Morgunblaðið - 10.09.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 1972
17
Sjónauki skáldskapar
FRANK Jæger, sem er í hópli
merkari ljóðskáMa Dana af
hefðbundna skólanuim, er einnig
þeikiktur smásaignahöfunduir.
Nýjasta bók hans nefnist Pro-
vinser, útg. Gyldendal 1972. í
bókinni enu sjö sögiuir eða frá-
sagnir utan af landi. Alilar lýsa
þessar sögiu r einkennilegu fólki,
sérkennilagiu mannlífi. í flari þess
fólks, sem Frank Jæger lýsir er
oft eitthvað afbrigðilegt, en sitund
um er það náttúnuböm með
óhamið tilllfinningalíf. í Provins-
er er að finna sögur af fóllki, sem
er ógeðfeBt í afbrigðileik sinum,
en eins og góðuim rithöfundi
sæmir tekst Framk Jaager að
sýna á því góðair hliðar og vekja
þannig samúð lesandans. En
Frank Jæger er fyrst og fremist
skáld heillliað af yrkisefni sínu;
hann hefur eniga lönigun til siða-
Ole Sarvig
boðuniar. Fóllk og örliög þess eru
honum söiguiefni.
Ein skemmtilegasta sagan í
Provinser er Moffer med Kikk-
ert, en hún fjallar urn mann, sem
býr >í Helisíngþr og fylgist þaðan
með hátterni kornu nokkurrar í
Helsinigbong með hjálp sjónaiuka.
Síðar kemur á daginn, að hann
hefiUir ekki verið einn um þessa
dægrastyttingu. Sú sænska hef-
u,r haft fé út úr auðtrúa dönsk-
uim karlmönnum, sem létu heiil-
ast af kvenleík hennar gegnum
sjónauka, og þegar þeir k‘omia
til að hitta hana er hún á leið
suður á bóginn. Þessir óhamingju
sömiu aðdáend'ur stofna svonefnt
Sjóniaiukaféliaig og þa<r er Moffeir
framarleiga í flokki.
Annað danskt ljóðskáld, sem
sett hefur svip á danska íjóða-
gerð, heflur samið nokkrar
skáiMsögur, sem njóta mikillia
vinsæMa. Þetta skáld er Olie Sar-
vig. Fyrir nokkru kom út eftir
hann skáidsagian: Glem ikke. En
burleske. Gyldendal 1972. Á það
hefur verið bent, að með Glem
ik'ke sé O'le Sarvig að hæðast
að hinu daniska samfélagi nútím-
ans. Hvað sem öðru líður þá er
saga hans skemmtileg aflestrar.
Victor Larsen hverfur heám til
Danimerkuir eftir larugia útivist
staðráðinn í að ná funduim
stúlku, sem hann kynntist í Ten-
erife. Hann veit að hún er búsett
í bæniuim Postby, en veit reynd-
ar llítið annað um hana, man til
Frank Jæger
dæmis aðeins það gæluniaifn, sem
hainn gaf henni sjálfiur.
Svipað söguefni er algienigit,
margir rithöfundair hafa lýst
iteiit áS'tfanginis manns að stiúlk-
uinni si-nni. Bn O'ie Sarvig tek-
ur efnið öðrum tökuim en flest-
ir aðrir. Hjá honum sitiur garn-
ansemin i fyrirrúmi og hann
skopast miskuininarlauist að lönd-
um sínum. Spánarfíerðii'r og kyin-
lifsrómiantíik verða einikum fyr-
ir barðinu á homium.
Viator Larsen vekur fiuirðu í
Postby með hátJtaöagi sinu. Hann
spyr spurninga, sem koma illa
við fiólk og drekkuir einum of m'k
ið. Að lökuim finnur ha,n,n elsk-
una sína og þá fer martgit að
skýrast í sögunmi. Sagan verð-
ar einm alilsberjar bnaodari. Að
vissu marki minn'ir hún á ská’.d-
sögu eins og Anna (ég) Anna
eftir Kilaus Rifbjerg vegna þess
hve Ole Sarvig ieyfir sér mik-
ið frjálsræð'i i frásögn sinini.
Leikurinn virðist aðalatriðiið hjá
homuim og hann nær þeim til-
giangi að veita leisandanum af-
þreyinigiu, sem vekur til umhiuigs-
unar.
Öðruvisi bók en þær tvær, sem
áður hafa verið neíndar, er skáld
saga Hans Lyngby Jepsens: Dim
omgang. Gyldendal 1972. Hans
Lynigby Jepsen er einn þeirra
dönsku rithöfunda, sem enn
semja venjuiiegar' skáldsögur
þrátt fyrir aMiar .þær breytingar,
sem átt hafa sér stað i skáld-
sagnaigierðfnni. Din omigang. lýsir
liifi tveggja manna, rithöfundar
og listmálara, i Kaiupmannialhöfn
á sjötta áratugnum. Þeir eru báð-
ir drykkfelldir, en þó einkurn
listmálarinn, sem verður að lok-
um bráð ofdrykkjunnar. Tiligang-
ur Hans Lyngby Jepsens er að
kanna þann heim bliekkinga og
Mfsfllótta, sem þeir lifa í. Hann
lýsir ástæðum þeirra og drykkjiu
Framhald á bls. 23
Hans Lyngby Jepsen
til líflsbjargar. Við vitiuim, að v;ð
mum'uim slgra í þeirri barátitiu, og
þess vegna getimm við farið að
öl’iu mieð gát — og hel’zit þymflti
líka að gæta sæmiilegrar skyn-
semi í aðgerðuim og má'liaitilbún-
aði, þótit misbresiöuir haf.i orðið
þar á.
Þegar bráðabirgðaúrskurður
alþjóðadómslns hafði verið kveð
inn uipp, ályktaði m'iðstjórn og
þ i ngfliokk u r S j álffs t æð i s f lotok s -
ins m.a. eftirfarandi:
„Fumdiur'nm teíuir miðuir, að ís-
'Jand skuli ekki hafla át't
málsvara hjá ailþjóðadómisitóln-
um til þess að tefia þar fram
rökum, og skýra má'llstað Isllend-
inga.“
I ræðu þeirri, sem florsæitisráð-
herra fliuitlti rtokkrum kluikku-
tí'muim áðuir en nýja landhe'ligin
öók gildi, rauif hann þjóðarein-
ingu með tvenniuim hæbti. Áður
hiefur verið rætt uim árás þá, sem
hanin gerði á þá, sem stóðu að
samlko'mul'aginu frá 1961, og sikal
það ekki endurfce'kið, þvi að
stjórnarblöðin hiafa Itátið það
mál niðuir fa'llla, að kröfu miikiMa
áhrifamaninia i stjómarliðinu. E,n
forsætisráðherra fjaiöaði einnig
uim þanin máiarekstuir, sem fr'am-
umdan e.r fyrir alþjóðadóimnuim,
og sagði:
„Islendingar miunu í enigu
sinna þeim málareks'tri, sem
Bretar og V-Þjóðverjar hafa
stoflniað tJil fyrir alþjóðadóm-
stólnum. Framh'aM þess mála-
rekstrar þjónar því emguim til-
gangi."
Þessa yfirlýsingu gefur forsæt-
isráðherra, án samráðs við stjórn-
arandstöðuna og raunveiruliaga i
fulri índstöðu við yfirlýsingu
Sjálfsitæðisifílokiksins, því að af
heninri leiðir væntaniilega, að Is-
len'diinigar eigi að mœtia fynir al-
þjóðadómstólniuim, e-r málið verð-
uir tekið til framhaldsimieðferð-
ar, til að krefjast fráví'sun'ar og
túillca ok'kar málstiað. Betira sé
að mæta sein.t an aMrei.
Þessa yfirlýsingu þuirftf for-
sætisráðherra auiðvit'að ekki að
gefa áai samráðs við stjórnarand-
stöðuina, jaifnvel þótt ri'kisstjórn
in væri þess ailbúin að halda
Uippöekn'Uim hæ'tit:, því að næigur
tími er tiil sfe'fnu, þa.r sem miálið
verður fyrst tekið fyrir um miðj-
am október. Bn hainin gerðisit svo
djiaríuir að sto'fma einnig til
ágreiningis um þett-a atriði, án
þess að gera miinnistu ti'iiraun til
að sætta sjónarmiðim. E'nni,g með
þessari afstöðu sýndi hann, að
hanm er óhæfluir florsætis-
ráðherra, þeigar m'kið eir i húfi.
Það gera nú stöðugt fleiri sér
Ijóst. Au'ðviitiað bar okk'uir héðan
í frá, eins og hingiað til, að leit-
ast við að ná samsitiöðu í land-
helg'smálinu, en samstaða næst
þó auðvi'tað ekki án s,a>miráðs.
„Bezti mál-
flytjandinnu
Ekik'i hefuir séráiiti diómarans
v'ð alþjóðadómstóll'nn PadilJia
Nervo verið gerð niægiiiieg skil
hér á landi, en góður m’að'ur hef-
ur kom'zt svo að orð', að hann
væri bezti má’iflytjandi IsJands.
Hann víkur að þvi, að staðhæf-
ingar Breta séu þær he.lzit, að
fisikianaðuirinn mmni bíða fjár-
hiaiggllegt tjón, og meitarvemjur
fólksins séu truifiað'ar! Bn slíkt
geti ek’ki ráðið úrslitum miaisins.
Hann segir einni’g, þegar han,n
fjaililar uim siamikomiuilagið frá
1961, í lauisliegri þýðimgu:
„Samkvæmt orðsendingiunuim
frá 11. marz 1961 gerði samkonvu-
Jlaig aðilianna þegar ráð fyrir
þeim möguiíeika, að lýðveMið fs-
land mundi færa út fiskveiði-
landhelgi sínia umfram 12 mílna
mörkin.
Ef það er andstætt alþjóóalög-
uim að gera ráð fyrir sðttkri út-
færsíu, hefðu ríkisstjórnir Bret-
lands og V-Þýzkalands ekki sam-
þy'kkt að taka sl'ílka yfirlýsinigu
með í, himuim formlegu orðsend-
ingaskiptum.
í þessiuim orðsendinigaskiptuim
er þvi flóHlgin viðurkennirug á
rétti ísllands til að færa fiskveiði-
landhelgi síma út.
Með hliðsjón af viðurkenningu
sinni á því, hve sérstakllega háð
ísienzka þjóðin sé fi'&kveiðuim
við strendur landsin.s varðandi
lifsaflkomiu siina og efnahagsþró-
un, samþykkti Bretland tillöig-
urniair, sem settiar voru fram aif
ísliemzkiu ríkisstjóminni, meðal
þeirra tildögunia, sem felist í næst-
síðustu máilisgireininni, er segir,
að „ríkisstjórn íslands miuni
hailda áfram að vinna að fraim-
kvæmd ályktiuniar Allþimgfis frá
5. maí 1959, varðandi útf’ærsiu
fisikveiðilögsögunnar við ís<liand,“
en í henni er því lýst yfir, að l'eita
beri viðurkennimgar á rétti þess
til ai'lis landgrunnsins, eins og
kveðið var á um í lögunum frá
1948 uim vísindallega vemdum
fiskimiða landgrunnsins.
Bretiand mótmælti ekki tilveru
silíks réttar, það samþykkti til-
'lögunia, en hún hafði inni að
hal'da sem mótvægi eða ©ágm-
kvæmmisatriði þá skuldbindingu
íslands, að tifkynna með 6 mán-
aða fyrirvara um hverja si'íka út-
færsiiu.
Ef deila miundi risa varðandi
sMka útfærslu, rnundi hún ekki
haía áhrif á hina fyrri þegjandi
við'urkennimgiu á rétti íslands tiil
að fæna út fiskveiðilamdheligina.“
1 þessari röksem d arfœii 'silu
dómarans er fóllgin jafmiviel enn
eindre'gmiari túulkun á rétiti
íslendinga samikvæmt saim'komu-
Jaginu frá 1961 en við
höiluim flulllyrt að við hefðuim, þvi
að hann segir beinlinis, að við-
u'r'kemmiinig á e'mhliða réttimdum
íslands sé fóSgin í því, að Bret-
ar og Þjóðverjar skyldu taka
við orðsendimgu ísllen'zku ríkis-
st'jórmarimmar, án athugasemdar,
og sú viðurkennimg werði aHdrei
aftuirköMuð.
Höldum rétt-
inum til haga
Hvað sem liíður hinum gömilu
deilium um samkömu'laigið frá
1961, er lljóst mál, að það er
frumskylda islenzkra stjórnar-
valda að halda til haga ölliuim
þeim réttimd'uim, sem Islendimgar
haifa áumnið sér, hvont heldur er
sam.kvasimt því sam'komiullagi,
þróun allþjóðaréttar eða öðru.
Bn'ginm maður, og sízt ráðherrar,
mega leyfa sér að gefa neimar
þær yfirlýsimgar, sem firnt gætiu
okkur rétiti og notaðar kynnu að
verða gegn okkur á alíþjóðavett-
vangi.
Á það hefluir margsinniis ver-
ið bent, að svo rækilega hafi
það verið undirsfiri'kað við gerð
samkomuðjagsinis 1961 — og
aldrei mótmæJt af Bretum og
Þjóðverjuim — að þeir yrðu að
hverfa út úr islenzkri landhellgi
jafmsikjótit og hún yrði færð út.
Hins vegar gætu þeir, ef þeim
sýndist, skotið málin'u til
aéþjóðadóms t óls, seim þá femgi
efnisjaga meðflerð, sem væntian-
lega tæki langan tiima. Frá þess-
urn yfirllýsimguim má auðvit-
að aldrei hvika.
Nú heldur dómarinn Padilla
Nervo þvi raiunar fram, að Bret-
ar hafi fai'Jizt á rétt Islands til
la’ndg'ruimnisims alls, og eina
skuildbimdinig ok’kar hafi verið
sú, að t-i'llkynna þeim um úitflærsl-
úma með 6 mánaða flyrirvara. Ef
þeir gripu ti’l þess ráðs að visa
móiiiniu engu að síður til aillþjóða-
dómistólsinis, væri það því aðeins
formsatiriði, því að sjálfir hefðu
þeir þegar l'ýsf yfir fuliium rétti
okkar til ail'is laindignuminisins.
Þegar þetta er skoðað, sést
enn betiuir, hve frálei'tt það er
að túlka ekki okkar málstað fyr-
ir alþjóðadóms'tóln'um. Og von-
am'd; setjast m'enn hú niður —
stijórnmáliamenn og hæfuistu sér-
flræðingar —, í sátt og bróðerni,
hvað sem l'íður ölílum fyrri yfir
lýs’ngiu’m, og leitast við að haMa
héðan í frá á máístað þjóðar-
innar á þamn veg, sem ti'l mestra
heilla má horfa, en varast flijót-
færnistegar yfirlýsinjgar, sem
skaðað gætu málstað okkar. Það
er svo sainnarlega orðið tíma-
bært.
(Ljósim. Ól. K. M.).