Morgunblaðið - 16.07.1969, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. JÚU 1S69
25
- HVAÐ GERA
Framhald af bls. 5
9. TÍMINN TALINN NIÐUR.
Niðurtíilnmgin heldur áfram og
geimfararnir ganga úr skugga
um að allt sé í lagi. Þeir fara
í gegnutn sundurliðaðan próf-
unarlista líkt og flugmenn
gera. Þeir fullvissa sig um að
fjarskiptasamb.and þeirra sé
gott og tækin starfi óaðfinn-
anlega því þau munu verða
eini tengiliður þeirra við jörð-
ina í rúma viku. Þeir prófa líf-
kerfin sem sjá þeim fyrir súr-
efni og hitastillingu, og hið
flókna kemiska rafveitukerfi
geimfarsins.
Spennan vex nú óðum á með-
an síðustu mínúturnar eru tald
ar niður. Geinuflug eru enn
langt frá því að vera sama af-
slappaða og hversdagslega fyr-
irtækið og áætlunarflug flug-
véla. Á síðustu sjö mánuðum
hafa Bandaríkjamenn skotið
þremur nær sams konar eld-
flaugum og geimförum frá
þessu skotpallasvæði. Flutti
eitt þeirra þriggja manna
áhöfn á jarðbaugsbraut í 10
dagji en hin tvö álíka áhöfn
á braut kringum tunglið. Engu
að síður eru ferðir sem þessi
enn brautryðjandastarf. Og
þetta tunglflug á sér ekkert for-
dæmi. Þrátt fyrir hina löngu
þjáifun og æfingu geimfara og
stöðvarstarfsmanna er and-
rúmsloftið þrungið sjvennu
og eftirvæntingu. Ef til vill er
hún sögulegs eðlis — meðvit-
und um að atburðir þessa dags,
upphaf fyrstu lendingar manna
á tunglinu, muni ávallt verða í
minnum hafðir.
10. „T—MÍNUS—NÍU—SEK-
ÚNDUR". Kveikja er tilkynnt
og öll athygli beinist að síð-
ustu talningunni. Átta, sjö, sex,
fimm, fjórir, þrír, tveir, einn.
Hvítt og rauðgult eldhaf um-
iykur neðri hluta burðaxflaug-
arinnar. Ógurlegur gnýr berst
að eyrum áhorfenda margar
milur í burtu. Þetta er einn
mesti hávaði sem manninum
hefur tekizt að framleiða. Á sí-
hækkandi súlu af eldi og reyk
rís flaugin til himins, þráð-
beint í fyrstu en hallar svo lít-
ið eitt til austurs er hún stíg-
ur upp yfir Atlantshafinu.
Það er eins og eldtungurnar
gleypi flaugina, en um leið og
dregur úr hávaðanum, hverfur
hún í hvítan reykmökk. Þegar
vindarnir í efri loftlögunum
hafa dreift þessum mekki, er
flaugin horfin sjónum manna.
11. Á FLUGI. Eldflaugin og
geimfarið þjóta nú gegnum
gufuhvolfið. Hreyflarnir fimm,
sem kveikt hefur verið á, eru
samtals knúnir 3.375.000 kg.
þrýstikrafti og eldflaugin
brennir um 15 lestum af -elds-
neyti á sekúndu.
12. FYRSTA ÞREPIÐ. EXtir
150 sekúndna ferð, er geimfarið
komið upp í 61 km hæð og hrað
inn orðinn um 9.600 km á klst.
Þegar hefur verið eytt um 2.200
tonnum af eldsneyti. Neðsti
hluti Saturnus-eldflaugarinnar
hefur Iokið hlutverki sínu,
hann losnar sjálfkrafa og fell-
ur í Atlantshafið.
13. ANNAÐ ÞREPIÐ. Nú
kviknar á hreyflum annars
þreps eldflaugarinnar. Þeir eru
fimm, og er þrýstikraftur
hvers þeirra 100.000 kg. Þetta
þrep brennur út á sex minút-
um, og losar sig frá þvi, sem eft
ir er af Saturnusi-5. Þá er geim
farið komið í 182 km hæð og
hraðinn orðinn 22 þús. km á
klst. Annað þrepið eyðir alls
um 500 lestum af eldsneyti.
14. BJÖRGUNARFIjAUGIN.
Ef ekkert hefur farið úrskeiðis,
gefa mælitækin það til kynna.
Geimfarið er komið upp í efri
lög gufuhvolfsins og nú er björg
unarflaugarinnar ekki lengur
þörf. Hún losnar sjálfkrafa frá
geimfarinu ásamt 9,9 metra há-
um skottumi. Flaug þessi er
ætluð til þess að skjóta stjórn-
farinu með mönnunum innan
borðs frá Saturnus-5 flauginni
ef bilun kemur fram meðan
fyrstu tvö þrepin starfa.
15. ÞRIÐJA ÞREPGD. Það,
sem nú er eftir af Saturnus-5,
þriðja þrepið, er 17,5 metrar á
hæð og v-egur 131 lestir, eða
minna en 17 hluta upphaflegr
ar þyngdar. Apollo-geimfarið,
sem er 16,8 metrar á hæð og
vegur 50 lestir, er ennþá tengt
þessu þrepi. í þrepinu er einn
hreyfill, sem nægir til þess að
koma geimfarinu á 28 þús. km
hraða á klukkustund, og senda
það á braut umhverfis jörðu í
um 184 km hæð. Þetta þrep er
tengt geimfarinu áfram og verð
ur notað aftur síðar.
16. Á BRAUT UMIIVERFIS
JÖRÐU. Þegar slokknað hefur
á hreyfli þriðja þrepsins, til-
kynnir Armstrong, að þeir séu
komnir á braut umhverfis
jörðu. Þá eru 11 mínútur liðnar
frá því að Satumusi-5 var skot
ið á loft, og tunglfararair geta
varpað öndinni léttara. Sá, sem
tekur á móti boðum frá tungl-
förunum í Houston, er oftast
einhver félagi þeirra úr hópi
geimfaranna.
Á fyrsta hluta ferðarinnar,
hafa tunglfararnir nánar gætur
á hinum ýmsu mælaborðum og
senda til jarðar upplýsingar um
þrýstinginn inni í geimfarinu,
hita, starfsemi eldflaugalireyfl
anna o. fl. Á stjómborði geim-
farsins eru 566 takkar, 71 ljós
og ýmis mælitæki.
17. Á STÖÐUBRAUT. Tungl
farið er nú komið á stöðubraut
og fer umhverfis jörðina á 90
mínútum. Tunglfararnir kanna
nú hvort nokkur bilun hafi orð
ið í geimfarinu meðan á geim
skotinu stóð. Ef bilun finnst,
reyna tunglfararnir að gera við
hana. Takist það ekki, er um
tvennt að velja, annað hvort
að snúa aftur til jarðar eða
breyta tilgangi fararinnar. Sé
bilunin ekki alvarleg, verða
tunglfararnir sennilega látnir
svífa á braut umhverfis jörðu
í tíu daga. Vitneskja, sem feng
ist í þeirri ferð gæti komið að
miklu gagni í væntanlegum
tunglferðum. Tunglfararnir
skýra stjórnstöðinni í Houston
jafnúðum frá niðurstöðum könn
unar sinnar. Þar er svo tekin
endanleg ákvörðun um hvert
framhaldið verði. Ef allt er í
lagi, fá tunglfararnir fyrirskip
un um að leggja upp í hina
löngu ferð til tunglsins.
18. STEFNUBREYTING UND
IRBÚIN. Rafreiknar vega nú
og meta afstöðu geimfarsins til
tunglsins og ákveða á hvaða
augnabliki því skuli beint af
jarðarbraut áteiðis til áfanga-
staðarins.
19. JÖRÐIN KVÖDD. Þegar
ákvörðunin hefur verið tekin,
kveikja tunglfararair aftur á
hreyfli þriðja þreps Saturnusar
5. Líklegast er, að það verði
gert skömmu eftir að geimfar
ið hefur farið einn hring um-
hverfis jörðu, eða um tveimur
klst. eftir að Satumusi-5 var
skotið á loft. Verður hreyfillinn
hafður í gangi í rúmar fimm
mínútur, og eykst þá hraði
geimfarsins upp í 39.200 km á
klst. Nægir sá hraði til að losa
geimfarið við aðdráttarafl jarð
ar og stefna því í átt til tungls
ins. Þegar geimfararnir ná á-
fangastaðnum, hafa þeir lagt að
baki 325 þús. km.
20. LANGFERÐIN HEFST.
Á msðan geimfarið fjarlægist
jörðina í sífellu, stjórna feril
stöðvar, sem dreifðar em vítt
um heim, hraðanum og stefn
unni. Útvarpssendingar, sem
berast sjálfkrafa frá geimfar-
inu gera þessum stöðvum
kleift, að ákvarða stefnu þess
og hraða af mikilli nákvæmni.
Fyrstu 10 mínúturnar eftir að
slökkt hefur verið á hreyfli
þriðja þrepsins eru notaðar til
að staðfesta, að stefnan sé rétt.
Á meðan undirbúa tunglfaram
ir sig undir erfitt verk, breyt-
ingu á röð hinna ýmsu hluta
geimfarsins.
21. ENDURRÖÐUN OG
TENGING. Þegar Satumus-5
stendur á skotpallinum, er
trekktarlaga stjómfar Apoll-
os, efst á trjónunni. Næst
fyrir neðan er sivöl farm-
ferjan, sem hefur að
geyma ýmis tæki og birgðir.
Fyrir neðan hana er hylki, þar
sem tunglf.erjan er geymd, en
þar næst tekur við þriðja þrep
Saturnusar-5. Þegar Apollo 11
er kominn út af jarðarbraut-
inni, þarf að breyta röð þess-
ara hluta, og undirbúa með þvi
lendinguna á tunglinu. Þegar
að henni kemur, verða tunglfar
arnir að geta skriðið inn í tungl
f.erjuna um gang, sem liggur
út um mjórri enda stjómfars-
ins. Til þess að breyta röðinni,
losa þeir stjómfarið og farm-
ferjuna í einu lagi frá tungl-
ferjuhylkinu og þriðja eld-
flaugarþrepinu. Þvi næst snúa
þeir stjómfarinu og farmferj-
unni 180 gráður, og snýr þá
mjórri endi stjórnfarsins að
tunglferjuhylkinu. Um Ieið og
stjórnfarið er tengt tunglferj-
unni, losnar hylkið utan af
henni. Að þessu loknu, kveikja
tunglfararnir á hreyfli þriðja
eldflaugarþrepsins í síðasta
sinn, og senda það út í geiminn
með tómt tunglferjuhylkið.
22. Á LEIÐ TIL TUNGLS-
INS. Fimm klukkustundir em
liðnar frá geimskotinu. Tungl-
fararnir eiga fyrir höndum
þriggja sólarhringa ferð áður
en þeir komast í námunda við
tunglið. Þeir eru komnir gegn-
um þykkasta hluta Van Allen
geislabeltanna, og lesa af Iftl-
um mælitækjum, sem þeir bera
á sér, hve þeir hafa orðið fyrir
mikilli geislun. í fyrri tungl-
ferðum hefur geislun mælzt á-
líka mikil og menn verða fyrir,
þegar teknar eru röntgenmynd
ir af brjóstholi þeirra. Tungl-
fararnir beina g-eimfari sínu
ekki inn á braut umhverfis
tunglið fyrr en eftir hádegi á
laugardag. Fimmtudeginum og
föstudeginum eyða þeir við ýms
ar rannsóknir um borð.
- SJÓNARMIÐ
Framhaid af bls. 20
bairun fór tiil Rússfanidis árið 1955.
Yfinskriftiiin er: Sovét-Rússlamd
er voniandi ekki það sem komia
skafl.. Spyrjandi spyr: Hverniig
leizst þór á? Ég er efcki mjög
hriifiinm. So'/ét-Rúsiskiinid er að
visu stórt og auóuigt lamd, ef til
vBl auðugasta laind þessa heims,
og þar er miikið um aMs koniaír
veúklega fraimíkvæmdir. En þalð
út alf fyrir siig, er eikki nægifliegt
til að hæra hug og hjairtia hins
úrkynjaða skáldis úr auövalds-
heiminiuim, Það sem mér finnst
Stiekun eiga við með þessu er að
harun fanm ökki hiren nýja sósía-
Iflstiska maim, nýja fóltkið þeima
Þórbengs og SbaKns. Hann fairun
efkiki sam'hjálpirea og hið mam-
lega. Honium frrenst Rússar enin
vara á tæikmifylliríi, árið 1955.
MYNDIN OG FÓLKIÐ
En teilðuim mú hugarm aiftur að
myndinni áhrifaimiklu, orsök aflls
þessa hugiarótis sem biirtist í Moi-g
tmþlaðuMu í janúa-r aif fólkinu.
Hún er aíð vísu ekki frá Sovét-
Rússlanldii, en hún er frá hiruuim
komm únisðiska heimd. Húin er
fr'á Tékkóslóvákiu, reáriar tiltekið
frá Prag. Látum myndioa vera
leiðlsöguiroanin ökikiar, þaimia á
Wenceolas torgi og horfuim á
fóilkið. Þetta er Hklega önnuir
og þriðja kynslóð aif nýja fóKk-
iniu og hirauim eðlilega sósíalis-
tiSfca roanmi, sem Þórbeirgur og
Stalín töluðu uim 1935, sem eru
þamia. Mér er Stairsýniaisrt é unig-
an manin, með hendur í frakka-
vösuim og haon lítur með hræðislllu
legu en ákveðnu auign.aráðli, til
hliðar við sig. En hitt fólikiö í
'kringuim hamn hocrfir á kerti og
bióm, sem það hefur fcoimið fyrir
á tongimu til minninigar um Jan
Palaiks, stúden'tkm, sem bren/ndi
sig lifandi, til að mótmæla inin-
rás nýju maninanina hains Sitaiíns,
sem eru svo eðlilegir og bera
viirðintgu fyrir fél'agslegu sam-
sttarfi og samhjálp, sam hamm
Þórbergur var að segja okkur
frá. Síðan stendur uindir mynd-
inmi. að fólkið hatfi fairið í hóp-
gönigu frá torgireu, tii Kárls-
hásikólains. Hvemiig ætli því 'hafi
liðið á leiðimmi?
Við hefðuim ekki þuirft að
senda nieinin Þórberg eða Stein
Steiirear tifl að athuga það. Við
viltum það.
Ámi Bergur Eiríksson.
- SÓL YFIR
Framhald af bls. 19
Grhrus bóreda á Kimkjuibólii. Húm
var áiitin mesta stiflilinigiarkona og
vallkvendi, en þótti heldur sein-
lát að sagt var. Beniedifct var
fljóthuga og ákafamaður, mes'ti
diugnjaðarmiaðuir, svo að orð var á
gjört. Harun var sverð og skjöld-
ur sveiitunga simmia og eLríkar vin-
sæil og v-al þokfcaður af ölLum
héraðsbúum, vel slkynisamur og
hafði opin augu fycnir öliu, er tiil
gagns og framfara horfði. Hainin
var hjálipsamur og göfuglynd-
ur“. --------
Ekk'i verður areniað sagit en
feðumndr haifi skiflalð þeim Kirkju-
bólafeðgum góðum airfi og þeiir
virðaist hafla kunruað vel með að
fara.
Við Sævamig er svo stigið í bíl-
ania til suðurferðar. Síðuistu hand
tök góðra vinia, sém vefl ha.fla að
I fer'ðafóilkjniu búið.
— Tveir sóiríkir diagar og
sumarbjiartar niætur. —
— Það er eimis og erfiðara sé að
má upp himium liétta, giaða ihiug-
blæ en á norðurOleið: Seiður minin
inganmia mýkir þelið.
Hátíðainiáttimia sát óg ieregi hjá
félaga mínium firá ungum áruim.
Hamm hefur verið stórbrotimin og
framkvæimdiaisamiur athafniaimiað-
ur, sem aldirei hefur iáitið umdan
síga þótt brotið hafi úr báru og
haflt við hl'i'ð sér sbertkam og víl-
lauisan lífsförureauit.
Nú hefur hamm skapað sér þá
aðsrböðu að geta dvaff'izt fjarri um
flerðays fjölbýiiisiires þegar homium
gott þykir. Lifað þar í ríiki nábt-
úrureniar og troðið sömu slóð og
harnin uftguir þekktá.
Haren siagði: „Ef tifl vilfl fiin.nat
mér ég standa nœr guði í kyrrð-
irerei og fám/mmiimiu ótruiflaður af
amisbri dagsires".
Þessi adð töluð af efljutsiömuim
athaifreamanni gefa fóikimu í iamd
ireu ærið uimibugsuniareflni. —
„Maðutriran lifir etaki á brauðS
einiu isaman“. —
Við Um'ferðamiiðstöðiinia 1
Reykjaví'k tvístrast hópurininL
Pararstjórimn ávarpar fóllkið —
og við hyliuim okkar ágætu öku-
rreeren. — Útsikagabúi'nm er a/fbuir
orðinn barm borgarimiraair.
„Blessuð sértu sveitin míire, •
suimiar, vebur, ár og daga“.---
Gíbraltarbúum
boðinn þegn-
réttur ú Spúni
Madtrid, 14. júlí — NTB
SPÆNSKA stjórnin gaf í dag út
tilskipun þess efnis, að Gíbralt-
arbúar geti fengið spænskan
þegnrétt um leið og þeir flytjast
frá Gíbraltar til Spánar. í ttl-
skipuninni segir, að hér eftir
verði litið á fólk fætt í Gibraltar
sem útlendinga fædda á Spáni.
Gíbraltarbúar geti sótt um
skænskan ríkisborgararétt er
þeir flytjist til Spánar og ven.ju-
leg ákvæði um dvaiartima nái
ekki til þeirra.
- EINHERJAR
Framhald af bls. 8
gjöf fagran bikiar, sem efnt verð
ur til sérsta'krar keppni um.
Kylfiragar á Akrareesi eru Ein-
herjum mjög þakklátir fyrir
þessa fyrstu heimsókn, seim
klúbbu'rinm hefur fengið, enda
var hún þeim bæði ánægjuleg og
eirekar lærdómsrík. Auk þess sem
'hún mun verða til þess að örva
áhuga Akurnesinga á golfíþrótt-
ireni. — H. J.Þ.
Viljum ráða nú þegar
2 — 3 menn eða konur til að annast tryggingastörf
í Reykjavík og nágrenni.
Hér er um aukastarf að ræða, sem gæti orðið til
frambúðar og veitt góðar tekjur.
Upplýsingar og umsóknareyðublöð veitir Söludeild.
Upplýsingar ekki veittar í síma.
S AM VINNUTR Y GGINGAR.
S AMVIN N UTRYGGINGAR