Morgunblaðið - 23.05.1973, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ, MiÐVIKUDAGUR. 23. MAl 1973
3
Sögufrægur landhelgis-
bátur í Þjóðminjasafnið
Báturinn, sem brezku lamlhelglsbrjótarnir hvolfdu undir Hannesi Hafstein á Dýrafirði 1899,
uin borð í Árvaferi. Á myndinni eru Lúðrik Kristjánsson, rithöfundur, I»ör Magnússon, þjóð-
minjavörður, Hösfeuldur Skar phéðinsson, skipherra og Pétur Sigurðsson, forstjóri Landhelgis-
gæzlunnar.
SÖGUFRÆGUR bátur úir
líindhelgisstriði Islendinga
kom til Reykjavíkuir með Ár-
vakri i gær og var aflhentur
Þjóðminjasafininiu, sem mun
varðvedta hann. Það er bát-
ur sá, sem ffl'utti árið 1899
Hanines Hafstein, þá sýslu-
mann á ísafirði, út að brezk-
um landlheigisbrjóti, sem
sökkti bátnum undir sýsOu-
manni, með þeim affleiðingum
að 3 fylgdarmenn hans
drukknuðu. Þór Magnú'sson,
þjóðminjavörður sagði að bát
uirinn vaari of stór til að rúm
væri fyrir hainn í saíninu
sjáifu, og verður hann geymd
ur úti í bæ.
Þegar þessi atburðnr átti
sér stað í Dýrafirði var bát-
urinn í eigu Kristjáns Ölafs-
sonar i Garði í Dýrafirði, en
hann var með Hannesi i þess-
um leiðanigri út í enska botn-
vörpunginn. Seinna seldi
Kristján bátínn Jóni Krist-
jánssyni á Inigjaldssandi og
mun það hafa verið 1908.
Hann sel-ur svo Gisia, föður
Guðmundar G. Hagalin, bát-
inn. Kftir það kemst hann
i eigu Jóns Sveinis Jónisson-
aæ á Sæbóli á Ingjaldssandi
árið 1921. Hefur báturinn sdð
an verið í hans eigu undir
nafninu Ingjaldur og reynzt
mjög vei. Jón lét breyta bátn-
um nokkuð, setti m.a. í hann
vél og stækkaði hann. En eft-
ir að Þjóðminjasafnið fékk
áh-uga á bátnum og ákveð-
ið var að íuann kæmist í þess
eigu, var ákveðið að Jón
breytti bátnium aftur í upp-
runafegt horf og hiefur hann
umnið að þeim breytingum í
vetur. Er báturinn nú kom-
inn í siina upprunalegu mynd.
HANNES SLAPP
NAUÐUGLEGA
Sagt ér frá þessum atburði
í öidimmi sem leið undir fyr-
irsögninni: „Enskir landhelg-
isbrjótar verða 3 Dýrfirðing-
um að bana. Hammes Hafstein
sýsl'umaður sleppur nauðuig-
liega litfs aí úr kióm vairg-
anna". Þar segir m.a.:
„Hinn 10. þessa mánaðar
kom fyrir sá atburður vest-
ur á Dýrafirði, að ensikur
botnvöirpungur, er þar varað
veiðum í lamdlhelgi, sökkti
báti undir sýslumanni Isfirð-
inga, Hannesi Hafstein, með
þeim hörmulegu afleiðingum,
að þrir fyligdanmemm sýsiu-
manns druk’knuðu. Komu
iandlhel'gislþjófar þessir fram
á svo kaldriíjaðan hátt og
sýndiu af sér slika var-
memnsku, að dæmalaust má
teilja.“
Segir frá þvi að enskt botn
vörpuskip, Royalistf frá Hull
hafi verið að veiðum uppi í
liandsteinum inni á Dýratfirði
og var sýslumanni gert við-
vart. Brá Htammes þegar við,
hélt vestur yfir heiðar tffl
Dýnatfjarðar um nóttima. Var
skipið þá að veiðum rétt f ram
an við verzaiunarstaðinn
Haukadal. Sýslumaður fear
sér bát og rær út að skipdnu
við sjötta mann. Kalt var í
veðri o.g tallsverð yligja. Sýslu-
maður var búinn einkennis-
búmimgi sinum og hafði klætt
siig í kápu utan yfir embætt-
isbúmdngimn Skipverjar bjugig
ust til varnar mieð bareflum
og skipstjöri svanaði ávarpi
sýsöumanns skömmum einum
oig ökvæðisorðum. Menn
sýslumanns reymdu þá aðná
5 kaðal, sem hékk útbyrðis
á sfcipinu, en það tókst ekki,
og seiig báturinn afbur með
skipsMiðinni, en skipið var
á hœgri ferð. Þegar komið
var í námunda við afturstefm
ið, varð fyrir virtirassan, sem
botnvarpam var fest við, og
tókst bátsverjum að ná taki
á henni. Dróst þá báturimn
með bonvörpungn.um, en þeg
ar skipstjórinn oig mennhams
sáu þetta, þustu þeir allir atft-
ur á skipið, öskruðu eins og
villidýr, börðu barefflum sin-
um á borðstokkinn og höfðu
frammi hdinar fól'skulegustu
hótanir. Sýslumaður ffletti
frá sér yfixhöín sinni, svo að
einikennisbúninguirinin kæmi í
ljós oig krafðist þess af skip-
stjóra, að hann hieypti sér
upp i skipið. En í stað þess
skutu skipverjar stórri ár á
mennina í bátnum, en skot-
ið geigaði.
1 þessum svifum h'lupu ein-
hverjir af áiiöfn botmvörpum'gs
ins að spilinu og isiökuðu
snögglega á virtrosisiunni, sem
við það féli af miklum þumga
ofan í bátinn. Stafn bátsins
stakkst á auigabraigði I kaf og
báturinn sökk. Ekki hdrtu sfeip
verjar hið minnsta um að
koma bátsverjum til bjamgar,
en fóru þess i stað að inn-
byrða vörpuna. Immam skamms
skaut bátnum upp og með
honum tveir mannanna, sem
tókst að haida sér í bátnum,
sem maraði i hálfu kafi, en
þrir félagar þeirra færðust í
kaf. Sýslumaður eimn var
syndur og reyndi að alefli að
bjarga þeim þreonur, sem
ekki náðu í bátimm. Við og við
færðu þeir hann i kaf, og þar
eð kalt var i veðri tók hann
brátt að þreytast. Það var
ekki fyrr en bátur úr landi
var kominn hálfa leið út, að
skipverjar renndu ndður tál
mannanna kaðli og bjarg-
hríing, en þá voru memmámir
þrir sokknir. Hdmir tveir náðu
í bjarghriniginn og voru dmeign
ir upp í togarann, en sýslu-
maðurinn í kaðalimm og tókst
að binda hann utan um sdg,
áður en hamn mdissti meðvit-
und og raknaðá við á þilfari
togarans. Voru sýslumaður
og meninirndr tvedr fluttir í
land, en birezki botnvörpungur
inn stefndi tíl hafs.
SÍS hyggst
kaupa
„súperfola“
— og gefa bændum kost á að
leiða undir hann beztu
hryssur sínar
SAMBAND ísl. samvinnufé-
laga, sem annast nær allan út-
flutning hrossa hérlendis,
hyggst nú festa kaup á annál-
uðum stóðhesti frá Selfossí,
sem Höttur nefnist. Er ætlun
Sambandsmanna að nota hann
viðs vegar um landið og gefa
hændum kost á að leiða undir
’i.'.nn lieztu hryssur sínar, svo
að þeir geti komið sér upp
stóðhestum, er gefi hross sem
henti betur eftirspuminni er-
lendis en nú er.
Þýzki hestakaupandinn
Hiizensauer.
Hérlendis hefur að undan-
fömu verið staddur Kurtf Hilz-
enisauer, s-þýzkur hestakaup-
maður, sem verzlað hefur
með islemzka hesta frá þvi ár-
ið 1955. 1 viðtali við Morgun-
blaðið kvaðst hann hafa md'kla
trú á framtíðarverzlun með
íslenzka hesta á meiginliandi
Evrópu og tók hann sem
dærni að í Saarhéraðl, þar sem
býr um eirn midljón manna,
eru um 2 þúsuind hestar og
þar af eru 15—1600 af ís-
leinzku berigi hrotniir. Taldi
Hfflzensauer að þessi þróun
gæti orðið í öðrum hlutum
Þýzkalands ef rétt yrði á sölu
málum haldið og unnið að
kymbótum á Islandi.
Hilzensauer hefur í þessari
för keypt 52 hross, en segir
að hér sé skortur á tömdum
hrossum, þau séu ekki til í
landinu af þeirri gerð og gæð
um, sem hann teliur værnleg-
asta til sölu. Þess vegma
keypti hann um helmingimn
af hrossunum ótaminn. Hilz-
ensauer finnst íslendinigar
Höttur —
stóðfolinn á Selfossi ásanit eiganda sínum Brynjólfi Gíslasyni.
ekki taka nógu rmkið tiilit tdl
óska erleádra kaupenda í rækt
un og kynbótum hestairina.
Hann kvaðst hafa séð hér
marga stóðhesta sem vissu-
lega væru falleg dýr en hefðu
hvorki það sköpulag né hreyf
ingar sem erlendir uinnendur
íslenzkra hesta þrá. Eirna stóra
uindantekniingu gerði hann þó
— hann sá stóðhestimm Hött
á Selfossi sem fyrr getur, og
segir hann þainnig gerðan að
bæði getí það valdið sltórauk-
inni eftirspurn eftir ísflenzk-
um hestum og valdið veru-
le.gri verðhækkun erlendis, ef
slíkir hestar væru ræktaðir til
sölu á erlendum markaði.
Foli þessi er í ei'gu Bryn-
jólfs Gíslasonar, veitinga-
manns i Tryggvaskála, en
hann hefur í áratugi safmað
að sér og átt úrval'sgóðar
hryssur af þekktum íslenzk-
um hestaættum frá fyrri tíma,
að sögn Gunnars Bjarnasonar,
ráðunauts. Má þar nefna
hestaættír eims og Berghyls-
ættina, Gljákolls'ættina, Ár-
bæjarstofn Sveins heitins Jóns
sonar „og síðast en ekki sízt
eru hjá honum tveer úrvals-
hryssur, dætur garpsins mi-kla
Geysis frá Stóru-Giijá. 1 þese-
um tvævetHingi tel ég mig sjá
Geysi endurborinn og betrum
bættan", sagði Gunnar í við-
tali við Morgunblaðið. Gat
Gunnar þess, að Höttur hefði
þegar náð þeim þroska að
vera 57 þumlungar á hæð og
sagði að fáir hestar gerðust
stærri í iandinu, þó að full-
þroskaðir væru.