Morgunblaðið - 21.03.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. MARZ 196»
Samgöngumálaráðherra um vegaáœtlunina 1969 — /972;
Stefnt að stórauknum hraðbrautar-
framkvæmdum á tímabilinu
— til þeirra varið 360 milljónum kr. af tekjum vegasjóðs
— lántökuheimild fyrir 700 milljónir króna
— hraðbrautir nái að Selfossi, Leirvog og til Hafnarfjarðar?
Ef hagstæð lán fást, er reiknað
með því að rúmlega 1000 milljón
nm króna verði varið til hrað-
brautaframkvæmda á árunum
1969—1972, en það er það tíma-
hil sem næsta vegaáætlun spann
ar. Gerir vegaáætlun ráð fyrir
því að af tekjum vegasjóðs verði
varið 360 miilj. kr. til hraðbrauta
framkvæmda og lántökuheimild
er fyrir 700 millj. kr. Tii saman-
burðar má geta þess að á síðustu
vegaáætlun var fé til hraðbrauta
framkvæmda 40 millj. kr.
Talið er að fyrir áðurnefnda
fjárhæð muni takast að leggja
hraðbrautir með varanlegu slit-
lagi austur að Selfossi, milli Hafn
arfjarðar og Reykjavíkur og Vest
urlandsveg upp að Þingvalla-
vegamótum.
Framangreint kom fram í ræðu
er Ingólfur Jónsson samgöngu-
málaráðherra flutti á Alþingi í
fyrradag, en þar mælti hann
fyrir þingsályktunartillögu rikis-
stjórnarinnar um vegaáætlun
fyrir árin 1969—1972. Auk ráð-
herra tóku þátt í fyrri umræðu
málsins þeir Halldór E. Sigurðs-
son, Sigurvin Einarsson og Jónas
Jónsson. Tillögunni var síðan vís
að til fjárveitinganefndar sam-
einaffs þings.
Hér á eftir fara kaflar úr fram
söguræðu samgöngumálaráð-
herra:
VEGAAÆTLUN 1968
Ég tel rétt, áður en þessi til-
laga er tekin til umræðu, að
rifja upp það sem sagt var hér
á Alþingi um skýrslu um fram-
kvæmdir vegamála á árinu 1968.
Eing og þá var tekið fram vant-
aði niðurstöðutölur á ýmsa liði,
en þeir liggja nú að mestu fyrir.
1 skýrslu um framkvæmd vega-
áætlunar 1968 er halli vegasjóðs
á árinu áætlaður 28,8 millj. kr.
og var talið áð tekjuhallinn
mundi skiptast þannig, að 10,3
millj. kr. mundi vanta á tekju-
áætlun en gjöld yrðu 18,5 millj.
kr. umfram áætlun. Þar sem
skýrslan var samin í nóvember
sl. lágu hvorki fyrir reiknings-
skil um tekjur eða gjöld vega-
sjóðs og því stuðst við áætlun í
því efni.
í þingsályktunartillögunni um
vegaáætlun fyrir árin 1969—72
er greiðsluhalli á vegaáætlun
1968 áætlaður 31,8 millj. kr., eða
3 millj. kr. hærri en í skýrslum
um vegaáætlun sem að framan
greinir. Þó að reikningsskil um
vegasjóð fyrir árið 1968 sé enn
ekki að fullu lokið, er þó tali’ð
að ofangreind niðurstöðutala
um halla vegasjóðs á árinu 1968
muni ekki breytast teljandi. Sam
kvæmt reikningsyfirliti ríkisbók-
haldsins í byrjun marz þessa árs
urðu heildartekjur vegasjóðs á
árinu 1968 alls 441,8 millj. kr. og
1972 220 millj. kr.
Til nýrra þjóðvega er áætlað
á árinu 1969 112,1 millj. kr., 1970
145,1 millj. kr„ 1971 164,8 millj.
kr. og 1972 194,3 millj. kr.
HRAÐBRAUTARFRAM-
KVÆMDIR
Veruleg breyting verður á þess
ari hlið áætlunarinnar frá síð-
ustu áætlun. Nú er gert ráð fyrir
að leggja mun stærri upphæð til
hra’ðbrauta. Er áætlað að verja
til þeirra 50 millj. kr. á þessu ári,
85 millj. kr. 1970, 100 millj. kr.
1971, 125 millj. kr. 1972 eða sam
tals 360 millj. kr. á tímabilinu.
Þá er ennfremur gert ráð fyrir
því að lán verði tekið til fram-
kvæmdanna um 700 millj. kr.
Nemur því hraðbrautarfé, ef þau
eru talin með, 1060 millj. kr.
Stefnt verður að því að fá hag-
stæð lán til vegagerðarinnar, og
er vitanlega ljóst að ef við getum
ekki aflað slíkra lána getur ekki
orði'ð um stórt átak að ræða í
þessum málum á stuttum tíma.
En það er vitanlega mjög æski-
legt að þeir vegir sem eru fjöl-
farnastir og þar af leiðandi dýr-
astir í viðhaldi, verði lagðir var-
anlegu slitlagi hið fyrsta.
TIL ANNARRA FAMKVÆMDA
Til fjallvega er varið á ár-
inu 1969, samkv. tillögunni 5,7
ökutækja, hafi vegirnir yfirleitt
batnað í seinni tíð. Hefur það
gerst með því að með hverju
árinu hefur verið aukið það
fjármagn sem notað hefur verið
til vegaviðhaldsins. Að vísu hef-
ur verðbólga komið í veg fyrir að
sú fjárhæð hafi nýtzt sem skyldi.
En það vegur hins vegar tals-
vert á móti verðhækkununum, að
vegagerðin hefur fengið til notk-
unar fullkomnari og betri vélar
en áður og afköstin hafa þess
vegna aukizt.
Til vegaviðhaldsins heyra hin-
ar ýmsu viðgerðir á vegum. Veg
ir spillast vegna náttúrutoamfara,
vatnavaxta og snjómokstur hefur
einnig verið stór útgjaldaliður
árlega.
HRAÐBRAUTIR 334,4 KM
Til nýrra þjóðvega verður var
Ingólfur Jónsson
samgöngumálaráffherra.
Æimmzrm
millj. kr„ 1970 2,9 millj. kr„
1971 2,9 millj. kr., 1972 2 millj.
kr.
Til brúargerða er gert ráð fyrir
að verja á árinu 1969 41 millj.
kr„ 1970 42,4 millj. kr„ 1971 48,2
millj. kr„ 1972 50 millj. kr.
Til sýsluvega er gert ráð fyrir
að verja 17,1 millj. kr. á árinu
1969, 17,5 millj. kr. 1970, 17,5
millj. kr. 1971 og 17,5 millj. kr.
1972.
Til vega í kaupstöðum og kaup
túnum er gert ráð fyrir a'ð verja
54,1 millj. kr. 1969, 53,2 millj. kr.
1970, 56,4 millj. kr. 1971 og 58,3
millj. kr. árið 1972.
Til véla og áhaldakaupa er
áætlað að verja 1969 17 millj. kr„
1970 18 millj. kr„ 1971 19 millj.
kr. og 1972 20 miílj. kr.
Til tilrauna í vegagerð er áætl
að 1969 2,4 millj. kr„ 1970 2,5
millj. kr„ 1971 2,7 millj. kr. 1972
2,9 millj. kr. Og þá er til greiðslu
halla á vegaáætlun 1968 áætlað
að verja 31,8 millj. kr. Niður-
stöðutölur útgjalda eru þá hinar
sömu og tekna.
AÐEINS TILLAGA UM
SKIPTINGU
Nú kann að vera að þing-
mönnum finnist að smátt sé
skammtað á hina einstöku liði
eins og þetta er flokka’ð niður
og vilji breyta því. Því er til að
svara, að hér er aðeins lögð fram
tillaga, sem fjárveitinganefnd
mun fjalla um og gera breyting-
ar á, ef hún telur ástæðu til. Hér
er um að ræða 47% hærri fjár-
hæð en sú sem var til ráðstöf-
unar er rætt var um vegaáætlun
endurskoðaða 1967/ En síðan hef-
ur vegagerðarvísitala vitanlega
hækkað allmikið.
VEGIR YFIRLEITT BETRI
Viðhald þjó’ðvega verður alltaf
mikið til umræðu, og oft er und-
an því kvartað að vegir séu ekki
nógu góðir. Umferð er mikil, öku
tækin verða þyngri og þyngri og
bifreiðum hefur fjölgað mikið í
landinu. En þótt kvartað sé und-
an vegunum, held ég, að það
verði viðurkennt, a’ð þrátt fyrir
aukna umferð og aukinn þunga
ið að þessu sinni, eins og á'ður
var getið, talsverðum fjárhæð-
um. Hraðbrautir lengjast nokk-
uð frá því sem áður var, og verða
nú 334,4 km. Ákvörðun um það
hvaða vegir fara í hraðbrautar-
flokk er umferðarmagnið sem á
vegunum er. 1 árslok 1968 voru
37,5 km, eða 11% af hra'ðbraut-
unum taldar fullgerðar sem slík-
ar. Er þar um að ræða Reykja-
nesbraut frá Engidal við Hafnar-
fjörð til Keflavíkur. Þó að ekki
hafi verið lokið við lagningu
fleiri hraðbrauta en Reykjanes-
brautar, hefur þó verið byrjað á
lagningu nokkurra annarra ems
og Reykjanesbrautar í Breiðholt,
um Blesugróf, Suðurlandsvegar
frá Svínahrauni að Sandskei’ði
og síðast Vesturlandsvegar aust-
an við Elliðaár, en þar voru hafn
ar framkvæmdir á sl. hausti.
Hefur verið samið um það verk
við íslenzka aðalverktaka, sem
einnig lána fé til verksins samkv.
heimild í síðustu vegaáætlun.
Nær samningur þessi til um 1
km kafla.
Svo sem nánar er greint í
skýrslu um framkvæmd vega-
áætlunar árið 1968, hefur Vega-
gerð ríkisins á undanfömum
þremur árum unnið mikið við
undirbúning hraðbrautafram-
kvæmda. Var þar og greint frá
því, að á sl. ári var samið við
erlent verkfræðifyrirtæki um
heildarathugun á samgöngumál-
um landsins, og var það gert með
hugsanlega lántöku hjá Alþjóða-
bankanum fyrir augum svo sem
nánar greinir í þeirri skýrslu.
Mun niðurstaða þessarar sam-
göngumálaathugunar liggja fynr
innan skamms.
Þar sem fjárveiting til hrað-
brauta á síðasta vegáætlunar-
tímabili nam ekki nema 40 millj.
kr„ hefur mestur hluti fram-
kvæmda í hraðbrautum verið
unninn fyrir lánsfé og voru föst
framkvæmdalán til einstakra
hraðbrauta í árslok 1968 eins og
hér segir:
FÖST LAN TIL HRAÐBRAUTA
Reykjanesbraut 362,2 millj. kr.
Reykjanesbraut um Breiðholt
10,7 millj. kr. Þrengslavegur,
Austurvegur 4,4 millj. kr„ sam-
tals 377.3 millj. kr. Greiðslur
vaxta og afborgana af framan-
greindum lánum til hraðbrauta
munu á næsta vegáætlunartíma
bili verða eins og hér segir, árið
1969 60,5 millj. kr„ 1970 53,5
millj. kr„ 1971 51,8 millj. kr„
1972 50,2 millj. kr. eða samtals
216 millj. kr. Tekjur af umferðar
gjaldi á Reykjanesbraut eru áætl
aðar 15 millj. kr. nettó á árinu
1969 og er áætlað, að þær hækki
um 1 millj. kr. á ári
næstu 4 ár. Hrekkur
því umferðargjaldið skammt til
greiðslu vaxta og afborgana af
föstum lánum, sem hvíla á
Reykjanesbraut. Fjárveiting til
hraðbrautarframkvæmda er ráð-
gerð 50 millj. kr. á árinu 1969,
en þessi fjárveiting hækkar í 125
millj. á árinu Ii972 og verða því
heildarfjárveitingar til hrað-
brauta á vegaáætlunartímabilinu
360 millj. kr. Greiðslur vaxta og
afborgana af fostum lánum nema
hins vegar 216 millj. kr. á áætl-
unartímabilinu, en tekjur af um-
ferðargjaldi 66 millj. kr. Bundn-
ar greiðslur umfram tekjur af
umferðargjaldi nema því 160
millj. kr. Ef taka ætti þessar
bundnu greiðslur af fjárveiting-
um til hraðbrautarframkvæmda
af hendi á áætlunartímabilinu,
yrði að mjög litlu leyti hægt að
leysa þau brýnu verkefni, sem
fyrir hendi eru um lagningu hrað
brauta. Af þessum sökum er hér
gert ráð fyrir, að af fjárveiting-
um til hraðbrauta gangi aðeins
6.8 millj. kr. árlega til greiðslu
vaxta og afborgana af föstum
lánum og er það sama upphæð
og varið var til slíkra greiðslna
í síðustu vegáætlun. Það, sem á
vantar til greiðslu vaxta og af-
borgana af föstum lánum að frá-
dregnum tekjum af umferðar-
gjaldi á Reykjanesbraut, verði
greitt úr ríkissjóði.
ÞJÓÐBRAUTIR
Þjóðbrautir eru veigamikill
þáttur í vegakerfinu, eins og
kunnugt er. Á síðasta vegáætl-
unartímabili hefur verið unnið
að verulegum framkvæmdum við
þjóðbrautir fyrir lánsfé. Á eftir-
farandi yfirliti eru tilgreind föst
lán í árslok 1968 á einstökum
þjóðbrautum og vextir og af-
borganir þeirra lána á næstu veg
áætlunartímabili talið í millj.
kr.
Eftirstöðvar lána í þjóðbraut-
um 1968 voru 110.2 millj. kr„ en
það var á þessum vegum, Ólafs-
víkurvegur 4 millj., Vestfjarða-
vegur sunnan Þinmannaheiðar
14.2 millj., Breiðdalsheiði 29.8
millj., Siglufjarðarvegur 46.6
millj., Ólafsfjarðarvegur 8.1
millj., Austurlandsvegur 1.1
millj., Suðurfjarðarvegur 6 millj.
Gert er ráð fyrir að afborganir
og vextir af lánum verði á ár-
inu 1969 17.2 millj., 1970 17.1
millj., 1(971 17.7 millj. og 1972
18.1 millj. Auk framangreindra
fastra lána höfðu í árslok 1968
verið tekin bráðabirgðalán til
hraðbrauta að upphæð tæpar 1.9
millj. kr„ svo sem nánar greinir
í skýrslu um framkvæmd veg-
áætlunar 1968. Er þar aðallega
um að ræða bráðabirgðalán til
Þingeyjarsýslubrautar samkv.
sérstakri heimild í vegáætlun. Á
ofangreindu yfirliti yfir föst lán
til þjóðbrautarfl-amkvæmda
nema þau alls um 110 millj. kr.,
en vextir og afborganir af þeim
á áætlunartímabilinu um 70
millj. kr. Þó að lán til Siglufjarð
arvegar sé tæpur helmingur
hinna föstu lána, nema vextir
og afborganrr af því láni um 36.9
millj. kr. á áætlunartímafoilinu
eða liðlega helmingi allra vaxta
og afborgana af þjóðbrautarlán-
um. Stafar þetta af því, að lán
til Vestfjarðavegar samkv. Vest-
fjarðaáætlun eru erlend lán, sem
eru afborgunarlaus fyretu 5 ár-
in og koma því afborganir af
þeim lánum ekki með fullum
þunga inn á áætlunartímabilið.
Fjárveitingar til þjóðbrauta á
áætlunartímabilinu eru alls 120
millj. kr. Afborganir og vextir
nema hins vegar um 70 millj. kr.
á þessu tímabil eða liðlega helm-
ingi allra fjárveitinga. Með þess
um miklu bundnu greiðslum
yrði erfitt að leysa ýmis aðkall-
andi verkefni við lagningu þjóð-
brauta á áætlunartímabilinu. Af
þessum sökum er gert ráð fyrir,
að ríkissjóður sjái um greiðsl-
ur vaxta og afborgana af föstum
lánum til Siglufjarðarvegar á ár-
unum 1970-1972 og lækka greiðsl
ur afborgana við það um 27
millj. kr. Við það verða fastar
bundnar greiðslur af þjóðbrautar
framkvæmdum 43.1 millj. kr eða
um þriðji partur af fjárveiting-
unum.
Á framangreindu yfirliti eru
föst lán vegna þjóðbrauta talin
1.1 millj. kr. hærri en í skýrslu
um framkvæmdir vegáætlunar
1968. Stafar þessi mismunur af
því, að í þeirri skýrslu er um 1.1
millj. kr. lán samkv. rekstrar-
áætlun til Flateyrarvegar.
LANDSBRAUTIR
Þá hefur verið unnið mikið að
landsbrautum, en föst lán vegna
framkvæmda i landsbrautum í
árslok 1968, og vextir og afborg-
anir þessara lána á áætlunartíma
bilinu ,eru eins og hér segir:
Föst lán í árslok 1968 til lands-
brauta voru 32.8 millj. kr. Af-
borganir og vextir 1969 verða 2.5
millj. kr., 1970 3.9 millj. kr., 1971
4.1 millj. og 1972 4.8 millj. Auk
ofangreindra fastra lána höfðu í
árslok 1968 verið tekin bráða-
birgðalán til landsforauta að upp-
hæð 2.5 millj. kr Röskur þriðj-
ungur þessara lána er vegna
Strandavegar og voru þau á sín-
um tíma tekin til þess að koma
Árneshreppi í vegasamband.
Framhald á bls. 17