Morgunblaðið - 16.07.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. JÚLÍ 1«6»
Neil A. Annstron.g ásamt Guðmundi Jónassyni. Mynd þessa tók
Sigurður Þórarinsson í Landsveit af Armstrong, er hann dvald-
izt hér fyrir nokkrum árum ásamt fleiri tilvonandi ban lariskum
geimförum við æfingar til undirbúnir.gs tunglferð.
(ÞEGAR Neil A. Armstrong var
að æfa sig fyrir fyrstu geimferð
sína, ferð Gemini 8 í marz 1966,
skýrði hann fréttamönnum frá því,
hvernig hann og félagar hans
undirbyggju sig undir ferðir til
tunglsins. A þessum tíma gat
Armstrong alls ekki vitað, að
það yrði að lokum hann, sem
valinn yrði til þess að verða
stjórnandi fyrstu tilraunar mann-
kynsins til þess að láta menn
lenda á tunglinu. Nú, þegar tungl-
lendingin er á næstu grösum, er
persónuleg lýsing Anmstrongs
sjálfs frá 1966 mjög timabær. Hér
fer á eftir eigin frásögn Arm-
strongs af æfingunum fyrir hið
sögulega ferðalag, þar sem hann
mun gegna mikilvægasta hlut-
verkinu).
Það er ekki til nein jarðnesk
aðferð í bókstaflegri merkingu —
til þess að æfa heilt tunglferða-
lag. Þrátt fyrir alla útreikninga
okkar og áætlanir. þá verður það
ferðalag út i hið óþekkta og tungl-
ferðin sjálf verður fyrsta full-
komna æfingin.
Það bezta, sem við getum gert
til þess dags. er að skipta ferð-
inni niður i aðalþætti hennar —
geimskotið, tenginguna, lending-
una á tunglinu, flugtakið þaðan og
umleiki hans helzt sá sami og að
skella á kletti á tunglinu með
miklum hraða myndi meiða mann
alveg jafn illa og lenda á kletti
á jörðinni með sama hraða.
Þanng varð að taka með i þjálf-
un okkar að læra, hvernig ætti að
ganga á tunglinu og vandinn var
sá. hvernig ætti að iíkja eftir að-
dráttaraflinu þar.
I flugvél er unnt að skapa stutta
eftirlíkingu fyrir þá, sem með vél-
inni eru, með því að fljúga upp
og áfram í eins konar fleyg svipað
og bitreið, sem ekið er yfir hæðar-
brún . . . Það, sem við þurfum
á að halda, var vél, sem gat gert
okkur kleift að æfa tunglgöngur
klukkustundum saman.
Vélfræðingar leystu þetta með
þvi að hanna nokkur bráðsnjöll
tæki. Eitt þeirra er útbúið vírum,
sem halda okkur, þannig að við
getum gengið með aðeins einum
sjötta hluta líkamsþyngdar okkar
á hallandi borði. Annað tæki, sem
er kallað „Peter Pan Ring", flytur
okkur í gegnum loftið með vírum
á sama hátt og leikarar eru látnir
svífa á sviði.
Sum æfingatæki okkar eru svo
flókin, að það kostar milljónir
dollara að smiða þau. En smiði
þeirra mun samt hafa borgað sig,
ef þau hjálpa okkur til þess að
HVERNIG m ÆFUM
FYRIR GEIMFERÐIR
Eigin trásögn geimfara:
Eftir Neil Armstrong stjórnanda
Apollo 11
lendinguna aftur á jörðinni — og
gera okkar bezta til þess að full-
komna hvern einstakan þátt með
aðstoð margvísiegra skritinna og
flókinna tækja, sem við nefnum
einu nafni gervitæki.
Á fyrstu dögum mönnuðu Mer-
cury geimferðaáætlunarinnar var
lítið vitað um það harðræði, sem
mæta kynni manninum úti í geimn
um. Þess vegna voru geimfararnir,
sem æfðir voru fyrir fyrstu geim-
ferðirnar umhverfis jörðina, látnir
sæta hvers konar óþægilegum
veltingi, snúningi og miðflóttaafls
æfingum, sem svo kom á daginn,
að voru margar óþarfar. Eina
tækið eiginlega, sem þeir höfðu
til þess að þjálfa sig í geimflugs-
tækni, var gamla Mercury æfing^-
tæknitækið.
Gervitækin, sem við ráðum yfir
nú, eru í samræmi við fyllstu
óskir allra geimfara. Með snilldar-
legri fjölbreytni rafeindafræði-
legra og vélfræðilegra tækni-
bragða, leggja þessar vélar sitt af
mörkum til þess að skapa sérstak-
an heim, sem í alvöru líkist því,
sem honum var ætlað að vera. Og
við þjálfum okkur í þessum heimi,
þar sem við erum umkringdir því
landslagi og hljóðum, sem við
búumst við í tunglferðum, finnum
jafnvel sömu lykt.
Sem dæmi má nefna, að í aðal-
stöðvum okkar í Houston, hafa
jarðfræðingar NASA (geimferða-
stofnunar Bandaríkjanna) látið
koma upp tilbúnu landslagi, sem
að okkar áliti er svo likt því, sem
er á tunglinu, að þegar við stíg-
um niður á tunglið í fyrsta sinn,
þá mun það koma okkur jafn
kunnuglega fyrir sjónir og garður-
inn heima hjá okkur.
Annað frábrugðið atriði til við-
bótar var að venja okkur við að-
dráttarafl tunglsins, en það er
aðeins einn sjötti hluti aðdráttar-
afls jarðar.
Geimfara mun finnast það auð-
velt að stökkva 6 metra upp i
loftið á yfirborði tunglsins. En
hann yrði að muna það, að líkams
forða slysum síðar. Eitt gervitækið
notar t. d. rafeindaheila, sem
gerir okkur kleift að æfa öll þau
tækniatriði, sem við þurfum að
framkvæma á leiðinni til tungls-
ins.
Upplýsingar berast til flugstjór-
ans fyrir tilstilli margvislegra
tækja og hann horfir einnig út um
gluggann á geysistóra kringlulaga
mynd af tunglinu, þar sem það
nálgast. Með fyrrgreindri vél æfum
við hvert tækniatriði aftur og
aftur, unz það verður orðið vani.
Við höfum sagt í gamni, að ef
við lendum í einhverjum erfið-
leikum í raunverulegri tunglferð,
þá munum við sennilega byrja
sjálfkrafa á því að fálma eftír
hnappnum, sem lætur byrja á
öllu aftur.
Þrátt fyrir alla þjálfun okkar
munum við í raunverulegri tungl-
ferð verða að fljúga að einhverju
leyti með gamaldags aðferðum.
Það verður svipað því að stýra
báti inn í hðfn, sem er á hreyf-
ingu. um miðja nótt og með
minna en i lítra af benzíni, að
tengja tvö geimför saman úti i
geimnum — eins og við verðum
að gera tvisvar — einu sinni á
leið okkar til tunglsins og einu
sinni á braut umhverfis tunglið.
En vegna gervitækjanna verður
öll getgátuvinna i því sambandi
eins takmörkuð og frekast er
unnt.
Mörg gervitækjanna eru svo
raunveruleg. að lyktin af þeim er
sú sama og í frumtækinu. Dag
einn voru geimfararnir Gordon
Cooper og Tom Stafford inni í
geimstjórnarkiefa að reyna nýtt
tæki, þar sem líkt var eftir
Gemini ferð. Skyndilega ýtti um-
sjónarmaðurinn, sem eftirlit hafði
með æfingunni, á hnapp og stjóm
klefinn fylltist af reyk og beizkri
lykt af bruna í rafmagnstækjum.
Gordon og Tom tilkynntu sam-
stundis: „Eldur, eldur". Þá kom-
ust þeir að raun um, að umsjón-
armaðurinn var aðeins að reyna
þá. Hann hafi kveikt gerfield —
með mjög raunverulegri lykt.
Ljóst er, að höndum hefur
ekki verið kastað til þjálfunar
á áhöfnum Apollo-ferðanna.
Þær eru valdar úr hópi 50 geim
fara, sem taka nú þátt í æf-
ingum hjá NASA, bandarísku
geimferðastofnuninni. Upp-
haflega voru þeir valdir vegna
fimi, áræðni og leikni sem
reynsluflugmenn, en mjög
hefur verið aukið við þjálfun
þeirra. Hver geimfari hlýtur
sérstaka tæknilega þjálfun, en
hún einskorðast þó engan veg-
inn við tæknileg atriði, því
að geimfari verður að geta
brugðist við hvaða vanda sem
er af útsjónarsemi og æðru-
leysi og dugar þá ekki tækn-
in ein til.