Morgunblaðið - 22.07.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚLÍ 1089
17

MENIN hafa lent á tunglinu.
En geiimiferðarstofnun Banda-
ríkjanna NASA, er löngu
byrjuð að búa sig undir að
fylgja þeiim sigri eftir. NASA
hefur unnið að því með oddi
og egg að árið 1985 stkuli val-
ið til að senda mannað geim-
akip til plánetunnar Mars.
Ymis atriði þeirrar áætlun-
ar hafa komið fram í dags-
ljósið hjá helztu sénfræðing-
um, sem hafa stanfað hvað
mest að geimvísindum hingað
til. En varfærni hefur verið
viðhöfð, þar sem augljóst var
að áætlanir þeirra og fram-
tíðarhugsjónir myndu hrynja
í rústir, ef ferð Apollo 11 mis
tækist á einhvern hátt.
Þrátt fyrir trú og bjartsýni
allra þeirra, sem vinna hjá
NASA, hefur þesiS þó orðið
vart svo að eklki verður um
villzt, að noklkurs kvíða gætir
tmeðal vísindamannanina og
sérfræðinganna. Hiniir eldri
og reyndari 'hafa lagt allt
kapp á að vekja ekfki faldkar
vonir um frekari afrek, og
heldur reynt að draga úr
hirifningu manna vegna tungl
ferðarinnar.
Fram að þessu hafa stanfis-
menn NASA verið ófáanlegir
til að ræða þann möguleika
að för Apollo 11 gæti mistek-
izt og eitthvað hrapallegt slys
komið fyrir. Þeir geta vitnað
og stuðzt við frábæran ár-
angur Apoilo 8 ferðarinnar,
er menn fóru í fyrsta sinn á
braut umhverfis tunglið, og
þeir geta vitnað til þess að
bæði eldflaugin og geimisCkip
ið reyndust vel í hvívetna og
tæki þeirra og búnaðuir virð-
ist hafa sannað svo etklki leik- _
ur á tveimur tungum að öryggi '
geimfaranna er nánast ótrú-
lega mikið. Startfsmenn
NASA hafa virzt á einu máli
um, að takmarlki þvi sem
Kennedy forseti setti árið
1961 yrði náð — að senda
menn til lendingair á tunglinu
fyrir árið 1970.
Þótt för Apollo 11 hefði ekki
tékizt heifðu Bandaríkjamenn
þó enn eygt möguieilka á að
að ná þessu marki fyrir árs-
lok. Þeir eiga fiimffn aðrar Sat
úmus-flaugar og Apollo geim
slkip. Næsti Apollo hefði ver-
ið tilbúinn til tunglferðarinn-
m :
Kort af Mars. Dökku svæðin eru hin svokölluðu höf og ógreinilegu línurnar og strikin eru
skurðirnir.
HVENÆR VERÐUR
LAGT UPP TIL MARS?
ar í september. En mistök
hePðu þó haft afdrifarílkar og
ófyrirsjáanlegar afleiðingar
fyrir framtíð bandaríslkra
geimvisinda.
För Apollo 11 er glæsilegur
árangur tíu ára þrotlausrar
vinnu. Enginn vafi eir á því að
tunglferðin mun marka óaf-
máanleg spor í mannkynssög-
una og ef heimiferðin heppn-
ast jatfn vel og fyrri
hluti ferðarinnar, verður að
telja það raunsætt framhald
að hefja fyrir alvöru undir-
búning ferða til annarra
hnatta. Dr. Wemer von
Braun, einn helzti geimvís-
indasérfræðingur Bandarikja
manna og á m.a. heiðurinn af
gerð Satúrnusar V hefur
sagt: „Þetta er aðeins byrjun
in. Tumglið hefur frá því
fyrsta verið sjálfsagður án-
ingarstaður á ferðinni til
Mars“.
En milkið er í húfi og von
Braun gérir sér ugglaust öðr-
um betur ljóst, hvereu miíkið
vandaverk hefur verið innt af
höndum.
Von Braun hefur sagt um
tunglferðina: „Engin ferð
hefur verið undirbúin af jafn
mikilli kostgæfni í hverju
smáatriði. En við erum braut-
ryðjendur og alltaf má búast
við óvæntum hindruwum“.
Þegar flest virðist nú benda
til, að maðurinn hafi unnið
stónkostlegasta vísindasigur
aldanna er ekki úr vegi að
hugleiða þau veikefni, sem
liggja fyrir á næstu áratug-
um: ferðir til annarra
hnatta. Elklki er lamgt saðan
yfirmenn NASA voru ófáan-
legir til að ársetja Mars-ferða
Landslag á Mars, að sjálfsögðu ímyndað. Þar sem ólíklegt er
að vatn sé að finna þar er gert ráð fyrir að Iandslagið minni
á Sahargeyðimörkina.
lag. Hins vegar hefur þessi
afstaða breytzt. í viðtölum,
blaðagreinum og visindagrein
um hetfur árinu 1985 skotið
aftar og oftar upp sem nær
fastákveðnu. Og lítill vafi
leilkur á því að geimvísinda-
stofnunin er þeirnar sfcoðun-
ar að tungllending hafi sýnt
að bandarískir vísindamenn
og geimfarar séu til allis bún-
ir og fátt geti tafið þá eða
vafizt íyrir þeim. Að sjálf-
sögðu verður þó að hafa hug-
fast að fraimhald geimiferða er
að verulegu leyti komið und-
ir fjárveitingum til NASA.
Þegar dýrrnæt reynsla hef-
ur fengizt má ætla að vísinda
og tæknimenn óski leyfis og
starfsfrelsis að vinna að áætl
unum umifangsmilkilla geim-
ferða fyrir næstu 15-20 ár.
Þetta hefur komið skýrt í ljós
hjá JOhn Hodge, sem er Eng-
lendingur er flutti til Kana-
da til að starfa að geimvís-
indum árið 1952 og kom til
NASA árið 1959.
Hodge er í «hópi þeirra, sem
hafa borið hitann og þung-
ann af undirbúningi og fram
fylgd Apollo-áætluniarinnar
og honum hefur verið trúað
fyrir að vinna að því verki
með tilliti til áætlana langt
fram í tímann. Hann sagði:
„Við eigum á að dkipa
óhemju góðu liði tæfcni-
mannia, sem verður að safna
saman á einn stað. Nauðisyn-
legt er að gera áætlanir að
minnsta kosti 15-20 ár fram í
tímann til að starf þeirra
megi bera tilætlaðan ávöxt“.
Hann telur hiklaust að ef
allir kraftar sameinuðust og
fjárveitingar yrðu nægjanleg
ar væri ekíki firáleitt að
ákvarða að menn legðu upp
til Mans árið 1980.
Kostnaðurinn við að korna
manni á tunglið, tíu þúsund
milljónir sterlingspunda, nær
einnig yfir Mercury, Gemini
og aðrar Apolloferðir. Eftir-
stöðvar útgjalda NASA fela
í sér að koma Mariner geim-
slkipi til Mars, hvort sem um
er að ræða fjarislkiptahnetti
og ómönnuð geimtför, til jarð
Æræðilegra rannsókna eða
annarra vísindalegra tilrauna
utan andrúmslofts jarðar.
Áætlun um för til Maæs
myndi gerð frá þesisum sjón-
airpumlktL Útgijiölldiiin mtumidlu
haéklka um að meðaltali
830 þúsund milljón pund
fyrir næstu fimmtán ár.
NASA verður að sanntfæra
Bandaríkjaiforiseta um að
þetta sé þeas virði. f þessu
felst í verunni að sannfæra
Hvíta hús-mefnidlina, sem var
komið á laggirnar fyrr á
þessu ári, á að gefa skýrslu
í september um áfoon
iá sviði geimvíisiinda næsta
áratuginn. Kjarni málsins er
hvort Bandaríkin munu streit
ast áfram með mannaðar
geimferðir eða halda sér inn-
an tafcmarka vísindalegra
rannsókna. Yrði sú stefna fyr
ir valinu þýðir það nánast að
komið yrði upp geimstöðvum
á braut umhverfis jörðu og
aðeins stefnt að því að senda
ómiönnuð geimtför til pláneta
og rannsóknarleiðangra til
tunglsins.
Áhrifamestur í þessari fyrr
greindu nefnd er án efa dr.
Lee Durbridge, sérlegur ráð-
gjafi Nixons forseta á sviði
geimvísinöa. Áður en hann
var skipaður í nefndina var
alþdklkt að hann leit með
noklkurri tortryggni á gildi
mannaðra geimferða. Skýrsla
sem hann tflutti sérstakri
þingnefnd fyrir nökkru
en hún hafði fjallað
um málefni NASA,
benti efcki til neimnar hug-
arfarsbreytingar. Hanin styð-
ur hugmyndina um að komið
verði upp geimstöðvum um
jörðu og aðeins ómönnuð
för verði send til Mars, Ven-
usar og fjarlægari pláneta.
Og hann bar fram þá kröfu
að allair frékari ferðir til
tunglsins yrðu að hafa dkýrt
vísindalegt mairtomið og gildi.
Áætlunarnefndin hetfur
kynnt sér tillögur frá Vís-
indaakademíunni bandarísfcu.
Sénstök nefnd á vegum Atoa-
demiunnar hefur hvatt til
lengri dvalar á tunglinu,
betri rannsóknairtæfci og að
aðrir og atlhyglisverðari lend
ingarstaðir verði valdir.
Þó að geimvísindastofnun
Bandaríkjanna líti á það sem
sitt fremsta hlutverk að færa
sönnur á að menn kamizt til
annarra hnatta, þá er kjarn-
inn þó, að vísindalegt gildi
sQlikra ferða er óvéfengjan-
legt.
Þegar fraim líða stundir
mun dvöl hverrar áhatfnar á
tuniglinu verða lengd smám
saiman, mieð tiikiamiu og nlotlk-
uin æ fuilikaminiair búniaðar
og tækja um borð í tunglferj
unni og möguleikar verða á
aið (birgja tiuimglMainainm upp alf
súrefni, vatni og mat til
lengri viðdvalar. Aulk þess
mun ekki líða á löngu unz tek
in verða í notkun faratæki er
komast leiðir sinnar á yfir-
borði tunglsins til rsmnsókna
og athugana. Á næstu tveim-
ur mánuðum mun NASA
fara fram á heimild til gerð
vagnis, sem ferðazt gæti um
á tunglyfirborðinu. Þegar
hefur slí'kt farartæfci verið
unnið í öllum aðalatriðum,
stærð þesis og gerð og tumgl-
aðstæður teknar með í reikn
inginn.
Rannsókn var hafin á því
fyrir fjórum árum, hvernig
menn gætu tekið með sér fair
artæki, sem nauðsynileg
væru til að tungiferðir gætu
komið að raunverulegu gagni
þegar fram liðu stundir. Áð-
ur en gerð slíkra farartækja
komst á lokastig, höfðu ver-
ið ihannaðir og reyndir all-
margir farkostir.
Erfiðleikar vegna þyngdar-
leysis á tunglimu urðu þess
valdandi að valinn var vagn
af einfaldri og fábrotinnj
gerð. Vagninn er fjögurra
hjóla og rnundi á jörðinni
vega um 400 pund. Sam-
kværnt áætlun er ráðgert að
farartæfci þetta verði reynt í
tunglför á árinu 1971.
Þó að allt bendi til að
tungleyki þetta sé heppilegt
í flesta staði, vantar þó enn
formlegt samþyikki fyrir að
hefja smíði þess. Það verður
ofarlega á lista NASA að fá
samþytokta fjárveitingu í
þes'su augnamiðL
Mars. Á hnöttinn eru merkt nöfn á flóum og
geimför hafa m yndað á ferðum.
höfum sem