Morgunblaðið - 10.09.1972, Blaðsíða 10

ÍO
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 1972
Frá Grimsbæ:
„Ég velt at pu kemur“
— ... úr þorskastríðinu
„ÉG SKAI, seg-ja þér það
hreint út félagi,“ sagði leigu-
bílstjórinn, „þetta er blóðugt
hóruhús." Morgttnblaðsmaður
kvaðst i sjálfu sér ekkert
hafa á móti slíkum stofnun-
um. En þessi siðprúði leigu-
bílstjóri tók þá að gefa hin-
ar hrikalegustu lýsingar á
meðferð sem hann og kunn-
ingjar hans fengu einu sinni
á þessari annáluðu ölkrá,
„Red Lion“ í Freemansstreet
i Grímsbæ, sem í eina tið var
mjög sótt af islenzkum sjó-
mönnum. Þarna áttu tennur
og tanngómar að hafa verið
á flugi horna í milli og nef
slegin upp á enni. Og þegar
bílstjórinn heyrði að maður-
inn var auk þess íslenzkur iá
við að liann fórnaði höndum
ttpp af stýrinu. „f>ú verður
að gæta þess við hvern þú
talar og gæta að segja rétta
hluti." Morgiinblaðsmaður var
farinn að hlakka til að fá stór
fréttina. „Blaðamaður Mbl.
bútaður sundur af óðum
Grímsbæingum og settur í
fiskimjöl."
„And the best of luck to
you mate,“ var lokablessun
leigubílstjórans.
Vonbrigði. Þetita var hin
me: n le ys islegasta s amiku nda,
og held'uir fámeran miðað við
föstudagskvöld. Þarna voru
engar lostafullar lausakon u r
né heldur fílefldir sjóarar
sem aðeins biðu eftir að fá
að luimbra á Islendingi. Sussu
nei, að vísu var slæðingur af
svaðaleguim, hálf elliæruim
kvenmannsjússum og svo
eitthvað af köllum, háflifum
oiní bjórkolluinium eða upptekn
um í píluspili en hvorug voru
WkTjeig til stórræðanna. Og ef
minnzt var á landhelgi og út-
færslu var kannski svarað
mieð „frekja“, „græðgi", ,,lög-
leysa“ eða einhverjum slikum
frasa, og flestir virtust kunn-
uigir máfliinu og til í að ræða
það.
En ekki var óviflidin í garð
íslendimga mieiri en svo á
„Rauða flijóninu" að glym-
skratti staðarins reyndist
hlaðinn klassísikum íslenzíkum
stögurum á meðal brezíkra
topppfliatna. Þama gat að líta
ljúflingslög eins og „Hún er
svo sæt“, „Litla sæta ljúfan“,
„asjó“, „Stefnumótio okkar“,
„Hiárturinn lengir lifi“ og „Ég
velt at pu kemur“ (stafsetn-
ingin á ábyrgð „Red Lion“).
Manni fannst maður vera
kominn heim frekar en hitt.
Og á öðruim bjórkráum sem ég
kom á i Grimsby fyrir síð-
ustu heligi mátti að vflsu
heyra á I am dhe 1 gi.smál i ð
minnzt og mönnuim gatraynd
ar hlaupið kapp i kinn, en held
ur ekiki miikið meir. Það voru
kannski ekki síðuir Spassky
og Fiseher sem áttu bjórkrús-
imar þessa helgina.
„t>á þyrsti
f ólk í
að læra“
Rætt vid Freystein Gunnars-
son áttræðan
— Ég var aðeins hjá for-
eldrum mínum fyrstu 11 vik-
ur ævinnar, segir Freysteinn
Gunnarsson, fyrrverandi
skólastjóri Kennaraskólans.
Freysteinn átti áttræðisaf-
mæli 28. ágtist s.l. og af því
tilefni átti Morgunblaðið við-
tal við þennan merka skóla-
mann. Freysteinn er fæddur
að Vola í Hraungerðishreppi
í Árnessýslu. Foreldrar hans
voru Gunnar Jónsson, bóndi
og Guðbjörg Guðbrandsdótt-
ir.
— Við vorum 6 systkinin
og þrönigt í búi heima. Ég var
sendur í fó&tur að Hróars-
holti í næstu sveit. Þar rlkti
ekki fátæikt eins og heima og
mér leið vel. Svo liðu árin,
og loks veturinn áður en ég
var fermdur komsrt ég í skóía.
Það vair farskóli, sem stóð í
tlvo mánuði. Það var nú öll
mín menntun undir fermingu.
Haustið 1910 fór ég til
Reykjavíkur og hóf nám við
Kennaraskólann. Þá voru að-
eins 70—80 mamns í skólan-
um, en nú skipta þeir hundr-
uðum. Þá var mikliu meiri al-
vara á bak við námið, en nú
tíðkast. Þá þyrsti fóflk í
að læra, en nú er það of-
mettað og enginn námslleiði
þekktist, sem einkennir umgt
sikól'afóflik nú.
— Ég var þrjá vetur í
Kennaraskólanum og þá vet-
ur edla bjó ég í gróðrarstöð-
inni gömlu við Lauifásveginn.
Freysteinn Gunnarsson.
Ég og skólabróðir minn ie'igð
um saman tvö herbergi og
borguðum 35 krónur á mán-
uði fyrir fæði og húsnæði.
— Skeimmtanahald var ekki
mikið. Mállfundir og skemmti
fundir voru haldnir sinn
hvora vikuma. Á skemmti-
fundum fluitti Magnús Helga
son, skóla&tjóri erindi, og
dans var stiginn á ef'tir.
Venjulega l;as maður sikóla-
bæku'rnar á kvöldin, nema
þegar frost var, þá söfnuðu'st
margir saman á Tjörninni og
renndu sér á skauitum.
— Efltir kennaraprófið fór
ég í Menntaskólann í Reykja
vik, og tók þar gagniræða-
próf upp í 4. beikk lærdóms-
dieildar. Það var eini vetur-
inn minn í menntaskóla, þvi
5. og 6. bekk las ég uitan-
skóla á einuim vetri og tiók
stúdientspróf vorið 1915.
— Að stúdentsprófi loknu
lá le'ð mín í háskólann. Þar
las ég guðfræði og íslenziM
meðfram, sem var mín uppá-
haldis miálsgrein. Ég var þimg-
skrifari á eirnum fimm þing-
um mieð hásikólianuim. Þar
skrifaði ég ræður þingmann-
anna um iieið og þeer voru
fluttar og svo hreinstkrifaði
maður þær heima. Þeitta var
erfitt, en mjög gaman og vel
borgað.
— Að loknu embættisprófi
i guðfræði 1919 hóf ég
kennsflu við Flensbongairs'kól'
ann í Hafnarfirði og kenndi
þar stænðfræði og íslenzku
hálfan annan vetur.
— Vorið 1920 sigldi ég með
styrk frá þiiniginu til að
kynna mér skólamiál á Norð-
unlönduim. Sú ferð tók hálft
annað ár og tókst með ágæt-
um. Ég tilkynnti mér
lýðháskóla á Norðuirlöndum
og kom fróðari heim.
— Þegar ég kom heim, var
búið að veáta mér kennara-
stöðu við Kennaras’kólann.
Þar var ég islenzkuikenn'ari í
8 ár, og tók síðan við skófla-
stjórn 1929 og gegndi þeirri
stöðu til 1962 eða i 33 ár.
Freysteinn hefuir þýtt og
skrifað uim 90 bækur. Meðal
annars þýddi hann Nonna
bækurnar og Raiu'ðu bækurn
ar, sem eru telpnabækur, Fjöfl
fræðibókina og Veröldin og
við. Þá gerði hann ágrip af
setning'arfræði, s tafsetm ingar
orðabók og danska orðabók,
sem hann segir siitt erfiðasta
verk.
Fneysteiinn kvæntist 1924.
Kona hans heit'.r Þorbjörg
Þorbjörg Siigmundsid'óttir og
börnin urðu tvö, Guðrún og
Sigmiunduir.
Þau hjónin hafa búið i
gamla Kennaraskólianum við
Laufásveg í 43 ár, eða allt
frá þeim tima er Freysteinn
varð þar skólasitjóni.
Stokkhólmsbréf
frá Hrafni Gunnlaugssyni
Stöðvum einstefnu-
akstur reglustikunnar
Síðustiu tvo áratugi hafa
fjölda margar hraðbrautir
verið lagðar þvers og kruss í
Stokkhólmi. Þessar fram-
kvæmdir áttu gífurlegu fylgi
að fagna á sínum tíma og
stóðu alilir flokkar í borgar-
stjórn einhuga á bak við þær.
1 rúma tvo áratugi hafa verk
takar á vegum borgarinnar
hamazt baki brotnu við að
rífa gömul hús, breikka eldri
götur og leggja hraðbrautir
jafnt uppi á húsþökum sem
yfir almenningsgiarða. Árang
urinn er nú loks að koma í
Ijós og eru fáar borgir i
heimi betur skipulagðar fyrir
bilinn. Fyrir bílinn en ekki
manninn.
1 dag er stór hluti Stokk-
hólms afskræmd skrípamynd
reiknistokks og regluisitiku.
Verziunarhverfi úr gleri og
plasti sem byggð voru sér-
staklega fyrir fnamtíðina laða
fólk ekki til sín hiettdiuir flæma
það í burfu. Smiáverzlanir í
Gömlu-borginni og þær er
standa við mjóstræti eru hins
vegar yfirfullar af fólki. Þeir
kaupmenn sem hrósuðu happi
yfir þvi fyrir nokkrum árum
að gatian fyrir framan verzl-
unina var breikkuð, strjúka
nú sveittan skallann ag
horfa á viðskiptavinina,
siem fækkar frá degi til
dags. Hús sam standa
við hraðbrautir snarfalla í
verði og bakkippurinn er svo
snöggur, að á seinustu vik-
um hefur borgarstjórn hrein-
lagia neyðzt til að láta loka
hraðbrautum sem laigðar hafa
verið gegnum gamalgróin
hverfi. Áreifanlegasta dæm
ið um þetta er Karlavagen
sem liggur í gegnum austur-
hluta borgarinnar. Er verið
að vinna að því á allan hugs-
anlegan hátt að beina umferð
arþunganum frá miðborginni.
Á sama hátt beibir Stokk-
hólmsborg sér fyrir því í æ
rikara mæli að varðveiba göm
ufl hús.
Borgarskipulag Reykjavík
ur virðist byggt á sömu
grundvallarhugsun og það
skipulag sem rekur nú knýtt-
an véflhnefann framan í Ibúa
Stökkhólms. Það hlýbur því
að vera von allra sannra
Reykvikinga að tekið verði í
taumana áður en allt er um
seinan. Maður rífur gömul
hús í eitt skipbi fyrir öll en
byggir þau ekki aftur. Það
má alltaf breyta og endur-
nýja, en sá persónulegi borg-
arblær sem fylgir gömlum
húsum hverfur um leið og
þeim er kastað á haugana.
Við höfum ennþá tækifæri tifl
að koma í veg fyrir að gamla
miðbænum verði breytt í öskr
andi frumskóg af áli, plasti
og gleri, þar sem ærandi um-
ferðargnýr drekkir mann-
leigu samfélagi.
Reynsla Stokkhólmsbúa er
svo alvarleg, að flestir íoú-
arnir vildu allt til fiess
vinna að losna við umferðar-
þungann út úr miðliorg-
inni. Á sama tíma er talað um
heima á Islandi að fleggja
hraðbraut beint fyrir framan
Alþingishúsið og taka stóra
sneið aif Austurvelli. Auk
þess á bnautin að liggja þétt
upp að Menntaisköla Reykja-
víkur og verður þá efflaust
hægt að taka upp kennslu í
bifvélavirkjun við þá stofn-
un.
Það er einlæg ósk fflestra
íslenzkra námsmanna sem
dvelja í Stokkhólmi að nem-
Framhald á bls. 20