Morgunblaðið - 12.11.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 1968

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritst j ómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgrei'ðslg
Auglýsingar
Askriftargjald kr. 130.00
í lausasölu
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjiarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími RÞIOO.
Aðaistræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kr. 8.00 eintakið.
GENGISLÆKKUN VAR
ÓHJÁKVÆMIKEG
k uðvitað er lækkun gengis
krónunnar aldrei gleði-
frétt, en í íslenzkum efna-
hagsmálum hafa engin gleði-
tíðindi gerzt síðustu misserin,
heldur þvert á móti, hvert
áfallið af öðru dunið
yfir, eins og alþjóð veit, og
við þeim vanda varð að bregð
ast af fullu raunsæi, ef hér
átti ekki að skapast alvarlegt
atvinnuleysi og margháttað-
ir erfiðleikar.
Forsætisráðherra lýsti þeim
miklu erfiðleikum, sem nú er
við að glíma, þannig í upp-
hafi ræðu sinnar á Alþingi í
gær:
„Á undanförnum tveimur
árum hefur þjóðarbúskapur
íslendinga orðið fyrir meira
og skyndilegra áfalli en
nokkru sinn fyrr á þessari
öld. Verðlag útflutningsaf-
urða hefur lækkað stórlega
og afli brugðizt einkum á síld
veiðum. Verðmæti útflutn-
ingsframleiðslunnar hefur af
þessum sökum minnkað um
allt að 45% milli áranna 1966
og 1968. Þar sem erlendur
v kostnaður við öflun þessa
verðmætis hefur ekki minnk-
að að sama skapi, hefur inn-
lendur hluti framleiðsluverð-
mætisins minnkað enn meira,
eða um eða yfir 55%, með öðr
um orðum hrein minnkun
gjaldeyristekna í sjávarútvegi
nemur svo miklu. Útflutnings
framleiðslan á mann mun
ekki verða öllu meiri á árinu
1968 en hún var fyrir 12 ár-
um, eða árið 1956. Útlit er
fyrir, að raunverulegar þjóð-
artekjur á mann muni á árinu
1968 verða um 15% lægri en
á árinu 1966, en þetta jafn-
gildir því að þær verði ívið
lægri, en raunverulegar þjóð-
artekjur á mann voru á árinu
1963.“
Þegar þessar uggvænlegu
upplýsingar lágu fyrir og að-
staðan öll hafði verið skoðuð
eins ítarlega og kostur var,
reyndust allir þeir, sem á-
byrgð báru á málum og að
athugunum unnu, hvort held-
ur það voru stjórnmálamenn
eða embættismenn, sammála
um að ógerlegt mundi reyn-
ast að komast fram úr efna-
hagsvandanum, án þess að
fella gengi krónunnar.
Menn verða að gera sér
grein fyrir þeirri staðreynd,
að lífskjör okkar íslendinga
hafa versnað að sinni af óvið-
ráðanlegum ástæðum. Við
það fær enginn mannlegur
máttur ráðið. En hitt er meg-
inatriðið, að allt verði gert
til að tryggja fulla atvinnu
og aukna framleiðslu, sem er
undirstaða bættra lífskjara á
komandi árum.
Árið 1960 var óhjákvæmi-
legt að gera svipaðar ráðstaf
anir og nú, ekki vegna þess
að þá hefðu nein sérstök ó-
höpp að borið eins og nú,
heldur vegna þess, að hér
hafði tildrast upp fáranlegt
kerfi uppbóta og hafta, sem
mjög dró úr framförum. í kjöl
far efnahagsráðstafananna
1960 fylgdi mesta blómaskeið
í sögu landsins, og allir þjóð-
hollir menn hljóta að vona,
að aðgerðirnar nú leiði til
svipaðra framfara og þá, þeg-
ar íslenzkir atvinnuvegir efld
ust og styrktust ár frá ári.
Því miður geta þessar efna-
hagsráðstafanir nú ekki frem
ur en aðgerðirnar 1960 borið
árangur, nema menn sætti
sig við tímabundna kjara-
skerðingu. Þess vegna verða
gerðar ráðstafanir til þess að
menn fái ekki sjálfkrafa upp-
bætur fyrir þær hækkanir,
sem héðan í frá verða og
koma ættu til framkvæmda
frá 1. marz n.k., heldur þurfi
nýir samningar til að koma.
í þeim samningum mun auð-
vitað reyna mjög á alla aðila,
þjóðhollustu manna og skiln-
ing á erfiðleikunum, og á
lausn þeirra mála mun það
fyrst og fremst byggjast,
hvort við íslendingar berum
gæfu til að leggja grundvöll-
inn að nýrri framfarasókn.
Bjarni Benediktsson forsæt
isráðherra lauk ræðu sinni á
Alþingi með þessum orðum:
„Við skulum játa, að í dag
erum við í vörn gegn bráðri
neyð, en ég vonast til þess, að
við berum gæfu til þess að
halda þannig á málum, að
vörn verði snúið upp í sókn
til þjóðarheilla.“
Undir þessi orð ætti þjóðin
öll að geta tekið.
AFSTAÐA
STJÓRNARAND-
STÖÐUNNAR
að vakti athygli á Alþingi
í gær, að stjórnarand-
stæðingar töluðu nú umbúða-
laust um það, að þeir vildu
koma á hér á landi gamla
haftakerfinu, sem verst gafst.
Þeir vildu bæði fjárfestingar-
höft, gjaldeyrishöft, innflutn-
ingshöft og víðtækar uppbæt-
ur. Má segja, að ánægjulegt
sé að fá slíkar yfirlýsingar,
því að þjóðin veit þá hverju
hún ætti von á, ef stjórnarand
stæðingar kæmust til valda
og áhrifa.
r,
iii 'AN IÍR HFIMI
\íi»V U1 Vw 1 nli UH nlIIVII
FRÆGIR LEIGU-
„LANDSKNÆGTE" kölluðu
Danir hermenn þá, sem gengu
á mála hjá konungum og
keisurum þegar þeir háðu
sbríð. Þetta var miklu fínna
nafn en „leigu-dáti“, einkum
ef það var skrifað upp á
þýzku: „Landesknedht". Þeir
börðust víðsvegar á vígvöll-
um Evrópu og voru hafðir í
hávegum þegar þeir komu
heim ódrepnir.
Þessi atvinnustétt lifir enn
góðu lífi. í fréttum'firá Niger-
íu er getið um leiguhermenn,
— oftast eru þeir í einhverri
yfirmannastöðu því að þeir
kunna meira til hemaðar en
sauðsvartur sveitamaðurinn.
I Kongó var fræg sveit hvítra
manna, kennd við Schramme
majór lengi á mála og vann
mikil hryðjuverk. Loks komst
hún undan tit Ruanda-Urundi
en var þá send til Evrópu eftir
að allir höfðu undirskrifað
drengskaparheit um að koma
aldrei til Afríku framar.
Sohramme er betgískur.
Hann hafði verið 24 ár í
Kongó og rak kaffiekrur þar.
Þegar Kongó varð sjálfstætt
hófst Lumumba til valda og
fór um landið með báli og
brandi. Þá stofnaði Schramme
hersveit og leigði sér her-
menn frá Evrópu og borgaði
I þeim gífurlega hátt kaup.
Þessir menn urðu brátt kunn-
. ir og voru kallaðir „rnorð-
englarnir“. Þeir tóku aldrei
fanga en drápu andstæðing-
ana. En þess má geta þeim til
lofs, að árið 1960, þegar mann
drápin voru sem gífurlegust,
björguðu þeir mörg þúsund
hvítum mönnum frá bana.
Síðan gengu þeir í þjónustu
Tsambe og það var þeim að
þakka að hann náði Katanga
undir sig. Tsombe varð síðan
forseti í Kongó, þangað til
Mobutu steypti honum.
Tsombe varð landflótta en
Alsírbúar náðu honum á sitt
vald. Og nú var Schramme-
liðið á flæðiskeri, fékik engan
mála og engar vistir, en tókst
þó að komast til Ruanda-Ur-
undi, en þar voru þessir leigu
dátar kyrrsettir og sendir til
Evrópu og þótti landhreinsun
að. í þessum hóp voru all-
margir Svisslendingar. Þeir
voru settir í tukthúsið þegar
þeir komu heim, því að sam-
kværnt svissneskum lögum er
það glæpur að ráða sig í her-
þjónustu hjá erlendu ríki.
Og þó hafa einmitt sviss-
neskir leigudátar orðið fræg-
ari en annarra þjóða. Þeir
koma mikið við sögu franskra
hermála. Og nú á dögum eru
þeir frægastir fyrir að vera í
lífverði páfans. Að vísu eru
ekki nema 60 menn í „sviss-
neska verðinum" svokallaða.
Og nú á dögum eru Svisslend-
ingar ekki ginnkeyptir fyrir
að komast í þessa sveit, því
páfinn borgar þeim lágt kaup.
„Franska útlendinga-her-
sveitin" heyrist oft nefnd í
sambandi við herferðir. Hún
var stofnuð 1831, þegar Frakk
ar voru að leggja Alsir undir
sig. Síðan hefur sveitin tekið
þátt í öllum frönskum styrj-
öldum og herferðuim í Evr-
ópu, Asíu, Afríku og Suður-
Ameríku. í síðari heims-
styrjöldinni var hún send til
að bjarga Narvík í Noregi úr
höndum Þjóðverja. Fæstir í
þessari hersveit eru Frakkar,
nema yfirmennirnir. Þetta
enu ungir ævintýramenn
ýmsra þjóða, sem hafa orðið
leiðir á lífinu eða gert eitt-
hvað fyrir sér, svo að þeir
vilja „hverfa“. Enda eru pilt-
arnir í útlendingasveitinni
ekki hræddir við dauðann.
Þegar Frakkar voru að berj-
ast við að halda yfirráðunum
í Indó-Kína sendu þeir út-
lendingasveitina þangað og
11.000 menn úr henni féllu —
flest Þjóðverjar. Og samt
varð Indó-Kína að Viet-Nam,
svo að fórnin var unnin fyrir
gýg. í dag hafa Frakikar út-
lendingahersveit í Korsika,
Madagaskar, Djibouti og
Tahiti.
Spánverjar fóru að dæmi
Frakka og stofnuðu útlend-
ingahersveit 19-12 í spánska
Marokko. í henni eru 6000
menn. Þar eru margir glæpa-
menn, en fá uppgjöf saka ef
þeir starfa í hersveitinni um
ákveðinn tíma. Eftir átta ára
DATAR
þjónustu fá þeir „lausn frá em
bætti“ og um leið vegabréf og
önnur skiíríki, gefin út á nafn
sem þeir geta valið sér sjálf-
ir!
Af leigudátum vorra daga
eru gurkhahermennirnir frá
Nepal elztir í hettunni. Árið
1815 hlífðu Englendingar
Katamandu — höfuðstaðnum
í Nepal — við eyðileggingu
gegn því að þeir fengi fjögur
herfylki (bataljon — 800 I
manns) gurkha-liðs. Nepal er i
fátækt útkjálkaland, kvíað /
inni milli Indlands og Kína, ?
og þar tifir fólk við þröngan /
kost, því að meðaltekjur \
heimilis eru sjaldan yfir 120 l
dollarar á ári. En þetta er
hraust fólk, og ungu menn-
irnir í Nepal eiga sér ekki
aðra afkomuvon betri en að
komast í herþjónustu. í síð-
ustu styrjöld höfðu Bretar
200.000 gurkha undir vopn-
um, og af þeim fél'lu 24.000.
En 11 f-engu Victoríukrossiinn,
sem er mesti hernaðarheiður
sem Bretar geta sýnt.
Gurkharnir hafa löngum
verið kjarninn í indverska
hernum. Þeir voru það í tíð
Breta og eru það enn í her
hins sjálfstæða Indlands. í
Koreu-stríðinu lögðu kín-
versku dátarnir á flótta ef
þeir uppgötvuðu að andstæð-
ingarnir voru gurkhar.
Draumur ungu strákanna í
Nepal er sá, að þeir fái ein-
hverntíma að fá að skera
fjandmenn á háls með „kuri“
sinni, en það er 40 sentiimetra
íöng sveðja. En nú hafa Bret-
ar litla þörf fyrir gurkha, síð-
an þeir fóru úr stöðvum sín-
um við Suez. Þó er talsvert af
þeim enn á mála hjá henmar
'hátign drottningunni, því að
á fjárlögunum brezku er
gurkha-kaupið talið rúmlega
milljón sterlinigspund. Gurk-
har verða að gegna herþjón-
ustu í 30 ár til að fá eftir-
laun, en þau eru há. í þorpun-
um í Nepal eru uppgjafa-
gurkhahermeninirniir svo að
segja þeir einu, sem hafa nægi
legt ofan í sig að éta.
Esská.
flgæt samkoma fyrir eldra fólk
I Mýrdal og Austur-Eyjafjöllum
Að vísu er nú alllangt um
liðið síðan þetta kerfi var hér
við líði og menn eru furðu
fljótir að gleyma, en samt
sem áður er ólíklegt, að lands
menn vildu kjósa yfir sig þá
ömurlegu stjórnarhætti, sem
frá var horfið með efnahags-
ráðstöfununum 1960.
En þessi sjónarmið stjórn-
arandstæðinga skipta þó ekki
meginmáli, hitt er aðalatriðið
hvort þeir bregðast við vanda
málunum af þjóðhollustu,
eftir að þær ráðstafanir hafa
verið gerðar, sem nú eru óhjá
kvæmilegar, eða leggja sig
fram um að eyðileggja þær.
Með því mun almenningur
fylgjast næstu mánuðina og
eftir því verða stjórnmála-
menn og stjórnmálaflokkar
metnir.
Litla Hivammi, 11. nóv.
SL. SUNNUDAG hafði Lions-
klúbbuirinin Suðri boð fyrir eldra
fólk í saimkom/uhúsinu Leikskál-
iim í Vík í Mýrdat. Var þarna
um að ræða fólk, sem er orðið
70 ára og eldra af svæðinu yfir
Mýrdal og Austur-Eyjafjöll. Þátt
taka vair góð.
Samkoman hófst með því að
formaður klúbbsinis, Guðmundur
Magnússon, kennari að Skógum,
bauð fólkið velkomið og kynnti
starfsemi klúbbsiins. Þá hófst
kvikmyndasýning og voru sýndir
þættir úr kvikmyndiuni „í jökl-
ainnia skjóli“, sem sýnir lifniaðar-
hætti Skaftfellinga frá fyrri tíð.
Er þarna um að iræða ýmsar
stairfsgreinar, sem eru al'veg að
faMa niður og flasbar alveg horfn
ar. f hléi báru konur kíúbb-
manna úr Vík firam veitingar af
mikilli rausn. Var glatt yfir um-
ræðum gesbantna, sem suimir
hverjir höfðu ekki sézt árum
saman. Að kvikmyndasýninguinni
lokinni flutti sóknairpreisburinin
sr. Ingimar Ingimarsson í Vík, er-
inri. Einni'g taiaði Bjöm Jóns-
son, skólastjóri í Vík, nokkur orð
í létbum tón. Þá risu allir úr
sætum og sungu ættjarðarljóð.
Að endingu þakkaði Mattihildur
Gottisveinsdótitir fyrir hönd gesta
og árnaði klúbhnium allra heitlla.
Er óhætt að fullyrða að samkom
an var ölfum fil ánægju.
— Sigþór.