Morgunblaðið - 30.12.1972, Blaðsíða 16

16
MORÖtTNBLAÐlÐ, LAUGARDAGIJR 30. DESEMBER 1972
Oitgefandi M Árvelcur, FVéylojavfk
Pri&'mfcveefndastjó-ri HaraWur Sveinaaon.
Rfteitjórer M.attihías Johannosssn,
Eyjólifur KonráO Jónsson
Styrrmr Gunnarsson.
Rhsti}ómarft»tRriúi Þtorfaljöm Guðmundason
Fróttsstjóri Björn Jóihervnason.
Auglýsingastjöri Ámi Garóar Kristirwson.
Ritstj’órn og afgreiðsla Aöaistræti 6, sfmi 10-100.
Augíýsingar Aðatetreaiti ®, afrrvi 22-4-60
Aakrrftergjefd 226,00 fcr á mónuði irmanlarvds
I teusesdtu 16,00 Ikr eint«fcið.
IVfálgögn ríkisstjórnarinnar
vega nú hart að hags-
munum Reykvíkinga og
krefjast þess, að ríkisstjórn-
in beiti valdi sínu til að gera
Reykjavíkurborg ókleift að
halda uppi nauðsynlegum
framkvæmdum á næsta ári.
Tekjustofnalög þau, sem
stjórnarflokkarnir beittu sér
fyrir á Alþingi sl. vetur voru
mjög óhagstæð sveitarfélög-
unum og öll hin stærstu
þeirra neyddust til að óska
eftir heimild til aukaálagn-
ingar á útsvör og fasteigna-
gjöld. Gilti þá einu, hvort
um var að ræða sveitarfélög,
sem sjálfstæðismenn stjórna
eða sveitarfélög, sem stuðn-
ingsflokkar ríkisstjórnarinn-
ar ráða. Hin almenna ósk
sveitarfélaga á sl. vetri um
aukaálög á útsvör og fast-
eignagjöld var í raun viður-
kenning á réttmæti þeirrar
gagnrýni, sem haldið var
uppi á frumvarpið að tekju-
stofnalögunum, þegar það lá
fyrir Alþingi.
Nú er nokkuð ljóst, að á
næsta ári verða Reykjavík-
urborg og fjölmörg önnur
sveitarfélög að óska eftir
heimild til sömu aukaálagn-
ingar og á yfirstandandi ári.
Sýnt er, að neitun ríkisstjórn
arinnar á slíkri ósk af hálfu
Reykjavíkurborgar mundi
þýða, að allar nýjar fram-
kvæmdir borgarinnar yrðu
stöðvaðar og tæpast leikur
nokkur vafi á því, að sömu
sögu er að segja um flest hin
stærri sveitarfélög á landinu,
sem verða að halda uppi viða
miklum framkvæmdum og
margvíslegri þjónustu við
íbúa sveitarfélaganna á ári
hverju. Um þetta er ekki við
sveitarfélögin að sakast. Þau
hafa ekki sett þau tekju-
stofnalög, sem svo mjög hafa
kreppt að hag þeirra, heldur
eru það þingmenn stjórnar-
flokkanna á Alþingi, sem það
hafa gert.
í ályktun, sem samþykkt
var í borgarstjórn Reykjavík
ur um þetta efni segir m.a.:
„Jafnframt skorar borgar-
stjórn á ríkisstjórn og Al-
þingi að breyta tekjustofna-
lögum sveitarfélaga á þá
lund, að svigrúm sveitarfé-
laga til tekjuöflunar verði
aukið þannig, að ekki verði
nauðsynlegt framvegis að
nota álagsheimildir í tekju-
stofnalögum bæði að því er
varðar útsvör og fasteigna-
skatta eins og stærri sveitar-
félög landsins neyddust til að
gera á þessu ári, óháð því
hvaða stjórnmálaflokkar
mynduðu meirihluta sveitár-
stjórna. í því sambandi er
sérstaklega bent á, að fram
til þessa árs hefur ekki verið
nauðsynlegt að fullnýta tekju
stofna borgarsjóðs og er það
í samræmi við meginstefnu
borgarstjórnar að svo þurfi
ekki að gera. Það er þó skil-
yrði þess, að auka tekjur
sveitarfélaga með öðrum
beinum sköttum, að ríkið
dragi úr sinni tekjuöflun með
beinum sköttum, þannig að
skattbyrði á borgarbúa auk-
ist ekki í heild.“
Nú skora málgögn ríkis-
stjórnarinnar dag eftir dag á
ráðherrana að beita sveitar-
félögin ofbeldi, taka ráðin af
stjórnendum þeirra og skerða
tekjumöguleika þeirra enn
frá því sem gert var með
setningu tekjustofnalaganna.
Birgir Isleifur Gunnarsson,
borgarstjóri í Reykjavík, hef-
ur lýst því yfir á borgar-
stjómarfundi, að afleiðing
slíks yrði óhjákvæmilega
stórfelldur niðurskurður á
framkvæmdum Reykjavíkur-
borgar á næsta ári. Vel má
vera, að einhverjir ráðherr-
anna í ríkisstjórninni telji
ekki eftir sér að ráðast gegn
hagsmunum Reykvíkinga
vegna pólitískrar heiftar
í þeirra garð. En í
ríkisstjórninni eru aðrir
sanngjarnari menn og
verður því seint trúað, að
þeir láti leiða sig til slíkra
örþrifaráða í pólitísku hefnd-
arskyni. En hér er ekki ein-
ungis um hagsmuni Reykja-
víkur að ræða. Hvað segja
bæjarfulltrúar stjórnarflokk-
anna í bæjarstjórn Akureyr-
ar um slíka ráðstöfun? Hvað
segja bæjarfulltrúar Fram-
sóknarflokksins í bæjarstjórn
Kópavogs um slíka ráðstöf-
un? Hvað segja meirihluta-
menn í 1 jarstjórn Hafnar-
fjarðar um slíkar aðgerðir af
hálfu ríkisstjórnarinnar og
hvað segja bæjarfulltrúar í
fjölmörgum öðrum stærri
sveitarfélögum landsins um
það, að ríkisstjórnin taki
þannig ráðin af sveitarfélög-
unum?
Þess er að vænta, að fé-
lagsmálaráðherra, sem hér
hefur úrskurðarvald, láti
ekki ofstækishróp Tímans og
Þjóðviljans leiða sig í gönur,
en hitt er ljóst, að grípi ríkis-
stjórnin til þess að taka ráð-
in af sveitarfélögunum og
skerða tekjumöguleika þeirra
svo mjög, að þau verði að
skera framkvæmdir niður
með stórfelldum hætti á
næsta ári, er stefnt í deilur
við öll stærri sveitarfélög á
landinu, sem ekki verður séð
fyrir endann á.
Á AÐ TAKA RÁÐIN AF
SVEITARFÉLÖGUNUM ?
Ingólfur Jónsson:
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórn-
arinnar eru bráðabirgðakák
Yfirleitt telja menn, að
bráðabirgðaráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar í efnahags-
málum, muni endast til næsta
vors. Hvað þá tekur við, skal
ekkert fullyrt um að sinni.
Örugglega má reikna með
þvi, að ríkisstjórnin reyni að
sitja áfram, þótt hún ráði
ekki við viðfangsefnin. Rík-
isstjórnin felldi gengi is-
lenzkrar krónu, þrátt fyrir
góðærið og hástemmd loforð
um að það yrði ekki gert. Al-
þýðubandalagið reynir með
ýmsu móti að afsaka hvers
vegna Alþýðubandalags-
menn í ríkisstjórninni sam-
þykktu gengislækkun. Það
var ekki vegna þess, að þeir
hefðu trú á, að með því væri
efnahagsvandinn leyst-
ur. Skrif Þjóðviljans að und-
anförnu sýna óumdeilanlega
að Alþýðubandalagsmenn
telja gengislækkunina gagns-
litla.
Ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins telja, að ríkisstjórn-
in hefði fallið, ef þeir hefðu
neitað að samþykkja gengis-
fellinguna. Það eru þeirra af
sakanir fyrir þvi, að gengið
var inn á að gera bráða-
birgðaráðstafanir, sem að
litlu gagni koma. Alþýðu-
bandalagsmenn telja, að ríkis
stjórnin verði nú þegar að
gera ráðstafanir til þess að
varnarliðið fari úr landi á
kjörtímabilinu. Er þá vitnað
í stjómarsamninginn og efnd
ir á honum. Einnig yitna ýms
ir stjórnarsinnar í landhelg-
ismálið og telja að stjórnin
þurfi að sitja áfram til þess
að leysa það. Viðurkennt er
af flestum, að efnahagsmálin
séu í ólestri og að verðbólgu
vandinn sé algjörlega óleyst-
ur. Stjórnarflokkarnir eru
löngu hættir að gera ráð fyr
ir, að ríkisstjórnin haf-
ist nokkuð raunhæft að í
þeim málum. En landhelgis-
málið og varnarmálin eiga
eigi að síður að áliti ýmissa,
sem stutt hafa ríkisstjórnina,
að réttlæta setu hennar
áfram.
Hvað myndi gerast i land-
helgismálinu, ef samstarf nú
verandi stjórnarflokka rofn-
aði? Myndi verða hopað frá
50 mílna línunni, ef ný rík-
isstjórn kæmist til valda? All
ir stjórnmálaflokkar í land-
inu eru fylgjandi útfærslu
landhelginnar. Ný ríkis-
stjóm, hvort sem að henni
stæðu tveir eða fleiri flokk-
ar, myndi berjast fyrir land-
helgismálinu, þar til sig-
ur ynnist.
Landhelgismálið réttlæt-
ir þvi á engan hátt setu rík-
isstjórnarinnar. Tillaga sú,
sem nýlega var samþykkt á
þingi Sameinuðu þjóðanna,
fyrir forgöngu Islendinga um
landgrunnið og hafsbotninn
er stór sigur fyrir málstað ís-
lands. Viðhorf þjóðanna til
friðunar, útfærslu landhelgi
og sérréttar strandríkja
til fiskveiða hefur gjör-
breytzt á fáum árum. Áður-
nefnd tillaga er stefnumark-
Ingólfur Jónsson
andi fyrir hafréttarráðstefn-
una, sem kemur saman á
næsta ári. Það má einnig ætla,
að samþykkt tillögunnar hafi
áhrif á alþjóðadómstólinn í
Haag. Þá mun tiUagan áreið-
anlega hafa áhrif á Breta og
Vestur-Þjóðverja. Þegar þess
ar tvær þjóðir hafa gert sér
grein fyrir breyttu viðhorfi
annarra þjóða, til þess-
ara mála, mun lausnin verða
auðveldari.
Ný rikisstjórn á Islandi,
ætti að stefna að því, að fá
landgrunnið allt nú þeg-
ar viðurkennt og vitna í nótu
skipti frá 1961, og fylgiskjöl,
sem voru með samningnum
um lausn landhelgismálsins
frá þeim tíma. Auðvitað er erf
iðara að taka málið upp nú,
heldur en ef landhelgin
hefði verið miðuð við land-
grunnið allt, í stað 50 mílna
1. september s.l. En verði
landhelgisdeiian leyst með
bráðabirgðasamningum milli
deiluaðila, virðist sjálfsagt að
koma landgrunnssjónarmið-
inu að við lausn má&ins.
Ný ríkisstjórn hefur tvi-
mælalaust betri möguleika á
að leysa landhelgismálið á
farsælan hátt heldur en nú
verandi ríkisstjórn. Ekki
vegna þess að ný ríkisstjórn
myndi halda linlegar á
málstað Islands heldur en nú
er gert, heldur vegna þess,
að hún hefði möguleika á að
taka máiið betri tökum og fá
deiluaðila til þess að , skoða
málstað Islands í réttara
ljósi. Lausn landhelgismáls-
ins má ekki dragast mjög
lengi. Fyrir því eru augljós-
ar ástæður, sem ekki þurfa
skýringa við. Varnarmál-
anna er getið í stjórnarsamn
ingnum við síðustu stjómar-
myndun. Þar segir, að varn-
arsamningurinn skuli tekinn
til endurskoðunar eða upp-
sagnar. í stjórnarflókkun
um eru mjög skiptar skoðan-
ir um varnarmálin, og um
dvöl varnarliðsins í landinu.
RÍKISSTJÓRNIN HEFIR
EKKI SAMEIGINLEGA
STEFNU 1
VARNARMÁLUM
Varnarliðið er hér, skv.
samningi milli íslands og
Bandaríkjanna. Samning-
urinn var samþykktur af Al-
þingi. Honum verður því
ekki sagt upp nema Alþingi
fallist á það. Öruggt má telja,
að Alþingi vill ekki segja
samningnum upp með það fyr
ir augum, að varnarliðið fari,
a.m.k. ekki að svo stöddu.
Þegar stjórnarsamningurinn
var gerður, þótti óhjákvæmi-
legt að taka tillit til skiptra
skoðana stjórnarliðs-
ins. Ákvæðið um endurskoð-
un samningsins er fyrir þá,
sem vilja meta málin á raun-
hæfan hátt og standa við all
ar skyldur við Natórikin. En
ákvæðin um uppsögn samn-
ingsins og brottför varnar-
liðsins var sett inn til þess
að Alþýðubandalagsmenn og
skoðanabræður þeirra í
varnarmálum, fengju eitt-
hvað til þess að flagga með.
Ríkisstjórnin mun því ekki
sitja áfram til þess að fram-
kvæma stefnuatriði stjómar-
samningsins í varnarmálum.
Það getur hún ekki, vegna
þess að ríkisstjórnin hef-
ir enga sameiginlega stefnu í
þeim málum. Utanríkisráð-
herra hefur lýst sinni stefnu
í utanríkis- og varnarmálum.
Stefna hans er sú, að óska
eftir endurskoðun á vamar-
samningnum við Bandaríkin,
en uppfylla að öllu leyti þær
skyldur, sem ísland hef-
ir við ríki Atlantshafs-
bandalagsins. Þessari stefnu
hefir utanrikisráðherra oft-
lega lýst á Alþingi, og í fjöl-
miðlum. Þessi stefna er allt
önnur en stefna Alþýðu-
bandalagsins sem vill vam
arliðið í burtu á kjörtímabil-
inu. Það er hrein blekking,
að halda því fram að nauð-
syn beri til þess að ríkis-
stjórnin verði áfram við
vold til þess að tryggja fram
gang landhelgismálsins eða
til þess að framkvæma stefnu
ríkisstjórnarinnar í varnar-
máluim.