt
leggur Alþýðuflokkurinn áherzlu
á ráðstafanir vegna láglauna-
fólks. Það er ljóst að erfiðir tím
ar eru framundan. Alþýðuflokk-
urinn telur það skyldu sína að
skorast ekki undan. í kjölfar
þessara aðgerða mun færast nýtt
líf í sjávarútveg og iðnað og það
mun síðan leiða til nýrra lífs-
kjarabóta. Gengisbreytingin er
ékki allra meina bót, en hún er
nauðsynlegur grundvöllur. Spor-
dn sem stigin eru í dag eru fyrstu
isporin á langri braut. Ég er sann
færður um að þessi spor munu
leiða þjóðina á ný til góðs gengis
>og farsældar.
Innlendur iðnaður mun hijóta
itórauikna örvun við gengisbreyt-
nguna Út af fyrix sig væri því
istæða til að endurskoða vemd-
irtolla, sem iðnaðurinn nýtur nú
því skyni, að etoki eflist starf-
■æksla, sem til lengdar mundi
ærða þjóðinni til þyngs'la. Hér
:r hins vegar um margþætt mál
ið ræða, sem taka verður til
ækilegrar endursikoðunar og
nun svo gert á næstu mánuðum.
tikiss tjórnin mun hins vegar
stoki hika við nauðsynilegar ráð-
ítafanir til að koma í veg fyrir,
ð haldið verði uppi óeðlilegri
lamikeppni við Htt verndaðan
:ða óverndaðan iðnað, sem okk-
ír er nú þörf á vegna atvinnu-
istandsins, ef gengisbreytingin
íægir ekki til þessa. Því miður
:r þess varla að vænta, að vel
'ari nerna stöðvun á hæktoun
caupgjalds standi um eins árs
jil. En eitt af því, sem leita ber
jftir í vænrtan'legri samningsgerð
;r að finna leið til þess að í
'ramtíðinni fylgi laun raunveru
egri hækkun þjóðartefcna og
jeti launþegar orðið þeirrar
íækkunar aðnjótandi atakalaust.
?á er og tímatoært að setja víð-
,æka löggjöf um verðjöfnunar-
ijóð fyrir sjávarúitveiginn.
Um sjálft það frv., sem hér
iggur fyrir, þarf ekki að fara
nörgum orðum. Það er mjög í
:amræmi við það, sem logfesit
æfur verdð við fyrri gengishreyt
ngar. Þó er rétt að vekja at-
íygli á því, að notokur ný átovæði
:ru nú vegna þess að 20% gjald-
5, sem lögfest var með bráða-
lirgðalögum í haust, er fellt inn
igengisbreytinguna, ef svo má
egja, og því er eðliiegt, að nú
éu ráðstafanir, sem gera þarf af
>essu tilefni, allar teknar með
linni 'löggjöf, en etoki verði héð-
m í frá sett sérlöggjöf um inn-
lutningsigjaldið, en löggjöfin,
em á þarf að halda í framtíð-
nni varðandi það gjald, verði
elld inn í þetta lagafrv. Flest
ru ákvæðin tæknileg og beinast
ð því, að viðskipti geti hafizit
truifl'uð aftur á mongun og ligg-
r mikið við, að svo geti tekizt.
>að hefur þegar verið haft sam-
áð við stjórnarandstæðinga og
eir' tekið iiðlega í það að greiða |
yrir framgangi þessa frv. á
kömmum tíma, en að sjálfsögðu
rtlrilio Koiir tl l i 1
Fmnskur stóll og Borg
undcrhólmsklukka
— d antíkmunauppboði Sigurðar Ben. í dag
SIGURÐUR Benediktsson efnir
til uppboðs á antík og listmunum
í Þjóðleikhúskjallaranum í dag.
Verða þar margir góðir og gaml-
ir gripir undir hamrinum, — alls
eru 53 númer á uppboðsskránni.
Sá munur er mesta athygli
vekur er forláta stóll, er hann
allur útskorinn, en bakið á hon-
um er nær mannhæðar hátt. Stól
inn er talinn franskur, en er bú-
inn að vera í eigu tslendings um
langan tíma. Þá er einnig gömul
Borgundarhólmsklukka á upp-
boðinu. Slíkar klukkur voru
mjög algengar á íslandi fyrir
nokkrum áratugum og þóttu hin-
ir mestu kjörgripir. Nú hafa þær
týnt mjög tölunni og þykja góðir
og eftirsóknarverðir antík mun-
ir. Klukkan sem er á uppboði
Sigurðar er mjög vel með farin
og mun ganga rétt, þrátt fyrir
sinn háa aldur.
Tvö austiurlienzk lagvopn eru
á uppboðiniu. Hjöltiu og skeið
eru úr myndskorniu beimi. Bæði
eru vopnin vel me® fairiin og eigu
lagir anrtík miúnir.
Ýmsa aðlra rniuni á uppboðinu
mættii nefna, svo sem postulíns-
distoa með brenndum myndium
og lagða gulli, sex miaminia motóka
sett í öskju. Er það brezkt að
uppruma, og utan um hvern bolla
er isilfiurkarfa. Þá er giamaM
Ijósahjállimiur, gerður úr máLm-
steypu og igleri, fialleg höggmynd
af krjúpandi korni gierð úr marm
arta, „Samovar“ ásami spriitit-
lampa og laususm batoka og mjög
fiallegur uppstoppaður íslenzkur
fál'ki.
Lisfcmuniirnir enu til sýnis kl.
10-4 í dag, en uppboðið hefist kl.
5.
Atvinnumól Árnessýslu
rædd n Selfossi
Nefnd geri tillögu til úrbóta
FULLTRÚARÁÐ verkalýðsféLag-
anna í Árnessýslu boðaði til
fundar á Selfossi sl. laiugaædag
með sveLtaæstjórmium allira toaup-
túniahreppannia í Áænessýslu, sem
eru 5 að töLu, til að ræða við-
horfin í atvimnumiálum héraðs-
iirus, en horfiur eru nú mjög
ísikyggilegiar varðandi atvinmu í
héraðiiniu.
Oddvi'tar allra hreppanma og
margt sreitarstj órnarmianina
vonu miættir á fundimium, svo og
formenm allna vertoallýðsfétag-
anmia í Árnessýslu. Björgvin Sig-
urðsson, formaðuæ fulltrúairáðs-
ins, settá fiundinn og stjórnaði
honum. Óskar JórUason, fyrrver-
andi alþingismalður og formaður
aitvinniumálanefindaæ fiulltrúaráðs
iins, flutti ítaælegt firamsögiuieæindi
um viðhorfin í atvinmiumiáliuim.
Að ræðu bans lokimmi urðu mikl-
aæ umræðuæ um málið. Að um-
ræðum íotonum vaæ samþyktot,
að kjósa 12 miainma nefind, þar
sem hreppsmefmd hveris hrepps til
nefndíi 2 menn og fiuMtrúairáðið
2. Skyldi nefndin gera fillöguæ
til úrbóta í atvinnumáiumum og
leita til þimgmammia kjördiæmdsins
og ríkisstjórnarinnar, svo og for-
ystumammia helztu atvi.nmrufyrir-
tækjia í sýslunni um fyrir>greiðslu
og stuðning til úæbóta í þessum
málum.