Morgunblaðið - 04.11.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. NÓVEMBER 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaamdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritatjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinseon.
Ritsljórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Augtýsingar Aðalstraeti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakið.
RÁÐHERRANEFNDIN
ER SÉRSTAKS EÐLIS
OBSERVER X- OBSERVER
Sovétríkin að ná yfir
tökum á norðurslóðum
Eftir Roland Huntford
F’ftir að það var gert opin-
bert, að skipuð hafði
verið sérstök ráðherranefnd
um varnarmálin með aðild
kommúnista, hafa talsmenn
ríkisstjórnarinnar átt mjög
í vök að verjast. Allur al-
menningur hefur fyllzt tor-
tryggni og fær ekki skilið,
hvernig slíkt mátti gerast.
Innan þingflokks Framsókn-
arflokksins ríkir megn
óánægja, enda nefndarskipan-
in ekki undir hann borin.
Sem eðlilegt er reyna tals-
menn ríkisstjórnarinnar að
gera lítið úr málinu. Forsæt-
isráðherra hefur bent á, að
tveir ráðherrar fjalli saman
um málefni Slippstöðvarinnar
á Akureyri og kallar það ráð-
herranefnd, þótt Slippstöðin
samkvæmt verkaskiptingu
ráðuneytanna heyri undir
þessa sömu ráðherra. Jafn-
haldlítið er það fyrir hann
að vitna til þess, að þrír ráð-
herrar fjalli xun kjaramál,
því að með réttu heyra
kjaramálin undir alla ráð-
herrana, og þá ekki sízt fjár-
málaráðherra, þótt hann eigi
ekki um þau að fjalla sam-
kvæmt þessari nefndarskip-
an. Loks er það haft eftir for-
sæ'tisráðherra, „að það væri
algengt innan stjómarinnar,
að tveimur til þremur ráð-
herrum væri falið að athuga
einstök mál eða málaflokka“.
Ekki getur þessi skilgreining
átt við ráðherranefndina um
varnarmálin, því að utanrík-
isráðherra hefur æ ofan í æ
í erfiðleikaárunum 1967 og
1968 sannaðist áþreifan-
lega, hversu valt er að treysta
um of á okkar einhæfa at-
vinnulíf. Þá varð okkur til
bjargar, að við völd var ríkis-
stjórn, sem hafði trú á því,
að Íslendingar gætu ráðizt í
stórvirkjun í tengslum við
stóriðju og nýtt með þeim
hætti vatnsorkuna, sem
óbeizluð rann til sjávar eng-
um til gagns. Á þeim árum
töldu Framsóknarmenn og
kommúnistar, að við hefðum
ekki vinnukraft til þess að
gera þennan draum Einars
Benediktssonar að vemleika.
Eftir á hrýs okkur hugur við
því, hvemig ástandið hefði
orðið hér á landi, ef ekki
hefði komið til þessara stór-
framkvæmda.
Undir forystu Jóhanns Haf-
stein, fráfarandi iðnaðarráð-
herra, hefur tekizt að byggja
upp í landinu umtalsverðan
iðnað, sem er í örum vexti.
gefið þá yfirlýsingu, að hon-
um einum sé falin athugun
málsins, þótt hann muni
skýra meðnefndarmönnum
sínum frá gangi hennar. Hér
stangast því skýringar for-
sætisráðherra og utanríkis-
ráðherra á vinnubrögðum
nefndarinnar og tilgangi gjör
samlega á, að ekki sé nú
minnzt á útleggingar Þjóð-
viljans.
Hvort sem þetta mál er
rætt lengur eða skemur, verð-
ur niðurstaðan ávallt hin
sama: Ráðherranefndin um
varnarmálin er sérstaks eðlis.
Hún er ekki vinnutilhögun
innan ríkisstjómar, heldur
hefur utanríkisráðherra upp-
lýst, að hún var gerð að skil-
yrði fyrir stjómarmyndun og
þá að sjálfsögðu af komm-
únistum. Tilgangurinn með
henni var sá, að halda örygg-
ismálunum eins lengi og kost-
ur er utan við Alþingi til þess
að reyna knýja fram innan
ríkisistj órnarinnar ráðstafan-
ir, sem þingmeirihluti er ekki
fyrir og allur þorri þjóðarinn-
ar andsnúinn.
Nú hefur utanríkisráðherra
lýst yfir, að Alþingi fái að
fylgjast með viðræðum sín-
um við Bandaríkin stig af
stigi og að ekkert skref verði
stigið án samþykkis þess. Öll
þjóðin fagnar þessari yfirlýs-
ingu og vonar, að utanríkis-
ráðherra fái við hana staðið,
enda verður hann þá maður
að meiri.
Hann hefur nú flutt um það
tillögu á Alþingi ásamt fleiri
Sjálfstæðismönnum, að það
kjósi stóriðjunefnd, er hafi
frumkvæði í þeim málum. Er
það í samræmi við hans
fyrri skoðanir, að Alþingi eigi
að fylgjast með og hafa
ákvörðunarvald um stóriðju-
framkvæmdir hér á landi.
Nú hefur það gerzt, að iðn-
aðarráðherra lítur á þessa til-
lögugerð sem vantraust á sig.
Að sjálfsögðu er það mis-
skilningur, en á það ber að
líta, að hann hefur alltaf ver-
ið andvígur öllum stóriðju-
hugmyndum og ekki mátt til
þess hugsa, að þær komist til
framkvæmda. Hann hefur
m.ö.o. ekki trú á því, að ís-
lendingar geti sér að skað-
lansu byggt atvinnulíf sitt
upp í samvinnu við erlenda
aðila og séu að því leyti
minni Norðmönnum og öðr-
um smáþjóðum, sem það hafa
gert með góðum árangri.
OTTO Grieg-Tideman, fynrver-
andi varnarmálaráðhenra Nor-
egs, hefur sagt opimberlega að
Sovétríkin séu að byggja upp
hernaðarmátt sinm á vesturhluta
íshafsinis í svo miklum mæli,
að farið er að efast Um varnar-
mátt vesturveldamraa á því svæði.
Þessi ummæli vöktu mikla reiði
Pravda, að öllum lílkindum vegna
þess að Tideman talaði af þekk-
ingu, og vegna þess að hanm
talaði fyri-r munm rnargra amn-
arra í Skandinavíu.
Það má gera ráð fyrir að
Norðmenn, sem eiga landamæri
að Sovétríkjunum, viti töluvert
um hvað er að gerast á þessum
slóðum. Á síðustu 18 mánuðum
eða svo, hafa norsk hermaðar-
yfirvöld og norðurhöfuðistöðvar
NATO, í grennd við Osló, haft
áhyggjur af hernaðarfram-
kvæmdum í norð-vesturhorni
Sovétríkj anma.
Á því srvæði, sem tekur yfir
Hvíta hafið, og íshafshafnirmar
Murmansk, Archangel og Pet-
samo, einar stærstu flug- og
flotastöðvar í heimd. Meðaldræg-
ar kjarnorkueldflaugar, og jafn-
vel heimsálfuflaugar hafa verið
settar upp í hrönnum, og ferðir
rússmeskra herskipa á vestur-
hluta íshafsins, hafa aukizt stór-
lega.
Fylgzt hefur verið með ferð-
um Rúsisa í kringum og á Spitz-
bergen. Þessar fjarlægu eyjar,
sem að mafninu til eru undir
norskri stjórn, eru í rauninind
opnar Sovétríkjunum í gegnum
Moskvu, 29. október. NTB.
HÓPUR sovézkra Gyðinga hefur
sent ríkissaksóknaraembættinu
mótmæli vegna þess að lögregla
neyddi þá til að fara frá Moskvu
eftir margar misheppnaðar til-
raunir til þess að koma á fram-
færi við miðstjórn kommúnista-
flokksins beiðni um leyfi til þess
að flytjast til ísraels.
51 Gyðingur var samkvæmt
áreiðanlegum heimildum fluttur
í járnbrautarlest til borgarinn-
ar Vilna í Litháen í fylgd með
40 lögreglumönnum. Gyðingarn-
ir höfðu reynt að ná tali af mönn
um í aðalstöðvum kommúnista-
flokksins til þess að fá ferða-
leyfi. Heimildirnar herma, að
Gyðingunum hafi verið sagt að
þeir mundu hljóta verra af ef
þeir reyndu að fara aftur til
Moskvu með umsóknir sínar.
Samkvæmt öðrum heimildum
hafa verkamenn í verksmiðju í
Hafi áður verið vafi á því,
að stóriðjunefndin ætti rétt á
sér, taka viðbrögð iðnaðar-
ráðherra af allan efa. íslend-
ingar hafa ekkert með það að
gera að láta afturhaldsmann
á borð við hann ráða stefn-
unni í atvinnumálunum,
hvorki stóriðjumálum né öðr-
um þáttum atvinnulífsins.
alþjóðasáttmála. Olíu- og málm-
leit Sovétríkjanna hefur aukizt
þar mjög á undamfönmum árum,
og kanm að vera skálkaskjól
fyrir eiimhverja starfsemi hern-
aðarlegs eðlis. Flutningaerfið-
leikar eru slí'kir að það borgar
sig ekki að vimna jafnvel hin
dýrmætari hráefni.
Frá herfræðilegu sjónarmiði
er Spitzbergen himsvegar dýr-
mæt eign. Það eru svipaðar
vegalengdir þaðan að ströndum
Síberíu, til Norður Pólsins og
til Grænlandis, og Spitzbergen
getur því drottmað yfir vestur-
hluta íshafsinis. Að vísu eru eyj-
amar hrjóstugar og ís lokar
siglingaleiðum hálft árið, en
engu að síður væri hægt að
setja þar upp fullkomna og
mikilvæga stöð fyrir ratsjár,
fjarskipti, flugvélar og eldflaug-
ar.
Þar að auki er talið að mikil
umisvif séu nú á Novaya Zem-
blya, eyjaklasa út af ströndum
Siberíu, sem lokar austurleiðinni
imn á vestanvert íshafið.
Sovézk heriSkip og flugvélar
sækja sífellt lemgra vestur á
bógimn. Það hafsvæði sem Sovét-
ríkin virðast hafa mestan áhuga
á er svæðið milli Bretlands, ís-
lands og Grænlamds. Þetta eru
vesturleiðirnar til Evrópu og inn
á íshafið. Það má segja þetta
á aninan veg: Frá þessu svæði
yrði Norður-Atiantshafi ógnað á
ófriðartímum.
Margir telja þessa þróum
minmika mjög igildi jþess sem
Kishinev í Moldavíu krafizt þess,
að Gyðingahjónum, sem starfa í
verksmiðjunni, verði sagt upp,
þar sem þau séu „virkir zíonist-
ar.“ Vekamennirnir efndu til
fundar þegar hjónin höfðu beðið
um vottorð vegna umsóknar
sinnar um leyfi til þess að flytj-
ast úr landi. Verkamennirnir
lögðu einnig til að Gyðingahjón-
in fengju ekki að fara úr landi
fyrr en eftir fimm eða tíu ár.
New York, 28. október — AP
LYNDON B. Johnson, fyrrver-
andi forseti Bandarikjanna, seg-
ir í endurminningum sínum, sem
birzt hafa i The New York Tim-
es, að taka Norður-Kóreumanna
á könnunarskipinu Pueblo árið
1968 hafi verið gerð í því skyni
fyrst og fremst að beina athygli
Bandaríkjamanna og annarra frá
Tet-sókn kommúnista, sem hófst
í Suður-Víetnam skömmu síðar.
Johnson heldur því fram, að
Pueblo hafi ekki verið tekið inn-
an landhelgi Norður-Kóreu, eins
virðist vera batnandi sambúð
milli austura og vesturs, sór-
staklega hvað snertir Berlín og
samþýk'kt þeirra Brandts og
Brezhnievs. Það væri jafnvel
ekki ofsagt að segja að Sovét-
ríkin séu í sókn á norðurvængn-
um.
Þetta kemur upp á sama tíma
og aðstaða NATOS veikist á
þessum slóðum. Á íslandi, hefur
ný vinstri stjórn krafizt þesis að
BandaTiísku herstöðinini í Kefla-
vík verði lokað, en það myndi
opna veturleiðina enn meira
fyrir Sovétrílkin.
í Danmöriku, hefur hin ný-
kjörna stjónn Sósíaldemokrata í
hyggj u að stytta herþjónustu-
tímann úr einu ári niður í fimm
eða sex mánuði. Þetta mun
veikja styhk NATO í mynni
Eystrasaltsiinis, og dönsku sund-
in eru svæði sem Sovétríikin
hafa mikinn áhuga á, því þau
eru eina leiðin út á opið haf,
frá Leningrad og öðrum flota-
stöðvum Varsjárbandalagsins.
Þótt umisvif Sovétríkjanna á
Eystrasalti hafi ekki aukizt
jafn mikið og á íshafinu, hafa
þau þó aukizt mikið, Sovétríkin
hafa í rauninni sótt fram á öllu
norðursvæðiniu, á kostnað
Bandaríkjanna og bandamanima
þeirra. Valdajafnvægið á þessu
svæði er breytt.
Þetta er eklki aðeinis áhyggju-
efni fyrir NATO, heldur eirnnig
Svíþjóð og Fininland, hlutlausu
löndin á svæðinu. Rökkurheim-
ar stjórnmála og vopnavalds eru
flóknir, en Sovétríkin virðast
vera að ná yfirtökunum á noirð-
urslóðum.
ZALMANSON DAUÐVONA
Sylvia Zalmanson, rúmlega tví
tug Gyðingastúlka, sem afplánar
tíu ára hegningarvinnudóm fyrir
þátttöku í meintri flugvélaráns-
tilraun á Leníngrad-flugvel'li í
fyrra, er fársjúk og liggur fyrir
dauðanum, að þvi er haft er eft-
ir hjúkrunarkonu af Gyðingaætt
um, sem hefur verið í sömu
vinnubúðum og hún. Golda Meir
forsætisráðherra ísraels hefur
skorað á Sovétstjórnina að láta
ungfrú Zalmanson lausa þar sem
hún sé berklaveik. Hjúkrunar-
konan, sem hitti hana í fanga-
búðunum, Ruza Alexandrovich,
hefur afplánað eins árs dóm fyr-
ir að gefa út andsovézkar bók-
menntir og fékk að fara til fsra-
els.
og haldið var fram þar. Segir
Johnson að eftir þvi hafi verið
tekið, að átök j'Ukust mjög með-
fram 38. breiddargráðunni í
Kóreu vikurnar á undan. Síðan
hafi Pueblo verið tekið og viku
síðar hófst svo Tet-sóknin.
Norður-Kóreumenn hafa veriS
að reyna að beina athygli hern-
aðaryfirvalda Bandaríkjanna frá
Víetnam og þvinga Suður-Kóreu-
menn til þess að flytja heim þær
tvær herdeildir, sem þeir höfðu
í Víetnam.
Stóriðjunefndin er óhjákvæmilég
OBSERVER x- OBSERVER
Gyðingum vís-
að frá Moskvu
Taka Pueblo
sýndaraðgerð
— segir Lyndon B. Johnson