Morgunblaðið - 01.02.1973, Blaðsíða 17

MÖRGUNBLÁÐIÐ, FIMMTODAGUíf í. FEBROAR 1973
17
Að standa sem
sigurvegari
mitt í ósigrinum
Predikun sr. Þorsteins
L. Jónssonar í Bústaöa-
kirkju s.l. sunnudag
Mt. 8:23—27.
Á SUNNUDAGINN var messaðd
ég í Iyaindákirkju í Vestmíanna-
eyjum, þessari fomu 200 ára
harðsækinn huga og þrautseigju
feðranna langt í ættir fram, og
töldust enda ekki gjaidgengir
ella. Þeir kunnu vel að taka því,
sjómanmakirkju og tiikynnti þá i sem að höndu-m bar, nutu þess
barnaguðsþjónustu nú í dag, kl.
11 árdegis, en hámessu kl. 2 síð-
degis.
En fljótt skipast veður í lofti,
og því sitend ég hér í þessu fag-
urlega gerða musteri, Bústaða-
kirkju. Á sunnudaginn var gat
engiin n látið sér koma það til
hugar, að eftiir sóiarhring yrð-
um vér öll orðin flóttaifólk í
voru eigin landi vegna eldgoss.
Fremur hefðum vér getað búizt
við dauða vorum fyrir þann
tírna, svo oft erum vér mimmt á,
hve fóbmál dauðans fljótt er
stigið. En hér stend ég nú og
margir þeirrá, sem þá hlýddu
messu í Landakirkju, munu nú
heyra orð mín.
Það eru ekki margar stundir
Mðnar síðan atburðirnir töku
nýja og óvænta rás, er vér sizt
hefðum gert oss i hugarlund,
hefðum vér spáð fram i tímamm
um breytimgar á mannanma ráða-
gerðum.
Á þriðjudagsnóttina er var, kl.
2, kom hinn mikli lúðurhljóm-
ur, sem kallaði alla íbúa Eyj-
anna til þaðanfarar og á flótta
vegna þess, að jörðin hafði opn-
azt við þröskuid fiimm þúsund
manina heimilis og spúði ösku
og eimyrju.
Æðru- og mögiunarlaust
gegndi hver maður kallinu og
bjó sig eins og ekkert hefði i
skorizt. Sérhver var til brautar
búinn, þegar kallið kom. En
Vestmannaeyimgar eru engan
veginn óvanir kallimu um miðj-
ar nætur. 1 kulda og kalsaveðri
hafa þeir búizt til ferðar á sjó-
inn, i frosti og niðamyrkri,
strax þegar formaðurinn dangl-
aði í gluggann hjá þeim. En
þannig var nú Mfsbaráttain háð
frá fornu fari, er menm voru
kaMaðir í róður.
Og hanmig hittiist nú á. að frá
fornu fari hefur verið fjölmennt
þennan suninudag til Landa-
kirkju, þvi að fjórði sunnudag-
ur eftir þrettánda hefur verið
e. k. sjómianinasunnudagur Vest-
mamnaeyinga, er vetrarvertíð
fyrir Suðurliandi er að hefjiast.
Þá fiölmenmtu sjómenn í Landa-
kirkiu með konum sinum og
skylduliði til fyrirbæna og sál-
arstyrkingar. Menn voru óhrædd
ir, en þekktu af langri reymslu,
að ekki teið sú vertíð í Eyjum
svo til emda, að ekki yrðu meiri
eða minni manmskaðar. Skip
fórust með rá og reiða og á
lokadagiinn vamtaði stundum
mörg í hóp þeirra, er höfðu
bvrjað vertíðina. Em þetta fældi
engan frá því að stumda sjó frá
Eyjunum, enda var þar upp-
gripaafli og betri lífskjör buð-
ust en víðast hvar annars stað-
ar á landinu. Mörgum hló þvi
hugur í brjósti og hljóp lcapp i
kinm, er þeir hugsuðu til átaka
við höfuðskepnumar, em sú bar-
átta færði björg í bú og gerði
þá bj'argá'lwa og farsæla fjöl-
skyldufeður, er þar settust að.
Þeir þurftu ekki að bera kinm-
roða f.vrir neimum og töldu sig
þá heldur ekki upp úr þvi vaxna
að hafa Guð i hjiarta og Guð i
stafni, ákölliuðu h-anin og sögðu:
Vertu með oss, vaktu hjá oss,
veiitt-u styrk og huga-rró.
Þegar boðinn heljar hækkar,
Herra, lægðu vimd og sjó.
Þeir lærðu af reynslunmi,
þessir menn, og á-ttu tll að bera
að sigia hraðbyri á gjöful mið
og stóðúsit sem hetjur öll boða-
föll l'ífsims, þótt Qf-t væri rnærri
þeim gengið, hnarreistár eins og
Sd-gurvegarar — já, stóðu sem
sigurvegarar mi-tt i ósigrinum.
„Að stamda sem sigurvegari
mitit i ósiigrinum" er ekki nein
skáldsögu-rómantik, heldur sjálf-
stæð Mfsreynsla, se-m hefur mót-
að íslenzkt hugarfar og mann-
dóm og fært oss með Guðs hjálp
þau gæði og 1-ífsþægindi, sem
vér búum við í dag.
Og ég vil nota þessa 9tuind hér
í Bústaðakirkju til að minnast
og þakka þessum köppum fyrr-
um og nú, sem j-afnan sóttu sjó-
imn fast og sækja hann enn. Ég
mæli þessum o-rðum til sjóm-amn-
anina frá Vestmannaeyjum eins
og ég stæði i sjálfri Landa-
kirkju, sem af óviðráðanlegum
ástæðum stendur nú auð þenn
an Drottins da-g í fyrsta skipti
sögu hennar, en gnæfir engu að
síður Ijósum prýdd upp úr sort-
a-n-um þar úti. Það er ekki lengra
síðan en á miðvikud'a-gskvöldið
er var, að tveir unnendur kirkj-
unnar opnuðu hana og tendruðu
þar öll ljós. Og hafi ekki eitt-
hvert óvænt og andstætt a-tvik
komið fyrir, er hún með ljós-
um sínum í dag talaindi tákn
hiimnaföðu-rins, se-m 1-ætur Son-
inn tala til vor og segja: „Vertu
ekki hrædd, litla hjörð, því að
föður yðar hefur þóknazt að
gefa yður ríkið." Já, verið eigi
hræd-dir, trúi-ð aðeins.
Það er lífsspeki trúarinnar og
takmark að firra oss ölhim ótta
— og það er sannarlega engin
skáldskapar-rómanitík fremur en
hitt, því að það er trúin, sem
gerir oss kleift að standa báð-
u-m fótum á klöpp veruleika-ns.
í þessu felas-t hin samræmdu
próf Mfsreynislunnar, sem hald-
in eru yfir ungu-m sem gömlum,
allt frá ómálga aldri til elliára.
Þetta eru próf, haldin yfir mann-
:num til fastrar lífsimótuniar upp
til traustrar lífsgöfgunar, án
þess að maðurin-n viti a-ninað u-m
sjálfan sig en það, að hann sé
óhjákvæmiiie-ga ábyrgur Mfsþegn
í hversdagslegum önm-um, mað-
ur, sem ber hið rétta hugarfar
til sin og sinnia.
Að kunna að st-anda sem sig-
urvegari mitt í ósigrinum bygg-
iist fyrst og fremst á liifsspeki
trúnaðartraustsinis, lífsspeki
Guðstrúarinnar eins og Jes-ús
opiniberaði oss hana. Það er ekki
hægt að kenina hana með nein-
um fyrirmælum beinl'inis frekar
en hægt er að fyrirskipa manni
að sýnia huigrekki, vanti hann þá
stillingu, er til þess þarf, þegar
á hóliminn er komið. Enda þarf
þá hver maður að eiga með sér
hið in-nra eins konar saman
þjappaða Mfsorku, sem geymzt
hefur í kyrrlátum varasjóði lif-
andi og hugsandi mannssálar.
Þegar á reynir verður þá ósjálf-
rátt tekið út úr þeirri innstæðu-
bók og sú úttekt notuð til þess
að afla alvæpnisins, sem tilheyr-
ir hertygjum ljóssins í sannleik-
ans og kærleikains þjónustu-
gerð.
Ef við viljum sjá, hvað það
er og hvernig það er að standa
sem sigurvegiari mitt í ósi-grin-
um, þá er nýjasta og nærtæk-
asta dæmið til gaumgæfni,
hvemig Vestmannaeyinigar hafá
snúizt gegn vandanum, sem nú
hefur sótt þá heim, í þeim nátt-
úruhamförum, sem yfir þá hafa
dunið lík-t og reiðarslag. Þetta
er engin rómamtík, en svo mik-
il vá af náttúruvöldum, að mest
er nú talin, sc-m dunið hefur yfir
Island, frá þvi að 1-and vort
byggðist, þega-r miðað er við
þétt'býli. En nóttina, sem þessi
firn skuHu yfir, sá ég engum
svo brugðið að greiina mætti.
Ég sá þessa nót-t marga ógleym
anlega sjón, svo sem mæður og
feður í yfirfullium bátum sitja
eða standa með börn sín á hand-
leggnum í ylgjuþunigum sjó.
Hvergi heyrðist æðruorð, ekki
einu sinnii bamsgrátur. Það sem
heyrðist, var samita-1 um það,
sem var að gerast með þeirri ró,
sem einkennir tal mainna um
daginn og veginin o-g ósjaldan
heyrði ég upplifgandi gaman-
yrði.
Þessi bönd hafa hvorki tvinn-
azt né þrinmazt fyrir það, að
Eyjarnar eru mes-ta vers-töð
landsins, sem framleitt hefur
og flutt út a.m.k. 7.—5. hluta
allra sjávarafurða, heldur hefur
sjórinn, sem svarrar við rætur
bergsins skapað umhverfis öss
vébönd. En þau vébönd eru
styrkt og vígð í áhættusömu
Mfi, m-animfóm-uim á miðum úti
og al-lri þeirri samúð, sem af
slikri lifsreynislu leiðir og mest
er í minnum höfð og skapar
mestu eindnguna. Þvi að,
„föðurlaind vort hálft er hafið,
hetjulífi og dauða skráð.“
Og það er ekki um að viliast,
að það ér Mfið og hinn sálræni
þáttur Mfsbaráttunniair, sem
þannig hefur byggt oss upp í
órofa heiJd. Það er eiinmitt af
þessu, sem vér, Vestmannaey-
ingair, erum sem einn maður
snorfcnir af þeirri samúð, er
vér finnum sfcreyma til vor frá
landsbúum öllum, bæði í orðum
og verkum. Og sem einn maður
vildum vér líka get-a þakkað, að
9vo miklu leyti sem vér getu-m
það nú í orðum og fyrirtoæn.
E-n Guð gefi, að þei-r tímar renni
sem fyrst upp, að vér getum
ldika þakkað í verki. Ég nefni
Fyrir framan Landakirkju stendur minnlsvarði uni hrapaða og
drukknaða við Eyjar.
Ég segi þetta ekki af stæri-
læfci, en með nokkru stolti og
stend mig við það, þar sem ég
er ekki hreinræktaður Vest-
mannaeyingur. Hins vegar er ég
meira og minna alinn upp í skjóli
þeirra frá því ég var fimm ára
barn, en 9Íðustu næstum þrettán
árin hef ég verið sókniarprestur
þeirra. Og allan þennan tíma
hafa þeir undian-teknmigalaust
reynzt mér svo, að hvenær sem
ég heyri hjartans góðra og
h-raustra drengja getið, karla
jafnt sem kvenna, kom-a þeir
mér jafnan fyrst í hug ásamt
vinu-m minum á Snæfellsnesi,
svo -að ég segi söguna eins og
húin er.
Og ég vil lýsa yfir þvi, að mér
fimrnst sem mér ha.fi veiitzt ómet-
anleg forrétfcindi að mega telj-
ast í þeirra hópi nú, hópi sem
bæði er alveg einstakur í sinni
röð og svo samanþjappaður, að
um sjálfsitætt þjóðemi hefur
stunid-um verið rætt í léttu hjali.
En það á einmitt rætur að rekja
til sérkennis Eyjaskeggja, sam-
hygðarinnar, þegar til kastanna
kemur.
Ég held Mka, að öll þjóðrni
skilji þetta meira og minna, —
skynji þessi sifjabönd, sem vér
Vestenannaeyingar eruim tengd-
ir, þessi inin-ri huglægu og
hlýju vináttubönd, sem ósjálf-
rátt hafa hnýtzt kynslóð eftir
kynslóð.
engin nöfn, en ekkert a-f oss
mun gleyma þeim móttökum,
sem vér nutum, er vér komum
í land og hingað til Reykjavík
ur, þennan eftirmininilega dag er
vér uirðum knúin til að yfirgefa
heimili vor.
Sá dagur m-un oss öllum vera
ógleymantegur. Og þegar ég
læsti húsinu mín.u síðast, er ég
var þar nú um miðja vikuna,
læddisit að mér sá uiggur, að
e.t.v. væri ég nú að yfirgefa
þetta faltega heimili mitt fyrir
fullt og allt, heimilið, sem mér
fann-st þá stundina eiga meira í
mér en ég hafði áður fundið.
Alir þessir dauðu munir þama
inn-i, þeir voru sjálfsagt dauðir
m-unir einungis og einskis virði
í augum ókunmugira, en fyrir
mér voru þeir lifandi, dýrmæt-
ar gersemar, sem töluðu við mig
á orðvania máli tilfinninganna,
þokkan-s, sem með þeim bjó,
minningamna, sem við þá voru
tengdar. Þá fann ég það fyrir
alvoru, hversu rnargt það er,
sem í mímum huga verður aldrei
metið til fjár, þótt einskis virði
sé í augum pramgatrans — en
við myndum vart vi-lja selja,
þót.t mikið væri i boði.
Ég mun ekki vera eimn um
slika-r tilfim-niingar þessa dagana,
þegar hús eftir hús er að brenna
til ösku. Og þó að þau eigi að
heifca að vera orðin tæmd að öll-
um húsmunum, er samt hver
krókur og kimi, sem fcalar til
þín, sem hefur la-g-t gjörva hönd
á plóginn og komiið upp þaki
yfir höfuð þitt með súrum
sveita, oft meira og minina af
vanefnum.
Bn til þessara hluta liggja
rætur vorar,. sem ég held, að
aidrei geti slitnað. Þú, sem að-
eins heyrir þessi orð min, teku-r
mig e.t.v. ekki trúantegan. Hiinn,
sem komið hefur þarna, skilur
mig betur, því að sjón er sögu
ríkari, en vér, sem höfum lagt
oss alla fram til að byggja þetta
upp, til að fegra það og prýða,
vér eigum þá sögu að segja, sem
sinertir oss, af því, að þarna hef-
ur vor saga gerzt, þama áttum
vér skjól og afdrep, þarna var
vort heiiaga musteri. Þarna vor-
um vér konungur og drottning
í ríki voru og börnin prinsa-r og
prinsessur. Þarna vorum vér eitt
og aMt. Þarna vorum vér sjálf
eins og oss er eðlilegas-t að vera,
því að þarna áttum vér heima.
Og sannaðu til, vinur minn,
þarna eigum vér heiima enn og
unum því aldrei að flýja þaðan
fyrir fullt og aU.t og gerast
þannig ævilanigt flóttafólk í voru
eigiin landi, unum engu öðru en
þvi að sn-úa aflur heim i fyll-
imgu timans til þess að byggja
upp aftur, upp af rústunum. Og ■
vér muin-um verða menn að meiri
fyrir það að leggja ekki áram-
ar í bátinh. Þótt öldumar risi
hátt, þá er hann, sá er sefur í
skutnu-m, tid t-aks við fyrsta
ákall, og hann mun hasta á vind
og va-fcn, svo að verði blíða-logn.
En engu að síður verðum vér
að þreyta áfram róðurinn til
lands.
Þannig getum vér og séð
margt .yn dislega fagurt og .
huggunarríkt mit-t i áföllumum,
ef vér vi-rðum fyrir oss rétt-
hverfuna í stað þe-ss að einblina
á úthverfuna eins og oss hættir
jafwan við að gera, þegar boð-
inn ris og ógnar oss. Og vér
skul-um halda oss áfram við
rétthverfuma. Hugsu-m oss þá
náð og mildi, se-m yfir oss vak-tí
þessa dimmu og döpru nótt,
hvernin gossprun-gan lá og hæfi-
lega fjarri mannabústöðum, svo
að engan sakaði, enginn lézt af
slysförum, um engin sár af
völdum gossins þurfti að binda,
Gamalmenni og sjúklingar kom-
ust á siúkrahús í Reykjavik
heilu og höldnu, björgunarlið og
hjálparhe)l-ur voru hvarvetna til
ta-ks, þar sem á þurfti að halda.
Allur skirastóU Eyjaskeggjia lá
í höfn. hreiiwn og fágaður, likt
og tHbúinn til hes-s að flytja
íbúawa með tölu á öruggan stað.
Veðrið, sem fvrir örfáum stund-
um hafði ge'sað með 13 vind-
stigum hafði iægt, o-g þá má
ekki gJevma b"'im góðu viðtök-
um, sem vér fengum, þegar í
tend kom.
Og svo siðast en ekki sízt
megum vér ekki gleyma þvi
hjartaJagi, því hugarþeU, sem
öll þjóðin hefur sýn-t oss lej’nt
og ljóst m-eð fögrum orðum og
fjárframlögum, og minnast skul-
uim vér þeirrar ótrútegu stilliinig-
ar og rósemi, sem hver einasti,
un-gur sem gam-all, var gæddur
og prýddi hvern mann og lýstí
því vel án sýn-darmennsku,
hverjum mann-dómskostum is-
lenzka þjóðin er búin. Það kem-
ur hvergi betu-r í ljós en á ör-
iagastundum sem þessum og
sýndi si-g bezt i þvi, að á sivo
gott sem fjórum stundu-m voru
fimm þúsundir manna fluttar
áfallal'aiust á brott frá Vest-
manniaeyjum, án nokkurs aga
eimkennisklæddra manna.
Þetta allt hlýtur að auka trú
vora á handieiðslu almátt-ugs
Guðs og von um það, að vér
Ves-tmawnaeyingar, sem eigum
saman og tiJihe-yrum S'ams-tæð-
um og sérstæðum hópi, eigum
eftir að halda saman, en sundr-
ast ekki og missa ekki kjarkinn,
þótt á móti blási u-m sinn. Nei,
„að hvi'ka ekki um skref, þó að
hátt rísi sjór — að honfa ekki
um öxl, það er mátinn." Hiwgað
til hafa Eyjiairnar okkar verið
útvörður þessa lanids og hiwn
mesti bústólpi, hvað þjóðarbúið
snertir, auk þess sem þessi litla
Fi-amliald á bls. 23.