Morgunblaðið - 26.02.1972, Síða 8

'I All WHM
vi u;> a i h a . m » a i í wr-A frfi/ri r;»viv >ivi

* 8 MORGUNBL A ÖFÐ, LAUGARDAGUR 26. FEBRtJAR 1972
Herranótt:
Bílakirk j ugarðurinn
Höfundur: Fernando Arrabal
Þýðandi: Þorvarður Helgason
Leikstjóri: Hilde Helgason
Ýkju- og skrípaleikir virðast
tilvalin verkefni handa ungu
skólafólki. Nýjasta dæmið er
Bílakirkjugarðurinn.
Ég held, að það hafi verið rétt
hjá leiknefnd Herranætur að
velja leikrit „í samræmi við nú
tfmann", eins og stendur í leik-
skrá, í staðinn fyrir að freista
þess að glíma við gamalt og
þungt verk eins og stundum hef
ur átt sér stað. Aftur á móti er
rétt að geta þess, að sá stór-
hugur, sem oft lýsir sér í leik-
ritavali skólafólks, er aðdáunar
verður og vonandi framtíðar-
tákn.
Bílakirkjugarðurinn eftir
Spánverjann Fernando Arrabal
er eitt þessara merkilegu ab-
súrdleikrita, sem ýmissa hluta
vegna ætla að verða langlíf.
BUakirkjugarðurinn er ekki sér
staklega eftirtektarverður
skáldskapur, en gefur góðum
leikstjóra og leikurum mikla
möguleika. Það er hægt að túlka
Bílakirkjugarðinn á ýmsan hátt.
Hilde Helgason hefur valið þá
skynsamlegu leið að draga nokk
uð úr hryllingi verksins og nöt-
urleik, en þó er fjarri því að
fáránleiki þess komist ekki til
S'kita. Aukin álhersla á hina
tragíkómísku hlið verksins á
vel við i uppfærslu með áhuga-
fólki, sem hefur einlægan vilja
til að ná árangri, en skortir að
sjálfsögðu æfingu.
Eitt er ljóst í sambandi við
starf Hilde / Helgason fyrir
Herranótt. Henni hefur tekist
að gera framsögn leikaranna
þannig, að allt skilst, sem þeir
segja. Þrátt fyrir viðvaningsleg
an leik var heildarblær sýning-
arinnar með þeim hætti, að leik-
stjóra og leikurum er sómi að.
Ekki fer hjá því, eins og oft
áður, að einn leikari skari fram
úr. Arnór Egilsson í hlutverki
Milosar þjóns var áberandi best
utn kostum búinn. Ég sé ekki bet
ur en Arnór sé lei'karaefni og hef
ég þá einnig í huga frammistöðu
hans á Herranótt í fyrra. Tinna
Gunnlaugsdóttir vekur líka at-
hygii í hiutverki Dílu, en hefur
ekki enn þá þjálfun, sem nauð-
synleg er. Um þá kumpána hljóð
færaleikarana Emanú, Tópe og
Fóder, sem leiknir eru af þeim
Erni F. Clausen, Össuri Skarp-
héðinssyni og Heiga Sigurðs
syni, gildir, að þeir gerðu sitt
besta og náðu árangri í sam-
rsemi við aðstæður. Örn F.
Clausen dró upp viðfelldna
mynd af Emanú. Gunnar R. Guð
mundsson (Tiossido) og Ragn-
heiður E. Bjarnadóttir (Lasca)
lögðu sig fram í túlkun sinni.
Sama er að segja um fólk í bíl
1—5.
Fernando Arrabal fæddist í
Marokkó 1932. Hann ólst upp á
Spáni, en hefur búið í Paris síð-
an 1954 og skrifar á frönsku.
Leikrit hans lýsa mannlegri
grimmd og kvalalosta. Þau eru
oft táknmyndir. Bílakirkjugarð-
urinn minnir til dæmis um margt
á píslarsögu Krists. Emanú, sem
er góður og örlátur, er tekinn
fastur af lögreglunni, barinn
til bana og krossfestur á reið-
hjóli. Félagi hans, Tópe, bendir
lögreglunni á hann og fær
greiðslu fyrir líkt og Júdas forð
um. Þannig væri lengi hægt að
halda áfram að finna tengsl milli
Bílakirkjugarðsins og Biblíunn-
ar.
I Bílakirkjugarðinum lýsir
Arrabal einföldu og barnslegu
fólki, sem gerir ekki greinar-
mun á réttu og röngu. Það er
jafn fjarstæðukennt og um-
hverfi þess, sem þjónar fyrst og
fremst dæmisögunni um hótel
jörð. En hegðun þess er þó i
samræmi við margt i mannlegu
eðli. Með ýkjum sínum og tak-
markalausri ófyrirleitni reynir
Arrabal að sýna okkur mann-
inn nakinn, baráttuna milli hins
illa og góða. Hið illa fer með
sigur af hólmi. Arrabal virðist
samt ekki keppa að neinni alls
herjarlausn, hvorki pólitískri né
siðferðislegri. Hann lætur sér
nægja að bregða upp mynd
sinni af heiminum. Áhorfendur
geta síðan dundað við að ráða
hana.
Þorvarður Helgason hefur
þýtt Bílakirkjugarðinn. Þýðing
hans er trúverðug. Þorvarður
hefur áður þýtt einþáttunginn
Bæn eftir Arrabal, sem birtist i
Lesbók Morgunblaðsins. Leikrit
Arrabals Fandó og Lís var leik-
Haukur Ingibergsson:
Hljómplötur
Efnl: (Jr verkum Þórbergs
Þórðarsonar
Upplesari: Höfundur
Útgáfa: Fálkinn
MARGIR þeir, sem lesa bækur,
láta sér lítið við koma, hver höf-
undurinn er, úr hvaða samfélagi
hann kemur og hvaða reynslu
hainn kann að hafa að baki.
Aðrir líta á bækuir sem nauð-
Synleg tól, sem þarf til að kynn-
aat lífi og skoðunum ákveðinna
höfunda. En að hve miklu leyti
skiptir höfundurinn máli þegar
bók er lesin? Það er ákaflega
misjafnt. T.d. skiptir sáralitlu
ználi hver er höfundur miðlungs
ástairreifarans, sem fæst í sjopp-
unni. En þegar um er að ræða
Stórbrotin skáldverk, sem gnæfa
upp úr meðalmennskunni, get-
ur bókin þó verið lítt skiljanleg
iruema vitað sé um úr hvaða um-
hverfi höfundurinn er kominn.
Bm bækur rússneskra höfumda,
aem bannaðir eru I heimalandinu
gott dæmi þar um.
Bækur Þórbergs Þórðarsonar
eru þannig, að vart getur hjá því
(fiarið að lesendur fari að veita
ijhöfundmum fyrir sér, einkum
þar sem bækur Þórbergs eru
sögur úr hvensdagslífinu, en
ekki skáldsögur í venjulegum
skilningi. Það er því nokkurs
um vert, að komandi kynslóðir
erfi fleiri heimildir um Þórberg
en bækurnar einar, og eitt af
þvi eru hljómplötur.
Fálkinn gaf í fyrra út hljóm-
plötu með upplestri Þórbergs og
núna fyrir jólin kom önnur plata
út og tekur hún þeirri fyrri fram
um margt, t.d. er hún mun fjöl-
breyttari að efni tiil. Á fyrri Síð-
unni eru fjórtán ljóð og á hinni
fimm kaflar úr fjórum bókum.
Platan er þvi eins fjölbreytt og
hægt er að ætlast tíl, þvi að tak-
mörk eru fyrir, hvað hægt er að
hafa bókarkafla stutta, til að
samhengi og söguþráður náist.
Þórbergur er anzi sérstæður
maður og þá í upplestri sem öðru
og með því að hlusta á hann lesa
upp úr verkum slnum fær mað-
ur inn í sig enn meira af Þór-
bergis-andanum en mögulegt er
að ná ef textinn einn er lesinn
af síðum bókarinnar. Þannig er
þessi útgáfa hið mesta þarfa-
þing.
r,:: d* mw 'Ljjl
r j| IjR. . «■ lan^llÉÉ mU i Wm ♦< «■« ; - í. \. fll
Iæikarar í Bilakirkjugarðinum
ið af Grímu fyrir nokkrum árum
í þýðingu Bryndísar Schram. Sé
þess einnig gætt, að einþáttung-
urinn Skemmtiferð á Vígvöllinn
hefur verið leikinn í Iðnó í þýð-
ingu Erlirigs E. Halldórssonar, er
ljóst að Arrabal hefur verið sýnd
töluverð ræktarsemi hérlendis.
Þar með er ekki sagt, að við höf
um fengið nóg af honum. Gamati
væri að fá fleiri verk eftir hann
leikin á íslensku leiksviði.
Ef til vill hefur ungt skóla-
fólk því mikilvæga hlutverki að
gegna að sjá um að ekki séu rof
in leiklistarleg tengsl við umihtéim
inn. Þáttur í slíku menningar-
starfi er sýning Herranætur á
Bílakirk j ugarðinum.
Jóhann Hjálmarsson.
Erlendur Jónsson
skrifar uni
BÓKMENNTIR
Ættfræðirit
Þórarinn Helgason:
FRÁ HEIÖI TIL HAFS. 266 bls.
Goðasteinsútgáfan. 1971.
Frá heiði til hafs heitir þessi
bók, og segir á titilbiaði, að þetta
sé „ævisaga Helga Þórarinsson-
ar í Þykkvabæ“. Höfundur hefur
þó gert létt að velja henni að-
eins almennt heiti fremur en
kenna hana við Helga einan, því
auk Helga kemur fjöldi fólks
þarna við sögu og frá mörgum
er greint allrækilega, þó ævi-
saga Helga megi skoðast svo
sem miðpúntur frásagnarinnar
og allir aðrir þræðir liggi út frá
þeim púmti eða séu tengdir hon-
um á einhvem hátt. Er t. d. sagt
ýtarlega frá ættingjum Helga,
heimafóliki í Þykkvabæ, nágrönn
um og svo framvegis. Vettvang-
ur efnisins nær því í flestum
skilningi yfir þá breiðu byggð,
sem takmarkast einmiitt svo
greiniiega i samræmi við heiti
bókarinnar — frá heiði tii hafs.
Að fíestu leytí er saga þessi
sögð með venjulegum hætti.
Mest er frá þvi grein-t, sem frá-
sagnarverðast hefur þótt á sin-
um tíma og hefur þar af leið-
andi geymzt lengst í minni
fóliks, og á sama hátt eru oft
dregin fram þau einkenni hvers
og eins, sem gerðu hann að ein-
hverju leyti frábrugðinn öðru
fóiki.
Heldur virðist mér bjartari
hliðar lífsins dregnar þarna fiam
í dagsljósið, enda er þetta að
meira leyti saga af fólki, sem
vannst fremur vel í lífsbarátt-
unni, þurfti ekki að öfunda aðra,
mátti sin nok'kurs í byggðarlagi
sínu og gait rétit öðru fólki hjálp
arhönd. Vissulega hefur lifsbar-
átrtan verið hörð og — óllk því,
sem nú þekkist. Og ekki er þá
vist að streitan sé svo nýtt fyrir
bæri, sem sumir vilja vera láta.
Til að mynda segir höfundur,
Þórarinn Helgason.
að það hafi orðið hjónum nokkr-
um að ágreiningsefni, að hún
var alin upp „á fjalllendisjörð,
þar sem að miklu leyti var sett
á guð og gaddinn. Hann á gjaf-
feiildri láglendisjörð, þar sem
leggja varð allt kapp á heyskap-
inn.“
Framhald á bls. 21.
Píanókonsert
Stravinskys
ÞAÐ bar helzt til tíðinda á sein
ustu tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands, að Konsert Stra
vinskys fyrir pianó og blásara-
sveit var frumfluttur hér á landi.
Einleikari var Gísli Magnússon,
en stjórmandi Proinnslas O'Du-
inn. Undirritaður gat ekki komið
því við að hlýða á tónleikana.
Stravinsky samdi konsertinn
fyrir sjálfan sig sem einleikara.
Sérlcennileg skipan hljómsveitar
innar: blásarar, kontrabassar og
bumbur, er í beinu framhaldi af
öðrum viðfangsefnum hans á ár-
unum um 1920. Þá voru „Symph
onies a la memoire de Debussy“,
„Oktettinn" og „Mavra“ að sjá
dagsing ljós. Lengi vel var píanó
konsertinn óútgefinn „konsertinn
var fyrir sjálfan mig“.......ég
vildi legigja undirstöðuna undir
það, hvernig leika bæri mín
verk“ . . . sagði Stravinsky sjálf
ur. Einistaka snillingar fengu fyr
ir náð að fára höndum um þetta
verk í næstu áratugi, og þar var
fremstur í flokki sonur hans,
Soulima.
Um konsertinn sagði Strav-
insky einnig: „einhvers konar
passacaglia eða tokkata í stil 17.
aldarinnair frá sjónarhóli dagsins
í dag“. Um hlutverk píanósins
hafði höfundurinn einnig orð á
því, að hann væri þeirrar nátt-
úru að sækjast eftir erfiðleikum
til að sigrast á þeim, þess Vegtia
væri hlutuir einleikarans hið
mest vandaverk.
Þetta vandaverk tók Gísli að
sér og leysti af mikilli þrýði.
Hann var öruggur og fastur fyr
ir, dró sterkar útlínur, fyllti
„rhytmísku" lífi, en sýndi þess
á milli sveigjanleika og lipurð,
óvæmna lýrík. Gisli er klassísk
ur píanisti í- verkefnavali og tútk
unarmáta. Píanóið va.r illa stillt.
í hæga innganginum var eins og
blásararnir ætluðu að verða eitt-
hvað óhittnir á rétta tóna og hljóð
fall, en brátt greiddist úr þvi, svo
að þeir veittu einleikaranum fyrir
milligöngu öruggs stjórnandans
sómasamlega samferð á enda.
Þorkell Sigurbjörhsson.
ÞORKELL SIGURBJÖRNSSON SKRIFAR UM