Morgunblaðið - 12.11.1968, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVEMBER 1968
19
— Stjórnarandstaðan
Framhald af bls. 28
©fckert samráð verið haft við
verkalýðssamtökin og þessar að-
I gerðir boða ófrið á vinn-umark-
aðnum.
Fyrir ein-u og hálfu ári voru
kosnin-gar á ísilandi og ríkiis®tjórn
in giekk til kosniniga skrýdd verð
stöðvun og loforðum um blóm-
legt atvinnulíf. Við vissum að
loforð ríkisstjórna-rinnar þá srtóð-
ust ekki, en blekkingunni var
leynt með trölauknum lántökum.
Skuldir þjóðarinnar erlendis
nema nú 13 ¥2 milljarð krón-a á
nýja gen-ginu. Árlegar greiðslur
af þess-um skuldum nema miklu
hærri upphæðum en nokkru
sinn-i fyrr.
Við sögðum í fyrra, að ríkis-
stjórnin mundi strax fara að
safna í næsbu gen-gislækkun og
sú hefu-r orðið raunin. Nú er
(sprunigið trölílauik|ið -kýli, sem
reynt var að leyna. Greiðs'luhall-
inn 1967 við útlönd var um 1000
milljóniir, á þessu ári er áætlað
að han-n nemi einniig um 1000
mil'ljónum. Gjaldeyrisvarasjóður
inn »r þrotinn. Halilarekstur var
á ríkisjóði í fyrra og fer v-ax-
andi í ár. Verklegum fram-
kvæmd-um er haldið uppi með
lántökum. Rikislántökur frá 1.
sept. 1067 til 1. sept. 1008 nema
1200 milljónum króna. Sfculdir
ríikissjóðs jukust á þessu tímabili
um 60% og eru nú kom-nar á 4.
milljarð. Ríkissjóðu-r hefur stór-
aukið yfi rd r áttarsfculd hjá Seðda-
bankanum og magnar þar með
penin-gaþrengin-gar atvinn-uveg-
a-n-na. Nú vantar um 450 millj-
ónir í stofniánasjóðina til þess
að þeir geti veit-t jafnmikil lán
á nœsta ári og í ár. Utvegurinn
fær 700 milljónir í uppbætur á
þess-u ári. Frystihúsin ©ru lofcuð.
Lausaskuldir liggja á náilega öll-
um atvinn-u-fyrirtaekjum landsins.
f landbúnaðinum eru botnilausar
lausaskuldir og krefst það ástand
sérstakra ráðstafana. Þróunin í
iðnaði hefuT verið mjög óhag-
stæð. Samkvæmt upplýsingum
Efnahagss-tofnunarinnar hafa árin
1964—1967 verið iðn-aði-num erf-
ið, vegna harðnandi samikeppn-i,
hækka-ndi framleiðslutoostnaðar
og lætokandi tollverndar. Árið
1967 varð líikleg-a engin fram-
leiðsluauknin-g í iðnaði. Nettó-
hagnaður iðn-aðarins árin 1964—
1967 hefur lækkað með hverju
ári. Atvinnuleysi hefur hafið
innreið sína og geigvænlegt at-
vinnuleysi blasir við.
Forsætisráðherr,a segir að þjóð
in hafi orðið fyrir miiklu áf-alli.
Við sikul-um athuga hvernig þær
fullyrðingar standast. í ár mu-n
vísitala viðskiptakjara þjóðarinn
ar vera 112 en v-ar 118 árið 1967.
Þðtta eru hagstæðari viðskipta-
kjör en oftast áður. 1958 var
vísitalan 104, 1959 106, 1960 100,
1961 111, 1962 111,7, 1963 111,9,
1964 118, 1965 131 og 1966 131.
Verðlagið hefur sl. tvö ár verið
betra en að mieðaltali 1958—1964.
Samkvæmt þessu búum við við
svipuð viðskiptakjör og við höf-
um átt að vienja-st. Ef verðlbolg-
an hefði etoki verið búin að graifa
undan atvinnulífinu hefði ástand
ið ekki þurft. að vera neitt vanda
mál. Það er hvorki a-flabrestur
né verðfáll, sem veldur erfiðleik-
unum, hieldur verðbó-l-ga, eyðsla
og stjórnleysi.
Framsóiknarmenn telja n-auð-
synlegt, að stefn-u-breytin.g verði
og í höfuðatriðum þessi: 1. Sam-
starf við launþegasamitökiin í
Stað þess stríðsástands sem rík-
isstjórnm hefur stundað. 2. Ný
stefna í efnahags- og atvinnumiál
um. Álagið á atvinnu-vegina
verði minnkað svo og útgjöld
þeirra. Vextir -verði -lækkaðir og
ný lán-astefna tekin upp, sem
miðist við þarfir atvinnUlífsins,
framleiðslan hafi retostrarfe í
stað samdráttar í útlánum. 3.
Ríkið hafi foru-stu vum nýjar at-

AUGLYSINGAR
SÍMI S2>4«SO
vinnugreinar og aukna f-ram-
leiðs'lu. Gerð verði áætlun um
uppbyggingu atvin-nuilífsins í sam
riáði við atvinnurekendur og
launþega. 4. Iðnaðurinin verði
efldur. Á næstu mán-uðum á að
banna innflutning á áfcveðnum
vörutegundum og nýta afkasta-
getu iðnfyrirtækjanna. Breyta
þarf tollakjör-um til hagsbóta fyr
ir iðnaðinn. íslenzk þjónusitufyr-
irtæki sitji fyrir um verkin
gagnstætt því sem verið hefur.
5. Au-ka þarf fra-mkvæmdir hins
opin-bera og endursikoða ástand-
ið í hverju byggðarlagi. 6. Kom-
ið verði á fjárfestingarstjóm í
stað skipu-la-gsleysiis og byggist
hún að verulegu leyti á samstarfi
við atvinnulífið. 7. Komið verði
á stjórn gjaldeyrismála, sem
komi í veg fyrir að kaupgetan
beinist út á við til kaupa á alis
kyns óþarfa. Það er hægt að
bann-a innflutn-ing á ýms-um vör-
u-m og gera aðrar slíkar ráðstaf-
anir. 8. Gera verður öflugar ráð-
stafanir til þess að byirðarnar
komi réttlátlega niður og verð-
lagi á lífsnauðsynjum verði hald
ið niðri.
Að lokum þetta: Það hefur
ekkert gerz-t síðan kosið var
1967 nema það sem fyTÍrsjáan-
legt var. Gífurleg óreiða bjó umd-
ir sem reynt var að leyna. Þetta
hlaut að enda með -gengishruni
og neyðarástandi. Ný gengisdækk
un leysir engan vanda en er að-
eins upphaf nýs toafl-a í hrakfalla
sögu núverandi ríikisstjórnar.
Rikisstjórnin átti að segja af sér
í síðasta lagi í ha-ust og boða til
kosninga eða gera mögulegt að
mynduð yrði stjórn allra floikka.
Stjórnin hefur hins vegar strit-
ast við að .sitja. Etokert getur
nú orðið til bjar.gar nema ný
stjórn, ný stefna og ný vinnu-
brögð.
Lúðvík Jósefsson (K) sagði, að
í viðræðum fluill'trúa stjórnmála-
flokkanna hefði það sjón-a-rmið
komið skýrt fram hjá ríkisstjórn-
inni, að efcki væri þörf neinnar
grundvailarstefnubreytimgar í
efnahagsmálum. Stjórnarand-
stöð'uf'lotokarnir hefðu hins vegar
tailið alveg nauðsynlegt að breyta
um stefnu í grundvallaratriðum.
Ég tel, að afstaða stjórnarflokík-
a-nna hafi verið sú, að samlþyfckja
þyrfti verulega gen-gislætokun
ás-amt kaupbindingu. Þeir gátu
að vísu hugsað sér aðra leið,
verulega hækkun söIiU!skatts til
stuðnimgs a-tvinnuvegunum, en
s-l'ík skattlagning mundi í flest-
um atriðum hafa verkað mjög
svipað og gemgislæfcfcum fyrir
launafólk.
Við töldum nauðsynllegt að
breyta til í fjárfestingarmálum.
Ég tel, að það hafi komið skýrt
fram, að þeir voru ófúsir til þess
að taka upp nýja stefnu í þeim
málum. Við vildum draga úr af-
leiðingum ailmennra efnahaigsað-
gerða fyrir láglaunafóllk t.d. með
lætokun tolla eða sölusk'atts á
brýnustu nauðsynjavörum en
hækka heldur á öðrium vörum.
Menn töldu þessa leið heldur
ekki færa. Það kom því fljótiega
fram sú skoðun að li'tlar lítour
væru á samstarfi um la-usn efna-
hagsvandamálanna. Það leið því
ekki langur tími, þar til rikis-
stjórnin taildi óhjákvæmilegt að
gera ákrveðnar ráðstafanir o,g þar
með var viðræðunu-m slitið.
í öll-um aðalatriðum eru þessar
ráðsta-fanir hinar sömu og bejtt
hefur verið undanfarið ár og ná-
kvæmlega hinar sömu og sL ár.
Þeir sem græða mest á gengis-
lækkun eru ekki útflutningsat-
vinnuvegirnir held-ur ríikissjóður.
Gg reynslan er sú, að þegar
ríkið hefur flengið auknar tekjur
þenst ríkis'báknið út. Ég er í eng-
um va-fa um að hliðs'tæð fram-
kvæmd á gengislæfctoun og í
fyrra mun leiða okkur út í enn
aukinn vanda. Frá sjónarmiði út-
vegsins er málið býsna fllókið.
Útflu-tningsverðmætið hætokar í
krón-um talið. En gifurlegir út-
gjáldaliðir hætoka ein-nig, sivo
sem olía, veiðarfæri og f jöimarg-
ir aðrir rekstrarliðir. Um leið
og gengis'lætokun er stoellt á fai'la
niður ýmás toonar styrkir að upp-
hæð 700 miiljónir króna. Stofn-
lán útgerðarinnar hækka í stór-
um stíl. Fiskilbátarnir eru keypt-
ir með 70% lánum. Þessar skuld-
ir hækka. Útgerðin hefur verið
rekin þannig, að fæstir hafa kom
izt hj-á að taka verulag erlend
lán til rekstra-r. Meðalsíldarút-
gerð er líklega með 2—3 millj-
ónir í veiðarfæraskuld-um. Þeg-
ar svona er s-taðið að gengislækk
un og koma á fram lækkun á
kjörum lau-nafólks og hlutaskipt-
um sjóman-na verður gengislækk
unin ekki lengi að renna út í
sandinn. Sjómennirnir eiga ekki
að fá hækkaðan aflahlut. Fyrst
á að taka af hækkun fiskverðs
og leggja í sjóð. Við ákvörðun
fiskverðs á fyrst að draga frá
hækkun reksturskostnaðar og
svo á að beita hluitaskipt-um. Hér
er verið að kollvarpa hlutaskipta
fyrirkomulaginu. Sjómenn taka
þegsu ekki þegjandi. Það fær
ekki staðizt að hægt sé að koma
fram breyting-um á hlutaskiptun
um og þá fara allir útreikningar
úr skorðum. Launafólk tekur
heldur ekki þegjandi sín-u hlut-
skipti og þess vegna munu launin
hækka. í þeim efnum standast
útrei-kningarnir heldur ekki.
En það ríkja önnur sjóna-rmið
g-agnvart ýmsum millildðum svo
sem verzluninni. Verkamenn og
annað launafólk á að taka á sig
byrðar, en hvað um verzluinina?
Það er ákveðið, að verzlunin
skuli fá að hækka verð á hirgð-
um, sem eru í skuld erlendis.
Þetta ja-fngildir því, að fliest allir
kaupsýslumenn hækka sínar
birgðir strax. Mér sýnist að A-1-
þýðuflokkurinn hafi gleymt
skyldum sínum við venkamenn
og sjómenn. Þetta eru gömul ráð
og þrautreynd, sem alltaf hafa
m'is-tekizt. Hafa ráðherrarnir
spurt sjálfa si-g að því hvers
vegna gengislækkunin rann út í
sandi-nn? Það er ekki hægt að
skýra það með aflabresti á síld-
veiðum. Hvers vegna rann allt úr
böndum í fynra? Það er ekki
vænlegt að framtovæma þetta
með nákvæmlega sama hætti og
nú. Að læfcka laun. sjómanna og
verkamanna er ekki leiðin út
úr vandanum nú.
Við Alþýðubandalagsmenn teij
um að það þurfi að taka upp
nýja stefnu í grundvallaratriðum
og hún er þníþætt. f fynsta lagi
almenri-ar gnundvallarráðs'tafanir
í efnahagsmálum. í öðnu laigi náð
stafanir til atvinnuaukningar og
umibóta í atvinnumálum og í
þriðja 1-agi, náðstafanir vegna
rekstrarvandamála útflutnki-gs
atvinnuveganna.
Um fyrsta atriðið þetta:
1. Fjárfestinganstjórn, Við telj-
uirn, að þjóðin hafi ekki efni á
að náðstafa íjármuniuim sínum
ei-ns og gert heflur verið. Koma
þarf á fót Framkvæmdastofnun,
sem hafi yfinstjóm á fjárfest-
ingu, með áætlanagerð og beinu
fr-umkvæði að f ramkvæmdum.
Jafnframt verði sérstakar undir-
stofnanir í hverj-um landsfjórð-
undi. 2. sterk stjóm á gjaldeyr-
ismálum þjóðarin-nar, sem sjái
um sem hagkvæmasta nýtinigu á
gjaldeyri. 3. Öfllugt verðlagseft-
irlit, sem taki allt verðlag í land-
inu til gaumgæfilegrar aithugun-
ar og færi niður verðlag þaT sem
hægt er. 4. Breyta þarf skatt-
heimtunni. Söluskattur verði
felldur niður eða lækkaður á
nauðsynjum, en hækkaður á
lúxusvörum. Nefskattar verði
lækkaðir og tekn-a aflað með öðr-
um hætti. Lækfcun á -gjöldum ti-1
trygigingarkerfisins. Nýtt eftir-
litskerfi með söl-uskatti og hann
hækkaður í heildsölu og tolli,
en lækkaður í sm'ásölu. Tollar
v-erði lækkaðir á nauðsynja-vör-
um. 5. Á næstu tveimur árum
verði rikisútgjöld lækkuð um
5— 8% ihvort ár. Nokkuð af bein-
um fram-kvæmdum hinis opin-
bera verði fjármagnað mieð lán-
töku. 6. Vextir verði lækkaðir
þ.á.m. innlánsvextir og verði
vextir 5—6% og korni það at-
vinnuvegunum sérstatolega til
góða. 7. Sérstök löggjöf um að
banna innheimtu hærri vaxta en
6— 7% árið 1969. Stöðva ber i-nn-
fllutning á ýmis konar varningi,
sem hægt er að framileiða innan-
la-nds og sarna -gildir um verto-
ta-kafyritæki.
Um annað atriðið:
1. Þegar í stað á að gera kaup-
samninga um 10—12 stouttogara,
etoki -undir 1500 tonn að stærð
og vekja togaraútgerðina til lífs
á ný. Við igetum fengið 90—95%
lán erlendis út á slík skip. 2.
Gera þarf áætlun um endurnýj-
un fiskislklipaflotans og semja
við innl-endar skipasmíðastöðiv-
ar um það: a) 80—120 tonha
vertíðarbáta, b) minni báta, c)
stór skip 250—400 tonn. 3. Ríkið
hafi forgön-gu um aukna vinnslu
sjávarafurða -í landinu og leggi
fram sérfræðiaðstoð og aðstoð
við ma-rkaðsöflun. 4. Iðnaður
verði eflldiux. Auk skipasmíða
verði komið á fót fullkominni
veiðarfæragerð, sem sparað giet-
ur hundruðir milljóna. Tel
hugsanlegt að leita samstarfs við
erlenda aðila um þetta, enda
verði yfirráð íslenzkra aðila
tryggð. Hraðað verði fram-
kvæmdum við stækkun áburðar-
verksmiðju og uppbyggingu
efnaiðnaðar.
Um þriðja .atriðið:
1. Áðurnefnd vaxtalækku-n. 2.
Lenging iánstíma á stuttum lám-
um til atvinnuveganna. 3. Nýtt
vátryggingarkerfi í stað þess
óhæfa kerfis sem nú er. Jafn-
framt á að afnema þau útflutn-
ingsgjöld, sem nú hvila á sjávar-
útveginum. 4. Veruieguir spam-
aður með nýrri skipan á olíu-
verzlun landsmanna. 5. Lækkun
á raflmagnsverði tiil fistovinnslu-
stöðvanna. 6. Réttmætt er að
lækka söluskatt á nauðlsynja-
vörum útflutningsatvinnuveg-
a-nna.
Ég tel l'íklegt, að lætoka megi
útgjöld útvegsins um 300—400
milljónlir króna með þessum að-
gerðum og sjálfsaigt er að grípa
til þeirra áður en miillifærslain
er gerð. Ræðumaður taldi mögu-
legt að afl-a nýrra tekna til út-
flutningsa'tvinnuveganna svo
næmi 1000 milljónum með því
að ríkissjóður sparaði 300 millj-
ónir, hægt væri að fá 150—200
milljónum meira af núverandi
tekjustofnum, sérstakur gróða-
skattur á fasteigmir ýmissa að-
ila gæti í eitt skipti gefið 100
milljónir króna og með því að
halda 20% innflutningsgjaMi á
lúxusvörum væri hægt að afla
400 mi'liljónir króna. Loks lagði |
Lúðvíto Jósepsson tM sérstatoar.
ráðstafandr í atvinnu-málum með
stofnun atvin-numálanefnda í 6—
7 umdæmum, sem hefðu yfir
notokru fjármagni að ráða,
Halldór E. Sigurðsson sagði,
það mjög hæpið af ráðherrunum
að boða gengisfellinguna með
svo löngum fyrirvara, þar sem
það hefði boðið heim flótta spari
fjár úr bönkunum og óeðlilegs
brasks, Marka þyrfti nýja stjórn.
arstefnu og taka á efnahagsmál-
um þjóðarinnar af alvöru og
festu tM þess að gagnx kæmi. —
Fyrri gengisfellingar ríkisstjórn-
arinnar hefðu berlega sannað, að
þær bæru ekki þann árangur
sem af væri látið. Nauðsynlegt
værf nú að þrengja að ríkisbú-
skapnum og væri það hægt með
því að endurskipuleggja hann frá
rótum.
Magnús Kjartansson (K) sagði
að nú væri svo komið að á 20
árum hefði gildi krónunnar rýrn-
að um 95%. Með þessum aðgerð-
um væri ríkisstjórnin að brjóta
niður siðferðislega trú manna á
landi og þjóð. Mikið væri nú tal-
að um samdrátt í þjóðarfram-
leiðslunni og rétt væri að hann
væri mikill, en líta bæri til þess
að í fyrra hefðu verið gerðar
harkalegar ráðstafanir til þess
að mæta þessum vanaa. Með
'þessum aðgerðum núna væri rík
isstjórnin að leiða stórkostleg
-efnahagsleg vandræði yfir hundr
uð og þúsundir íslenzkra fjöl-
iskyldna. Fólk ætti heimtingu á
iþví að mjög strangt eftirlit væri
tékið upp með því hvar þjóðar-
auðurinn lægi. Nú skipti megin-
máli að menn sættu sig ekki við
þessar ranglátu aðgerðir ríkis- [
-stjórnarinnar, og nýrri forystu:
væri fengin völdin, þar sem séð j
væri nú að stjórnarstefnan væri j
orðin algjörlega gjaldþrota.
Bjöm Pálsson (F) sagði að i
eins og atvinnuvegirnir stæðu!
nú væri stórhættulegt að fella'
gengið. N-auðsynlegt hefði a.m.k.
verið að gera ráðstafanir áður til
iþess að atvinnuvegirnir væru
! reknir taplaust og kæmu marg-
; iar leiðir en -gengisfelling til j
, greina, til að rétta stöðu þeirra.
Við yrð-um að takmarka innflutn
I ing við það sem væri nauðsyn-1
legt og draga úr ferðalögum til
útlanda, en til kaupa á óþarfa-
varningi og í ferðalög væru nú
eytt hundruðum milljóna á ári.
Sigurvin Einarsson (F) sagði
að stöðugt hallaði undan fæti hjá
-láglaunafólki og væri nú svo
komið að óhugsandi væri að það
dæmi hvernig fólk gæti lifað á
launatekjum sínum, gæti gengið
upp.
Eðvarð Sigurðsson sa-gði að
tekjur almennings hefðu minnk-
að verulega á undanförn-um tím-
um, vegna hins -mikla samdrátt-
ar sem orðið hefði í atvinnulíf-
inu. í nokkrum greinum kæmi
þessi gengisfelling til með að
hafa jákvæð áhrif, og þá eink-
um fyrir iðnaðinn, en í sjávar-
útveginum væru þessar aðgerðir
lengi að verka og gætu því ekki
talist stórt spor í þá átt að glæða
atvinnuna. í öðrum greinum t. d.
í byggingariðnaði hefði gengis-
fellin-gin neikvæð áhrif. Óhugs-
andi væri að skerða kjör lág-
launafólksins, þar sem kjör þess
væru nú þegar mjög kröpp og
það hefði t. d. enga möguleika
til að standa við skuldbindingar
í húsnæðismálum. — Það lægi
ljóst fyrir að vandinn væri mjög
mikill en fyrr hefði átt að tak-
ast á við hann, m. a. á þann
hátt að gera ráðstafanir til að
draga úr gjaldeyriseyðslunni. —
Það væri siðferðisleg krafa til
ríkisstjórnarinnar að kannað
yrði hvar þjóðara-uðurinn væri
niðurkominn og hvernig hinar
miklu þjóðartekjur undanfarinna
ára hefðu skipzt niður.
— Tryggja þarf
Framhald af bls. 28
ar, en nauðsynlegt væri að
tryggja hag hinna lægst launuðu.
Skynsamlegra væri að grípa til
annarra ráðstafana en beinna
kauphækkanna, ef það væri
mögulegt, þar sem séð væri að
slíkar aðgerðir yrðu tU þesg eins
að -gera þann ávinning sem at-
vinnuvegunum væri af gengis-
fellingunni að engu.
Hannibal gagnrýndi í ræðu
sinni hvað gengisfellingin hefði
átt sér langan aðdraganda, sagði
hann að skynsamlegra hefði ver-
ið að fyrirbyggja spákaup-
mennsku á þann hátt að fella
gengið fyrirvaralaust, fjrrst það
var -gert á annað borð. Séð væri
fyrir, að láglaunastéttimar gætu
á engan hátt tekið á sig þaer
byrðar, sem samfara væru geng
isfellingunni, og nauðsynlegt
væri að óhjákvæmilegax byrðar
deildust réttlátalega niður á
þegna þjóðfélagsins. Spyrja
mætti hins vegar, hvort nokkur
önnur leið væri fær en að hækka
kaupið, en það yriði að játa að
við núverandi ástand væri kaup-
hækkun ekki raunhæf leið.
Verkalýðshreyfingin yrði að
finna aðrar raunhæfari leiðir tM
árangurs og kæmu tMlögur
verkalýðshreyfingarinnar vænt-
anlega fram í þeim umræðum
sem fyrirhugaðar væru mUli
hennar og ríkisstjórnarinnar. Svo
kynni að fara að verkalýðsihreyf
ingin yrði tilneydd til a'ð beita
verkfallsvopninu, en nauðsyn-
legt væri að hefja ekki slíkar að-
gerðir fyrr en í síðustu lög, þar
sem stöðvun væri atvinnuvegun-
um mjög hættuleg.
í lok ræðu sinnar sagði Hanni-
bal að hér væri um að ræða eitt
mesta vandamál sem Alþingi
hefði fjallað um, en affarasælast
væri að það gengi fljótt fyrir
sig, úr því áð gera ætti um-
I ræddar ráðstafanir.