Morgunblaðið - 01.02.1973, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. FEBRÚAR 1973
Anker Jörgensen í samtali viö MorgunblaOið;
„Hjálpin á að lenda í höndum
Vestmannaeyinga sjálfra“
Samúð í Danmörku og vilji til aðstoðar
Hjálpinni verður flýtt eftir föngum
Frá Matthíasi Johannessen.
Kaupmannahöfn 31. jan.
EFTIR umræðurnar í danska
þjóðþinginu í gaer náði ég tali
af Anker Jörgensen, forsætis-
ráðherra Dana og spurði
hann frekar um aðstoð við
fslendinga en fram kom í um-
ræðiun á þinginu. Forsætis-
ráðherra svaraði: „Við mun-
um flýta atliugun á þeirri
hjálp, sem nauðsynleg er,
meira en ráðgert var. Eins og
fram kom í ræðu minni i þing
inu áðan tók K. B. Andersen,
utanríkisráðherra málið strax
upp 24. janúar sl. En nú höf-
um við ákveðið, að ráðherr-
ar, sem fara með mál Norð-
urlanda í ríkisstjómum
sínum ræði þegar í stað um
aðstoðina við fsland, svo að
sem fyrst liggi fyrir hve
bráðabi rgðaaðstoð i n verður
að vera mikil og hvernig þess
ari aðstoð eigi að jafna nið-
ur á einstök Norðurlönd. Að
þessum athugunum loknum
— og þeim verður hraðað, og
niðurstöður eiga að liggja fyr
vona ég, áður en forsætis-
ráðherrar Norðurlenda ræða
málið á næsta fundi Norður-
landaráðs í Osló — mun
danska rikisstjómin þegar í
stað taka endanlega ákvörð-
un, þegar endanleg niður-
staða Iiggur fyrir og einhug-
ur er um málið.“
Þeirri spumingu, hvort Ví-
etnamsöfnunin hefði seinkað
málinu, svarar Anker Jörgen-
sen:
„Nei, ákveðið nei. Víetnam-
söfnuninni verður haldið
áfram, en hún snertir þetta
mál ekki, þvi að hjálpin til
ísilands verður opinber aðstoð
í því forrni, sem násit mun
samkomulag um að athuiguðu
máli. Við senduim strax til-
boð okkar um aðstoð'''— og
nú viljum við reyna að flýta
henni með fyrrnefndum
hætti. Ég hef haft samiband í
dag við sænsku rikisstjórnina
um málið og svo ræða ráð-
herrar það og komast von-
andi að sameigin'l-egri niður-
stöðu sem fyrst.
Samúð Dana með íslending-
um er mikil, og viljann til að
senda efnaihagslega aðsitoð
skortir ekki, allir eru einhuga
í þessu máli. Hjálpin mun
berast eins fljótt og niðurstöð
ur liggja ljósar fyrir. Ég hef
ekki trú á, að nauðsynlegt sé,
að hefja almenna söfnun til
hjálpar Islendingum hér i
Danmörku af því að svo mik-
ill póliitískur skilningur ríkir
á því að vinna bug á erfið-
leikunuim með opinberum
framlögum.“
Ég sagði Anker Jörgensen
forsætisráðherra Dana, sem
tók mér einstaklega vel, enda
þótt hann hafi í mörgu að
snúast um þessar mundir og
ríkisstjórn hans eigi í mikl-
um erfiðleikum, að nú væru
milli 2—3% Islendinga fflótta
menn, það samsvaraði 120-130
þúsund Dönum, margir stæðu
uppi með tvær hendur tóm-
ar, allir heimilislausir — og
ekkert lát á náttúruhamför-
unum, ennfremur að Vest-
mannaeyjar væru öflugasta
Anker Jörgensen.
verstöð á Islandi og þaðan
kæmu 10—15% útflutnings-
verðmæta okkar.
Forsaatisráðherra hlustaði
með athygli. Hann gerir sér
hörmungarnar Ijósar. Ég
spurði hann, hvort ekki færi
bezt á því að stofna „sjóð til
styrktar Vestmannaeyingum“
svo að aðstoðin færi ekki ann-
að. Hann spurði brosandi,
hvort Morgunblaðið væri í
stjómarandstöðu. Ég svaraði
því til, að ekkert blað væri i
stjómarandstöðu á örlaga-
timum, en í Danmörku hefðu
heyrzt margar raddir um, að
peningar, sem söfnuðust til
bágsíaddra í Víetnam mundu
ekki allir lenda hjá þeim, sem
rnest þyrftu á þeim að halda.
Anker Jörgensen sagði:
„Það verður að finna leið til
þeiss að aðstoðin til Vest-
mannaeyinganna berist rétta
leið og lendi i réttum hönd-
um, en ég get ekki ákveðið í
hvaða formi þetta verður
gert. Við verðum að þreifa
okkur áfram með samtölum
á norrænum vettvangi og í
samráði við íslenzku ríkis-
stjórnina. En eitrt vil ég leggja
áherzlu á: það er ljóst, að við
viljuim, að peninigarnir fari
beint til fói'ksins sem misst
hef-ur heimili sín og er hjálp-
arþurfi; að þeir lendi í hönd-
unuim á fóllkinu á Heimaey,
þ.e. Vestmannaeyingum sjálf-
um og ekki öðrum.“
xxx
Fonsætisráðherrann var
önnum kafinn í skrifstofu
sinni í KristjánsborgarhöM,
eins og fyrr er getið, og hafði
ég hálfgert samvizku'bit af
því að spyrja hann um land-
helgismálið og af hverju Norð
urlöndin fjögur studdu ekki
tiMiögu íslands á þingi Sam-
einuðu þjóðanna. Hann kall-
aði á K. B. Andersen utan-
ríkisráðherra, sem ég hafði
hitt tveimur dögum áður og
þá sagði hann um hamifarim-
ar á Heimaey: „Þetta er en,gu
Mkt, ótrúlegt." K. B. Ander-
sen sagði, að Norðurlöndin
fjögur heifðu orðið ásátt um,
að taka ekki upp í tillöguna,
sem fflutt var á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna,
að yfirráðaréttur strandríkis
skyldi ná til hafsins yfir land-
grunninu, þau hefðu verið
sammála um, að lárta væntan-
lega hafréttarráðstefnu fjalla
um málið og taka endanlega
aflstöðu til þess. Forsætisráð-
herra, Anker Jörgensen hlust
aði á þessa skýringu og ég
minnti á ummæti finnska
forsætisráðhierranis, Sorsa
sem áður hafa birzrt hér í
blaðinu: „Við höfurn fulla og
algjöra samúð með Islending-
um í útvíkkun landhelginnar
í 50 sjómílur." Dönsku ráð-
herrarnir sögðu ekkert um
þau ummæli, en kváðust
mundu biða eftir hafréttar-
ráðstefnunni. „Okkur virðist
það rétt máisimeðferð," sagði
K. B. Andersen, en minnti
jafnframit á, að Norðurlöndin
hefðu setið hjá og ekki greitt
atkvæði gegn tiMögu Islend-
inga.
xxx
Uim inngöngu Dana i Efna-
hagsbandalag Evrópu sagði
Anker Jörgensen m.a.:
„Danmörk hefur í mörg ár
verið óendanlega lítill skagi
á meginlandi Evrópu. Og
samt höfum við al'ltaf haldið
mienningarlegum tengslum
við Norðurlönd, en a’ldrei að-
eins þau, heldur mest þau.
Og ég trúi því, að norræn
menningarleg afstaða til til-
verunnar, ef við getum sagt
það svo, muni halda áfram
að setja svip á okkur, iiif okk-
ar og aifistöðu. En svo er ann-
að: að norrænt lýðræði og fé-
lagslegur skilningur setja æ
meiri svip á stærri löndin í
Efnahagsbandailaginu, ekki
endilega vegna okkar áhrifa
heldur vegna þess, að þeim
er þessi félagslegi skilningur
og þetta lýðræði nauðsynlegt,
Og aðild Englands að Efna-
hagtsbandalaginu mun enn
auika áhrifin í þessa átt, svo
og afistaða ríkisstjórnar Vest-
ur-Þýzkal ands. ‘ ‘
Og að loku-m sagði Anker
Jörgensen, fiorsætisráðherra
Danmerkur við blaðamann
Morgunblaðsins: „í Dan-
mörku munum við halda
áfram að varðveita norræn-
an menningararf og ég trúi
því ekki að við lendum i nein-
um erfiðleikum í þessum
efnum vegna aðildar okkar að
Efnahagisbandalaginu."
Hann sagði að lokum, að
Danir vildu vera brú milli
Norðurlanda og Efnahags-
bandalagslandanna, en menn
yrðu að gærta þess, að bæði
þess landisvæði væru stórar
einingar.
Valdimar Kristinsson:
V estmannaey j ar - Þorlákshöfn
Nú eru Vestmannaeyingar
og reyndar þjóðin öll að reyna
að gera sér grein fyrir stöðu
sinni með tilliti til náttúruham-
faranna á Heimaey. Ljóst er,
að nokkur hluti bæjarins þar
hefur spillzt svo mjög, að
senniiega er hann endanlega
glataður. Á hinn bóginn eru
al'lgóðar horfur á, að vestari
helmingur bæjarins, og ef til
vill nokkru meira en það,
muni bjargast það vel, að til-
tölulega auðvelt muni reynast
að hreinsa þar til og bæta
skemmdir.
Þá fer það eftir áframhaldi
gossins og mati rnanna á fram-
tíðinni, hversu margir vilja
fara til baka á næstunni. Von
andi geta margir búið áfram
góðu Mfi í Vestmannaeyjum,
en öll verðum vi'ð að gæta okk
ar á því, að við megum ekki Iá
þeim, sem hika við að snúa til
baka. Sérstaklega ber því að
snúast gegn vanda þeirra.
Bæjaryfirvöldin og flestir
Vestmannaeyingar eiga þá ósk
heirtasta að halda bæjarfélag-
inu sem mest saman. Aðrir ís-
lendingar skulu ekki halda, að
þetrta sé tiiftnningasemin ejn,
sem komi okkur hinum aðeins
óbeint við. Vestmannaeyingar
hafa ekki bara verið að dunda
við að búa sér ein menningar-
I'eg'ustu heimili þessa lands,
heldur hafa þeir einnig verið
að nýta eín allra mikilvægustu
fiskimiðin, og það er sannar-
lega mál, sem varðar hvert
mannsbarn hér á landi. Mörg-
um verður hugsað til Þorláks-
hafnar, Grindavíkur og Hafn-
ar í Homafirði í þessu sam-
bandi, en milli Þorlákshafnar
og Hafnar i Hornafirði er 350
km hafnlaus strönd, sem erfirtt
er að hafa enga aðstöðu við, og
bátafloti Vestmanmaeyiinga
getur ekki verið lengi á ver-'
gangi.
Nú er vandinn sá að reyna
að sameina sem mest bráða-
birgðaráðsrtafanir og framtíðar
lausn mála. Sagt er að bæta
megi Grindavíkurhöfn allveru-
lega á stuttuim tíma, og er þá
sjálfsagt að gera það, einnig
með framtíð Grindavíkur í
huga. Þá munu lengi hafa ver-
ið uppi áætlanir um að stækka
verulega og stórbæta höfnina í
Þorlákshöfn. Þar er næsta
höfn við Vestmannaeyjar, og
þar ætti að leggja i miklu
meiri framkvæmdir, bæði til
bráðabirgða og frambúðar.
Mætti hugsa sér, að staðið yrði
að málum eitthvað á þessa Ieið:
Fenginn yrði frá Bandaríkj-
unum fjöldi húsvagna (house-
trailers), er gætu verið tilbún
ir með rafmagni vatni
og frárennsli eftir nokkr-
ar vikur. Þessum hús-
vögnum má ekki rugla saman
við hjól'hýsin, er bílar draga,
sem eru miklu minni og lakar
út búin. Húsvagnamir eru
ekki stór hús, en heldur ekiki
mjög Mtil, og eru með ölluim
helztu þægindum nútímahúsa.
Hafa þeir til dæmis verið not-
aðir í stórum stíl við flóða-
svæði í Bandarikjunum þegar
miikill fjöldi fólks hefur misst
heimili sín. Telja má l'íklegt, að
Rauði kross Bandaríkjanna
eða önnur hjálparstofnun þar í
landi mundi útvega okkur hús
vagnana á góðum kjörum. Hús-
vagnana mætti staðsetja við
verstöðvar og vinnslustöðvar
á Reykjanesi og víðar, en þó
mest í Þorlákshöfn, og miða við
að bjóða sem flestum Eyjabú-
um að flytjast þangað sem fyrst,
jafnframt því sem höfnin og
vinnsl'uaðstaða batnar þar.
En einnig er þá hugsað til ná-
lægðarinnar við Vestmannaeyj
ar. Með þessu móti yrði bæjar-
félaginu haldið sem mest sam-
an og náin tengsl á milli þeírra
sem þar væru og hinna, sem
fljótlega settust aftur að í Vest
mannaeyjum eða lægju þar í
veri.
Áætlunarferðír miillí Þorláks
hafnar og Eyja þyrftu að vera
sem örastar, og mætti hugsa
sér að leigja skip (t.d. frá Nor-
egi), ef ekkert i'nnlent þykir
henta nægjanlega vel, en fara
síðan fljótlga að teikna fram-
tíðarskip fyrir þessa leið. Jafn-
framt uppsetningu húsvagn-
anna þyrfti að hugsa meira um
framtíðina og ættum við þá að
Ieita til frænda okkar á Norð-
urlöndum og £á fjölda verk-
smiðjuframleiddra húsa með
góðum kjörum til varanlegri
búsetu. Þegar fólkið flyttist síð
an úr húsvögnunum í þessi
rýmri hús ætti að halda hús-
vögnunum áfram við i allmörg
ár og hafa þá til vara, ef þörf
krefur.
Fleira þarf að gera. Vegur-
inn um Þrengsli liggur í átt til
Þorlákshafnar og er hann vel
lagður og tilbúinn til að taka
á rnóti olíumöl. En þegar konv
ið er niður i byggðina tekur
við lélegur vegur siðasta spöl-
inn. Þarna þyrfti að legigja góð
an veg beinustu leið um 7—8
km langan, og með þvi að
hefja undirbúning strax gæti
því verið lokið á miðj-u ári.
Með þessu móti mundu batna
mjög samgöngur miilli Reykja-
víkur og Þor 1 ákshafnar (leið-
in yrði um 50 km) o>g þar með
til Vestmannaeyja. Aulk alls
annars hagræðis mætti þá
dreifa landburði af fis’ki úr
’Vestmannaeyjabátum til
vinnislustöðva á Reykjanesi.
Atburðirnir í Vesfcmannaeyj-
um eru enn ein ástæðan til
þess að ieggja nýtt mat á dreif
iingu byggðarinnar á Islandi,
og þurfa margir að gera þeim
málum skit. 1 þessu sambandi
mætti hér aðeins nefna, hvort
ekki væri rétt að bæta sem
mest ininsiglingu og aðra að-
sfcöðu við Höfn í Hornafi-rði og
einnig að gera á því víðtæka
athugun, hvort hafnargerð og
Valdhnar Kristinsson.
uppbygging bæjar við Dyrhóla
ey þætti koma til greina, og
hafa allar þær upplýsingar til-
tækar, ef ástæða þætti til að
grípa til þeirra síðar.
Að lokuni ætti ekki að
þurfa að minna á, að hörmung
amar hafa fyrst og fremst bitn
að á Vestmannaeyingum sjálf-
um og þess vegna er það
þeirra mál að þiggja aðstoð,
hvaðan sem hún berst. Fólk,
sem hefiur byggt upp tiltölu-
lega öflugasta bæjarfélag lands
ins hefur ekki minni metnað
en hver annar íbúi þessa l'amds,
í hvaða stóí, sem viðtoomandi
kartn að sitja þá og þá sfcumd-
ina.
Vestmannaeyinigar hafa hing
að til bjargað sér með öUiuim
ti'ltækum ráðum og þeir hilda
virðingu okkar með því aO
gera það áfiram.