Morgunblaðið - 12.11.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. NÓVBMBER 1968
15
FRAMTÍÐARÞRÓUN EFNAHACSMÁLA
Eru tækifærín að renna okknr úr greipum ?
— Eftir dr. Vilhjálm Lúðviksson
ALMENN VAKNING
Hinir miklu og skyndilegu
efnaihagsörðugteikar þessa og
aíðasfca áirs hafia vakið miklar
umræður um nauðsyn á nýisköp-
un í atvinnu- og e Snahjagsm ál-
um, og efst á baugi verið mögu-
leikamir á því að komia á fót
stóriðju. Svo almienn er þessi
vakning, að þeir, isem áður
mæltu hvað mesit igiegn stóriðju-
iriamkvæmdum eius og í
Straumisvík, taka nú fiagntandi
öllum firéttum um hröðun þeirra
framkvæmda og aukningu á um
avifuim þeirra.
Sjálfsagt er að ýta undiir þessa
jákvæðu hugarfarsbreyitiingu oig
almenmain áhuga, benda á
ákveðmar leiðir og stiuðla að
firamkvæmdum, en það er einmiitt
dráttur á framkvæmdum, seim
-getur ráðið úrslitum um firam-
tíðarþróunima og valdi'ð því, að
við getum ekki orðið samkeppn-
isfæirir í alþjóðlegum viðskipfca-
heimi istóriðjuninar.
TtMINN VINNUR GEGN
OKKUR
Á fuindi Efnaverkfiræðideildar
V.F.Í. niýlega, voru rædd við-
horfin í orkumálum íslendinga
og þýðing þeirra fyrir þróun
stóriðju á íslandi. Rædd viar þró-
un raforkumáía og jarðhitomála
og fram'tíðarhorfur í þekn svo
og samkeppnin við kjarnork-
una á næstu ánum. Þar kom
firam mikill ugguir um að hiuar
margumtöluðu, ódýru orku-
lindir okkair séu að verða okkur
ónýtar sem undiristaða firamtíð-
ar atvininú- og hagvexti vegna
þess að rafmagn og gufa firá
stórum kj arnorkuverum er að
verða eins ódýr eða ódýrairi en
hér gerist.
Þesiíi þróun hefur sérstaklega
orðið harðari síðan 1966 og má
telja víst, að fyrir 1980 verði for-
skot okkar með öllu tapað.
ORKULINIR SEM UNDIR-
STAÐA STÓRIÐJU
!>að leikur enginn vafi á því,
að í byrjun hljóta alllir okkiar
dra-umar um arðbæran istóriðniað
sem útflutningsatviinniuveg að
byiggjast á ódýrum orkulinidum.
Sá iðnaður yrði án efa efiniafnam
leiðsla í einhverri mynd, og þá
vænitanlega þæir tegundiir efnia-
firamleiðsLu, sam orkufrekar eru
og mynd'i samkeppnisaðstaðan
þá fyrst og fremist byggjasit á lág
um framleiðslukostniaði, sem
yirði að gera meiira en að vega
upp á móti fjarlægð frá mörk-
uðum og afstöðu ti'l tollabanda-
laga á mjarkaðssvæðium.
Ef við nú missium þetta
forskot, og hægt verður að
fiá jafnódýra orku á sjálfum
markaðasvæðunum, dettiuir þá
mokkrum í hug að við getum orð
ið samkeppnisfæriT ef við erum
ekki búnir að haisl'a okkur völl
á mörkuðum fyrir þa>run tíma?
HORFUR f ORKUMÁLUM
Talið er, að á íslaindi megi
tæknilega séð virkja um 3Ö.000
megawött og hafia mú verið virkj
uð um 2% af því. Nú er ef til
vill ekki bagkvæmt að virkja
nema 20—25.000 megawött af
þessum 35.000 og ef tækmileg>ar
firamfarir í nýtingu ammiarra
orkutinda verða jiafin stórstígar
og undamfiarið getum við á)tt á
hættu að öll þessi „megawött
verði okkuir eimskis virði til iðn-
aðar og atviminiuuppbyggimiga'r
inman fárra ára.
Það alvarlegasta í þeasu öllu
er þó, að undirbúmingsiraminisókm-
ir að vatnsaflsvirkjumum eru
svo skamrnt á veg kornnar, að
eiiniungiis hluti Þjórsár-IHivítár
svæðisins er svo vel þekktur, að
þar megi virkjia immam þess tima,
sem ætLa má aið þtau verði sam-
keppnisfær á alþjóðaorkumairk-
aði. Aðrir hlutair þessa svæðis
svo og öll ömnux vatmasvæði eru
svo lítið jiarðfræðilega könnuð,
að senmilega tekur um áratug að
fullranmsaka og koma á fót virkj
um á eimhverju þeirra þótt byrj-
að verði strax!
Emn mimni raransóknir hafa
verið gerðar á jarðhi'fcas væðun-
um með tilliti til iðnaðarmota,
en þar er þó sá kostur á, að umd-
irbúnimgistími og virkjumartími
er tiltölulega istuttuir. Hins vegar
er hiamin það Laimgur að hamn gæti
riðið firamkvæimdaáætlum að
fullu ef taika þarf ákvörðum á
skömmum tíma.
FRAMKVÆMDIR LEIÐA TIL
FRAMKVÆMDA
Það er alimemmt eðli iðnaðar-
firam'kvæmda og reymsla iðmaðar
þjóða að stóriðjuframkvæmdir
hLaða utan á sig. Þanmig má
ætla, að um leið og hér er kom-
imn upp undirstöðuiðniaður þá
murnu bjóðast tækifæri, semi
ekki eru fyrir hemdi nú eða sjást
a.m.k. ekki. Aukin reymsla af al-
þjóðlegri iðmaðarsamkeppni og
aukið sjálfstraust, sem hernni er
saimfara, leiðir til nýtingar ann-
arra tækifæra, sem ekki eru
jafn auðsýnilega arðbær og þau,
sem mú er bemt á.
ÞÝÐING SJÓEFNAVINNSLU
Það tækifæri, sem einna mest
befuir verið rætt um umdanfarið
Vilhjálmur Lúðvíksson
er sjóefiniavinmslam. Húm samein-
ar þá þjóðhagslegu höfuðkosti
að mýta báðar • aðalarkulimdiir
okkar, raforku og jarðhita í stór
um stíl, og vera undirstöðufyrir-
tæki er framleitt geti hráefni til
mjög víðtæks efnaiðraaðair innan
lands er leyfir næsfcum ótak-
markaðam vöxt. Það virðist því
brýnt þjóðhagslegt atriði að
koma henni á fót sem fyrst.
Nú hef-ur í fraimlögðu frum-
varpi til fjárlaga ekki verið gert
ráð fyrir ákveðmuim fjárveitimg-
um til mauðsynfegra und’irstöðu-
ranmsókma vegna henmair.
Þannig eru horfuir á að jairð-
hifcaboramir á Reykjiamesi stöðv-
ist en guiubormum verði lagt og
eru þó meiri upplýsimgair um
jarðhita og saltarn jarðsjó algjör
forsemda fyrir ákvörðun um
stofnium vimnslummair. Eimmig er
mikið í húfi ef verkfræðifegar
k'ammamir og vinnslu'tilraiumir
geta ekki haldið áfram, emda
vínmur tíminn á móti okkuæ.
Nú viðurkenma ailir, að
erfitt er með fjáröfliun til allra
hluta og líklega fá fæstir þættir
ríkisiþúskaparins það fjármagn,
sem þeir viija og rauraair þurfa,
en ef spurningin er lögð þammig
fram: „hvort á að leggja grund-
völlinn að framtíðarhagvexti
landsins og nýta orkulindirnar
áður en þær verða verðlausar,
eða byggja þá vegi og auka þær
niðurgreiðslur, sem þarfir dags-
ins krefjast?“, þá eir ég ekki í
vafa u-m svar saimngjainnra
manna. Hið fyrra er spurning
um framk'væmdir nú eða missa
amnars af tækifærinu iamdimu til
ævarandi tjóras, en hið seinna
em mál, sam sinima má hvenær
sem er eða kosta í mesta Lagi
tímabundin óþægimdi að firesta.
FRAMFARAVILJI —
FRAMKVÆMDIR NÚ !
Eg hef það á tilfimmimgu'nmi að
vilji þjóðarimmar til nýsköpum-
ar og breytiraga hafi sjaldam ver
ið meiri en einmitt mú. ALls stað-
ar sjá memn þörfima fyrir um-
bótum og gaimlar afsitöðuir era
andurskoðaðar. Slíku umróti
fylgir sá -skriðþumgi, sem gæti
borið okkur inn á braiuitir •stór-
átaka á sviði iðmþróumianmála og
nýtingair náttúrua'uðliimda, og
þeir stjórnmálaimenn, sem feiddu
þjóðfylgið til fraimlkvæmda í.
þessum máLum myndu afla sér
orðstír meiri og betri en sú stétt
rnanna er almenirat fræg fyrir á
síðustu árum, ;— En tækifærið
verður að grípa nú — á morgun
er það of seint !
140-150 býli fá
rafmagn á árinu
A//s lagðir um 250 km. af háspennulínum
Á ÞESSU ári hefur verið unnið
að rafvæðingu sveita í öllum
landsfjórðungum og er gert ráð
fyrir að 140—150 býli verði tengd
inn á samveitukerfið á árinu.
Auk þessa verða margir aðrir
staðir tengdir inn á samveitu-
kerfið, svo sem kirkjur, skólar,
samkomuhús o.fl.
Samtals verða lagðar, og svo
til lokið, um 2'50 km af háspennu
línum og er þá meðtalidar línur
til nýrra endurvarpsstöðva sjón-
varps, svo og lína til Simyrla-
bjargaáirvirkjunar, sem nú er í
smíðum við Hornafjörð.
Verk þessi eru unnin á vegum
framkvæmdadeildar Rafmagns-
veitna ríkisins, ýmist af eigin
vinnuflokkum, verktökum eða
svæðarafveitum Rafmagnsveitn-
anna.
Stærsta verkefnið, setm unnið
hefur verið að á þessu ári, er á
sunnamverðu Snæfellsnesi, en
þar eru lagðar 81 km langar lín-
ur til 78 sveitabýla og 8 amnarra
staða.
f Húnavatnssýslu hefur verið
umnið að 15 km línu í Fitjadal
og er henni ætlað að ná til 9
býla. Þá hefur ennfremur verið
þar lögð 9 km Kna til Reykja-
Skóla í Svínadal og fá 3 býli
einnig rafmagn frá henni.
í Kelduhverfi í Þingeyjarsýslu
hefur verið lögð 23 km líma til
skólans að Lundi, en sveitaþýli
verða síðan tengd inn á þá línu.
Við Þistilfjörð hefur verið lögð
5 km löng lína, sem fyrst um
sinn nær til tveggja býla.
Á Austurlandi er lokið 29 km
langri línu upp með vestanverðu
Lagarfljóti og nær 'hún ti'l 20
býla auk kirkjunnar að Ási.
Á Suðurlandi hafa verið lagð-
ir 8 km, og er þeim línum ætlað
að ná til sjö býla.
Þá hefur verið lokið Lundar-
reykjadalslínu í Borgarfirði, 39
km á lengd, byggð í tveimur
áfömgum og nær sú lína til 24
býla auk tveggja annarra not-
enda.
í lok þessa árs mumu sveita-
vetur vera orðraar alls um 3800
km að lengd og ná þær til um
3500 af skráðum búendum í land
imu.
Á árinu hafa Rafmagnsveitur
ríkisins eimnig byggt línur til
fyrirhugaðra endurvarpsstöðva
sjónvarps, en þær eru í Eyja-
firði að Skipalóni, Hóli við Dal-
vík og Hálsi í Saurbæjarhreppi.
í Skagafirði að Hellulandi á
Hegranesi og að Eggjum í Lýt-
ingsstaðahreppi, og loks að Borg
arlandi við Stykkishólm.
Sveitabýli, sem fengið hefir rafmagn — lítil spennistöð, sem
fullnægir þörfum heimilisins, er fest á staurinn.
SVEINN KRISTINSSON SKRIFAR UM:
KVIKMYNDIR
Stjömubíó
Harðskeytti ofurst'inn
(Lost Command)
Leikstjóri og framleiðandi:
Mark Robson
Meðal leikenda:
Anthony Quinn, Alain Delon,
George Segal.
Styrjaldarmynd þessi fjallar
um franskan fallhlífahermanna-
ílokk, fyrst í styrjöldinni í Indó-
Kína, en eftir ósigur Frakka við
Bien Dien Phu og friðar-
samninga þá, sem þar af leiddu,
er flokkur þessi sendur til Alsír,
til að berja á Serkjum.
Foringi flokks þessa er fyrr-
verandi bóndi úr Indó-Kína, leik
inn af Anfchony Quinn, harður
maður í horn að taka, með litla
móralska eftirþanka af gjörðum
sínum. Hann virðist beinlínis
hafa yndi af að standa í styrj-
öld, trúir væntanlega á réttmæti
málstaðar þess, er hann berst
fyrir, en þó fyrst og fremst á
rétt manna til að heyja styrj-
aldir og beita þar flestum ti'l-
tækum vopnum og aðferðum.
Einn nánasti félagi hans í fall
hlífaherdeildinni (Alain Delon)
er hins vegar haldinn stöðugum
efasemdum um réttmæti baráttu-
aðferða þeirra og reynir með
misjöfnum árangri að beita á-
hrifum sínum til að milda þær.
— En einn félaginn (George Se-
gal), serkneskur að uppruna,
gengur í lið með löndum sínum,
þegar til A'lsír kemur og hefur
baráttu gegn fyrrverandi stríðs-
félögum sínum. — Hryðjuverk
eru háð á báða bóga og fáu
hlíft.
Tvær konur verða á vegi Qu-
imns ofursta. Önnur frönsk
greifafrú, sem misst hafði mann
sinn í styrjöldinni. Hún lætur
líklega með að giftast honum, ef
hamn nái hershöfðingjatign. Hin
er alsírsk vændiskona, sem De-
lon hafði uppgötvað og orðið
hrifinn af, en í ljós kemur, að
hún stendur í sambandi við upp-
reisnarmenn, og skipar Quinn
félaga sínum að pína hana til
sagna.
Öllu meiri spenna myndast þó
milli þeirra félaga út af Segál,
fyrrverandi stríðsfélaga þeirra.
Eiga þeir að drepa hann eða
hlífa honum, ef þeir ná honum á
sitt vald? Hugmyndafræðilegur
ágreiningur þeirra félaga fær
þannig persónulegra og áþreif-
anlegra svipmót.
Framhald á bls. S