Morgunblaðið - 04.01.1973, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 1973
17
KLÍNU PÁLMADÓTTUR
EFTIR
„Nýtt á fjárlögum. Heilar 10 millj-
ónir til dagvistunarheimila". Þetta er
fyrirsögn úr Þjóðviljanum fyrir
nokkrum dögum. Og fjallar fréttin
um „stórkostlega stefnubreytingu“,
sem fóstra og kennari talaði um í
sama blaði skömmu áður.
Stórkostlegt! Þessar 10 milljónir
eiga nefnilega að verða þátttaka rík
isins í byggingu dagvistunarstofnana
á nsesta ári. Og ekki bara byggingu,
heldur líka í rekstri þeirra. Og hér
er ekki aðeins verið að hugsa um dag
vistunarheimili i Reykjavík, heldur
öll slik heimili á öllu landinu.
Að vísu koma þessar 10 milljónir
aðeins til útborgunar, ef lög um
stuðning ríkisins við slikar fram-
kvæandir verða sett á árinu og reglu-
gerð gefin út. Þar er átt við frum-
varpið til laga um hlutdeild ríkisins
í byggingu og rekstri dagheimila.
Þetta sem kom fyrir alþingi snemma
í vetur og auðvitað var ekki sam-
þykkt fyrir jól — ekki á undan fjár-
lagafrumvarpinu. Þó það nú væri. Þá
hefði þurft að taka þetta allt í al-
vöru. Ennþá gæti þó svo farið að
flytjendur láti jafnvel sam-
þykkja frumvarpið og þá komi þess
ar 10 milljónir til dagvistunarstofn-
ana. Þá verður nú munur að lifa hitt
árið. Líklega koma mun fleiri börn-
um sínum í dagvistun en annars
hefði orðið.
Og hvað er nú hægt að gera við
þetta fé. Það ætti að koma að góð-
um notum. 1 fyrsta lagi á að greiða
með því 50% af byggingarkostnaði
dagvistunarheimila og 25% af bygg-
ingarkostnaði leikskóla, á móti sveit
arfélögunum. Hvernig ætli sé nú
hægt að skipta þessu til þeirra
þarfa? Næg eru verkefnin. Reykja-
vikurborg ein ætlar að leggja yfir
60 milljónir til byggingar dagheim-
ila og leikskóla á næsta ári. Ekki
er nú mikið hægt að fá fyrir það.
Síðasta dagheimili við Blöndubakka
kostaði einar 28,4 milljónir. Leikskól
arnir síðustu hafa kostað um 13 millj
ónir. Reiknað er með kostnaðarverð
á einni samstæðu — þ.e. leikskóla
og dagheimili — sé yfir 40 milljón-
ir, og á eftir að hækka á árinu.
Reykjavikurborg tókst ekki að taka
í notkun nema eitt dagheimili i Breið
holti og 3 leikskóia, i Fossvogi,
Breiðholti og Laugarnesi, á s.l. ári,
þrátt fyrir 50 milljón króna framlag
til bygginga dagvistunarstofnana.
Svo vissulega verður gott að fá helm
ing í viðbót til dagheimila og fjórð-
ung til leikskóla frá ríkinu til hrað
ari uppbyggingar þessara þörfu
stofnana. Það verður væntanlega tek
ið af þessum 10 milljónum — ef frum
varpið verður samþykkt auðvitað!
En þessar 10 milljónir eiga að gera
meira gagn. Með þeim á að greiða
niður allt að 30% af reksturskostnaði
dagheiim'ila. ogaRt að 20% af rekstnrs
kostnaði leikskóla, samkvæmt frum
varpinu. Halli dagheimilanna og leik
skólanna í Reykjavík er ekki áætl-
aður nema eitthvað um 48 milljón-
ir á næsta ári. Það ætti þvi svei mér
að koma sér vel að fá alla þessa nið-
urgreiðslu á móti frá rikinu — af
10 milljónunum — þvi með
hverju nýju heimili hækkar auðvit-
að upphæð niðurgreiöslunnar.
Auðvitað er ekki í frumvarpinu
ætle.zt til þess að allt þetta fé fari
til Reykvíkinga einna. Þessi fjárveit
ing er ætluð öllum dagvistunahstofn-
unum á öliu landinu. í greinargerð
með því er talið að utan Reykjavík-
ur séu ekki færri en 20 dagvistun-
arstofnanir og í Reykjavík 10 dag-
heimili, 2 skóladagheimili og 11 leik-
skólar. Svo að allt upp undir helm
ingur af 10 milljónunum ætti að fara
út á land.
Ekki get ég almennilega fengið
dæmið til að ganga upp. En ég er
heldur enginn snillingur í reikningi.
Ég verð raunar að játa það, að ég
hefi heldur aldrei skilið hvern-
ig einu sinni voru mettaðir 5000
menn með 5 brauðum og tveimur fisk
um. Hefi það bara fyrir satt.
Kannski þeir, sem útdeila 10 milljón
krónunum, trúi bara líka. Eða hafi
kannski fundið leyndardóminn. Ann
ars hefðu þeir visu menn varla far-
ið að hafna tillögu um 10 milljónir i
viðbót, sem Auður Auðuns bar fram.
Þetta er svo sannarlega ekki bara
„breyting á hugarfari". Það hlýtur
nánast að vera kraftaverk. Og á
kraftaverkið trúa hvorki meira né
minna en 27 þingmenn stjórn-
arflokkanna, því þeir höfnuðu allir
með handauppréttingu þörfinni á að
hækka framlagið til barnaheim
ilanna — alllir nema Björn Jónsson.
En hann stendur nú líka eins og
verkalýðurinn með fæturna á jörð-
inni.
En af því að ég er nú ein af þess-
um leiðinlegu, vantrúuðu manneskj-
um, sem á stundum bágt með að trúa
á æfintýri og kraftaverk, þá fór ég
að líta nánar i þetta dýrmæta frum-
varp um hlutdeild ríkisins í bygg-
ingu og rekstri dagvistunarstofnana,
sem liggur og biður sambykktar í
þinginu. Og svei mér ef ég þóttist
ekki koma auga á hluta af lausninni
á kraftaverkinu. Þetta er kannski
ekki eins flókið og sýnist. Það má
nefnilega lækka ríkisframlagið til
byggingar dagvistunarstofnana í
raun með vissum ákvæðum, sem
þarna er að finna.
Galdurinn er sá, að greiða rikis-
framlagið „miðað við upphaflega
kostnaðaráætlun", og láta svo nægi-
lega langan tíma líða frá þvi fyrsta
áætlun er gerð um að reisa slíka
stofnun og þar til á að borga fram
lasrið. Þettá er býsna snjallt i landi,
þar sem byggingarkostnaður hækk-
ar oftast um 30% á ári hverju. Sam
kvæmt þessum tilvonandi lög-
um á fyrst að senda beiðni um að
fá að reisa og/eða reka dagvistunar
heimili til menntamálaráðuneytisins,
sem lætur rannsaka umsókn og gögn,
og samþykkir síðan eða gerir athuga
semdir um hverju þurfi að breyta.
Fáist samþykki, þá má aðili leggja
fram uppdrætti og gögn varðandi
alla undirbúningsvinnu til samþykkt
ar, líka hjá ráðuneytinu, sem gerir
athugasemdir, ef þvi finnst eitthvað
á skorta og krefst lagfæringa. Samt
er ekki heimilt að byrja á bygging-
unni að þessu loknu, ekki fyrr en
fé hefur verið veitt í fjárlögum og
fyrir liggur skriflegt samþykki
menntamálaráðuneytisins. Annars
fellur stofnkostnaður ríkissjóðs nið-
ur. Eftir að þingið hefur nú líka
Framhald á bls. 19.
Baldur Guðlaugsson:
Islenzkar eftirlitssveitir?
Óraunhæf tillaga Alþýöuflokksins
ÞINGMENN Alþýðuifl'okksins
lögðu nú í haust fram á Al-
þingi tillögu til þingsályktun-
ar þess efnis, að Alþingi álykti
að fela rikisstjórninni 1) að
láta rannsaka, hvort ísland
geti verið óvopnuð eftirlits-
stöð í sambandi við það örj'gg
isbandalag, sem landið er að-
ili að, en siðar meir á vagum
Sameinuðu þjóðanna, og 2) að
rannsaka hvort íslendinigar
geti með fjárhagslegri þátt-
töku bandalagsins komið upp
sveit fullkominna, en óvopn-
aðra eftirlitsfluigvéla, svo og
nauðsynle.gum björgunarflug-
vélurn, og tekið við þessum
þýðingarmesta hluta af verk-
efni varnarliðsins og stjórn
vamarsvæðanna.
Þingisályktunartillagan er
rei®t á þeirri forsendu, að
tæknibreytingar síðustu ára
hafi valdið þvi, að hernaðar-
leg þýðing íslands felist nú að
langmestu leyti í eftirliti með
siglingum í og á hafinu milli
Grænlands, íslands og Fær-
eyja. í greinargerðinni segir,
að meðan hlutverk varnarliðs
ins hafi verið að mestu vopna
burður, hafi ekki komið til
mála, að íslendingar tækju
við því. Nú krefjist megin-
hluitverk varnarliðsins, eftir-
litsfliugið, ekki vopnaiburðar.
Þess vegna sé varpað fram
þeirri spumingu, hvort ekki
nægi að hafa hér vopnlausa
eftirlitsstöð, en íslendingar
taki að sér eftirlitið. Flutnings
menn tillögunnar leggja
áherzliu á, að Allþýðuflokkur-
inn hafi ekki breytt grund-
vallarstefnu sinnd í vamar-
málum og telji óraunhæft, að
varnarliðið hverfi frá íslandi,
án þess að eitthvað komi i
staðinn. Tillagan er sögð
hvíla á huigleiðingum um leið-
ir til breytingar á skipan varn
armála — leiða, sem íslend-
ingar gætu e. t. v. til fram-
búðar unað betur við en nú-
verandi ástand. Utanrikisráð-
herra sagði í uimræðum um
tillöiguna, að sú tilihögun sem
hún gerði ráð fyrir, að rann-
sökuð verði, yrði auðvitað at-
huiguð i sambandi vi'ð fyrir-
hugaða endurskoðun varnar-
samningsins.
Ég get ekki stillt mig um
að fara nokkrum orðum um
þessa tillögu Alþýðuflokks-
ins. Að mínu áliti er hún
óraunhæf af tveimur ástæð-
um. í fyrsta lagi gengur hún
aigjörlega á snið við þann til-
gang varnarliðsins sem eru
beinar varnir landsins sjálfs
og í öðru lagi miðar hún við,
að íslendiragar taki við störf-
um sem þeim eru um toegn
og pólitískar forsendur skort
ir til að þeir geti annazt í
fyrirsjáanlegri framtíð. Lit-
um ögn nánar á hvort tveggja
þessara atriða.
Hlutverk varnarliðsins er
tvíþætt. Annars vegar að
verja ísland fyrir utanaðkom-
andi íhlutun eða innrás og
hins vegar að taka þátt í eft-
irlits- og gæzlustarfi Atlants-
hafsbandalagsins á Norður-
Atlantshafi, sem stuðlar vit-
antega að vissu jafnvægi á
hafsvæðunum og dregur þar
með úr líkunum á utanað-
komandi afskiptum af málefn
um íslands og eru þessir
tveir þættir því tengdir órofa
bönduim.
í varnarliðinu á Keflavikur
flugvelii eru nú um 3400
manns. Ljóst er, að sá fjöldi
nægir engan veginn til þess
að verja landið, ef á það yrði
ráðizt. Til þess þyrfti tuigþús-
undir manna. En styrkurinn
af' veru varnarliðsins er sá,
að huigsanlegur árásaraðili
gengur ekki að því gruflandi,
að árás á landið er jafnframt
yfirlýsing um stríð á hendur
Bandaríkjunum vegna þátt-
töku þeirra í vörnum þess. Sú
vitneskja orkar mestu til að
hindra að nokkur aðili ráðist
á landið, sbr. viðhorf annarra
Evrópuríkja, varðandi trygg-
inguna af áframhaldandi veru
bandarísks herliðs í Vestur-
Evrópu. — En færi svo
samt sem áður, þá miðast
þjál'fun varnarliðsmanna við
það að veita það viðnám sem
við yrði komið í \ipphafi inn-
rásar og tryggja jafníramt
viðhlítandi undirbúning undir
að taka á móti liðsauka. Þings
ályktunartilliaga Alþýðu-
flokksins er haldin þeim aug
Ijósa annmarka, að hún horf-
ir hreinlega fram hjá þessum
mikilvæga þætti í örygigismál
unum, þ.e. beimum vömum
landsins sjálfs, og einskorð-
ast við fjarlægari fleti máls-
ins, þ.e. viðhald eftirlits- og
öryggiskerfis Atlantshafs-
bandalagsins, sem vissulega
er okkur í hag sem öðrum
bandalagsþjóðum, en þeim
síðamefndu þó máski öllu
frernur ef eftirlitsstörfin
Biildur Giiðlaugsson
tengjast ekki beinum vörnum
í landinu sjálfu.
Jafnvel þó að menn kjósi
að horfa fram hjá þessum atr
iðum er sagan ekki nema hálf
sögð. Hvaða starfsemi er það
eiginlega, sem þingmenn AI-
þýðuiflokksins ætia íslending
um að taka í sínar hendur?
Þegar stofnað var til Atl-
antshafsbandalagsins á árinu
1949 voru yfirráð Breta og
Bandaríkjamamna á Norður-
Atlantshafi algjör og mótaðist
öryggismálastefna Evrópu og
Atlantshafsbandalagsins ekki
hvað sízt Dana, íslendinga og
Norðmanna að nokkru af
þeim aðstæðum. Hornstei.nn
öryggismálastefnu þessara
landa hefur alltaf verið sá, að
á ófriðartímum bærist liðs-
auki austur yfir hafið. Með-
an bandalagsþjóðirnar voru
allsráðandi á hafinu lék eng-
inn vafi á um trúverðugleika
þessarar stefnu. En nú er
breytimg á orðin.
Sovétríkin hafa á síðustu
árum ráðizt í stórfellda upp-
byggingu Rauða flotans.
Sovézku herskipin eru af nær
öllum gerðum og hin fuli-
komnustu. Rauði flotinn skipt
iist í fjóra hluta, og hefur
hinn stærsti og öflugasti
þeirra, Norðurflotinn, heim-
kynni í höfnum á Koiaskaiga.
Norðurflotinn ræður nú alls
yfir 100 þús. mönnum. í hon
um eru um 500 skip, þar af
eru 170 kafbátar og eru þeir
flestir búnir langdrægum eld-
flaugum og um það bil 65
þeirra eru knúnir kjarnorku.
í Norðurflotanum eru auk
þess 30 orrustuskip og tundur
spillar, 35 úthafsfylgdar-
skip, 25 landgöngusikip, 25
eftirlitsbátar búnir eldflaiug-
um og 150—200 minni skip.
Þá eru um 40 flugvellir á
Kolaskaga og þar eru stað-
settar nálægt 300 flugvélar.
Hins vegar ræður sovézki
norðurflotinn ekki yfir nein-
um fl'ugraóðurskipum og
vantar sárlega alla fl'ugvalta-
og flotaaðstöðu nær vestri.
Svo sem nærri má geta hef
ur það í för með sér mikla
röskun á þessu svæði, þegar
floti af framangreindri stærð
heldur innreið sina. —
Flotinn hefur smám saman
fært sig vestar og hafa ýms-
ir erlendir sérfræðingar kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að
Sovétrikin telji nú tvímæla-
laust, að framvamalína
þeirra á Norður-Atlantshafi
sé mil'li Grænlands, íslands
og Færeyja.
Ríki Atlantshafsbandalags-
ins við Norður-Atlantshaf
fylgjast náið með ferðum sov-
ézkra flugvéla og skipa og
nota til þess radarstöðvar,
fluigvélar og skip. Náin sam-
Framhald á bls. 19.