Morgunblaðið - 11.01.1974, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 11. JANUAR 1974

Útgetandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið.
Undanfarið hafa nokkr-
ar umræður orðið um
svonefndan silfurhest og
Morgunblaðið komið þar
við sögu, einkum hjá þeim,
sem af einhverjum ástæð-
um telja úthlutun þessara
bókmenntaverðlauna eitt-
hvert sáluhjálparatriði,
enda þótt hún hafi ekki
síður vakið undrun en
aðdáun. Þegar silfur-
lampanum var kastað eins
og hverju öðru skurðgoði í
hinn mikla foss almenns at-
hlægis, þótti Morgunblað-
inu ekki lengur ástæða til
að eiga aðild að silfurhest-
inum, svo umdeildar og
stundum tilviljanakenndar
sem slíkar verðlaunaveit-
ingar eru. Blaðið er einnig
sammála þeim skilningi,
sem kom fram hjá Helga
Hálfdanarsyni í grein hans
hér í blaðinu á sínum tíma,
að menn verði einungis
ágætir af verkum sfnum.
Og það er tíminn einn, sem
sker úr um ágætið.
Hitt vill Morgunblaðið
leggja áherzlu á, að öflugur
stuðningur verði veittur
rithöfundum, ekki síður en
öðrum listamönnum, og
eru viðbótarritlaunin veru-
legt spor í þá átt, þótt mis-
jafnlega hafi til tekizt um
fyrstu úrhlutun, enda
hættunni boðið heim með
því að ákveða, að viðbótar-
ritlaunin næðu nú í fyrsta
sinn til fleiri en eins árs
eins og ráðgert var, þ.e.
1971, 1972 og 1973. Mun
væntanlega komast betri
skikkur á úthlutunina,
þegar eins árs ákvæðið
kemst í framkvæmd
væntanlega næsta ár. En
silfurhesturinn, eins og
silfurlampinn, er hégóma-
mál, eins og komið hefur í
ljós. Nánast leiksýning
eins og fram kom við
hlægilega úthlutun síðasta
silfurlampa. En sumum
kunna að virðast slík
sjónarspil skemmtileg, —
jafnvel bráðnauðsynleg f
skammdeginu — og mega
þeir þá una glaðir við sitt.
Morgunblaðið tók á sín-
um tíma þátt í úthlutun
silfurhestsins, en síðan
hefur hún að mestu verið í
höndum sömu manna, sum-
ir jafnvel verið við úthlut-
unina frá upphafi. Ekki er
unnt að komast hjá klíku-
skap, þegar svo er í pottinn
búið, hvað sem hver segir.
Nú, þegar Morgunblaðið
hefur dregið sig í hlé, verð-
ur silfurhesturinn ekki
bókmenntaverðlaun dag-
blaðanna, heldur nokkurra
gagnrýnenda við dagblöð.
Iðnaður þeirra í blöðunum
ætti þó að nægja þeim, sem
áhuga hafa á slíkri fjölda-
framleiðslu um listefni.
Ástæðan til að þessar lín-
ur eru skrifaðar eru ekki
sízt nokkur orð í forystu-
grein Vísis á þriðjudag um
viðbótarritlaunin. Þar seg-
ir m.a.:
„I stað þess að jafna milli
góðra og lélegra höfunda á
ÞJÓÐARATKVÆÐI
UM SILFURHESTINN?!
að hvetja menn til dáða
með því að bæta hag þeirra
höfunda, sem senda frá sér
góðar og vinsælar bækur
að mati hins eina rétta
dómara, almennings í land-
inu. Þar með væri unnið
gegn skömmtunarkerfi og
klíkuskap og stuðlað að við-
haldi hinnar feikilegu bók-
sölu hér á landi.“
Morgunblaðinu þykir
ástæða til að benda á þessi
orð Vísis. Að vísu getur
Morgunblaðið ekki tekið
undir það, að almenningur
sé „hinn eini rétti dómari“.
Hvenær hefur hann verið
það, þegar listir hafa átt í
hlut? Hvað segir sagan um
það? Nei, það er tíminn
einn, en ekki glámskyggni
samtíðarinnar, sem er hinn
eini rétti dómari. Við það
verða menn að sætta sig.
En ef það er skoðun Vís-
is, að almenningur sé eini
rétti dómarinn, hvers
vegna tekur þá blaðið þátt í
leiksýningu gagnrýnenda?
Væri þá ekki meiri ástæða
til að hafa þjóðaratkvæða-
greiðslu um verðlaun eins
og silfurhestinn?!
Hitt er annað mál, að
Morgunblaðið vill taka
sterklega undir orð Vísis
um klíkuskapinn. Hann er
íslenzkur þjóðarlöstur.
* ' KvVf •
KeUrJJorkShncs
; / / 'v N'
v4-í-^. \ %
x- ^ ^ ^ « -
Eftir
Leonard Silk
NEW YORK — Um þessar
mundir reyna forráðamenn
flestra bandarískra fyrirtækja
að finna svar við spurning-
unni: Hvaða áhrif mun orku-
skorturinn hafa á fyrirtæki
okkar?
Einna vönduðust framtíðar-
spá hefur verið sett fram af
General Electric risafyrirtæk-
inu, sem er fjórða stærsta iðn-
fyrirtæki Bandaríkjanna og
hið stærsta á sviði raftækja-
framleiðslu, ailt frá flashper-
um til rafala. Viðhorf forráða-
manna General Electric hafa
einkar mikla þýðingu sökum
þess, hve mikinn þátt fyrirtæk-
ið á í þjóðarframleiðslunni og
þá um leið í orkumálunum al-
mennt.
Hópur vísindamanna vann
að spá General Electric undir
forystu Frank P. Murphy. Þeir
notuðu við spá sína aðferð,
sem kennd er við Wassily
Leontief, prófessor við
Harvardháskóla og fyrrum
nemanda hans Copper Almon,
prófessor í Maryland. Leontief
fékk Nóbelsverðlaunin í hag-
fræði á síðastliðnu ári fyrir
þessa aðferð, sem hann he^r
fundið upp, en með henni má
gera langtíma áætlanir um
hagrekstur.
En við verðum þó sífellt að
hafa í huga, aðengin efnahags-
spá er betri en þær forsendur,
sem hún er byggð á. Það, sem
virðist vafasamt við spá
General Electric er, að gert er
ráð fyrir því, að á þriðja fjórð-
ungi þessa árs verði inn-
flutningur á olíu Uá Araba-
ríkjunum orðinn hinn sami og
hann var fyrir olíusölubannið.
En efnahagssérfræðingar
General Electric drógu ekki
ályktanir sínar að ástæðu-
lausu. Þeir ræddu við ýmsa
stjórnmálasérfræðinga, jafnt
innan ríkisstjórnarinnar sem
utan, og komust að þeirri
niðurstöðu, að á næstu mánuð-
HVER
VERÐA
ÁHRIF
um myndi þrýstingurinn gegn
Aröbum aukast svo, að olíu-
sölubanninu muni verða aflétt
á öðrum fjórðungi ársins. Að
þessum forsendum fengnum
virtist rétt að álykta, að inn-
flutningur á olíu til Banda-
ríkjanna frá Miðausturlöndum
muni verða kominn í samt lag
á þriðja fjórðungi ársins.
Aðrar helztu ályktanirnar i
spá General Electric eru þess-
ar:
• 1. Olíusölubannið á Japan
og riki Vestur-Evrópu verður
ekki hert frá því sem nú er,
sennilega verður olíusalan
aukin.
% 2. Stefnan í gjaldeyrismál-
um verður milduð, þegar
menn fara að hafa meiri
áhyggjur af framleiðsluvand-
ræðum en verðbólgu.
• 3. Ríkisútgjöldin munu auk-
ast nægilega til þess að draga
úr áhrifum aukinna skatta,
sem meðal annars yrðu lagðir
á til þess að draga úr notkun
olíu og bensíns.
Helztu niðurstöður General
Electric eru þær, að orkuskort-
urinn sé erfitt vandamál, en þó
viðráðanlegt. Verðlækkun á
hráolíu og sparnaðaráætlanir
ríkisvaldsins ættu einnig að
hjálpa. Á fyrsta fjórðungi árs-
ins er áætlað, að General
Electric muni fá um 2,1
milljónum tunna minna af olíu
á dag en venjulega, en dag-
legar þarfir fyrirtækisins
nama 19,5 milljónum tunna.
Engu að siður er ástandið í
eldsneytismálum alvarlegt.
General Electric spáir því, að
skortur á olíu til hitunar og
díselolíu muni verða 21 af
hundraðí venjulegrar notk-
unar þrátt fyrir sparnað. Þetta
hefur þau áhrif, að draga verð-
ur úr upphitun húsa og notkun
á rafmagni. Gæti það komið
illa við ýmis iðnfyrirtæki.
Rafreiknar vinna aldrei öðru
vísi en í samræmi við þær upp-
lýsingar, sem þeir eru mataðir
á. Samkvæmt tölvuspá General
Electric verður iðnfram-
leiðslan fjórum af hundraði
minni á tímabilinu október
1973 til júní 1974 en hún var
fyrir. Vegna mikils olíuskorts í
Nýja Englandi mun fram-
leiðsluminnkunin þar hins
vegar nema 17,1 af hundraði í
júní 1974. Á öðrum svæðum
verða áhrifin ekki nærri eins
slæm.
Atvinnuleysi mun flygja
samdrætti í framleiðslu og er
áætlað, að það verði 6.4 af
hundraði á öðrum fjórðungi
ársins. Ýmsir munu því taka
fríin snemma þetta ár, fyrir-
tæki munu segja upp starfs-
fólki og reikna má með
styttingu vinnuvikunnar.
Verðbólgan mun vaxa með
vaxandi atvinnuleysi og nú er
reiknað með að hún verði 6,4
af hundraði árið 1974, en fyrir
olíusölubannið hafði verið
reiknað með því að hún yrði
5,1 prósent.
Ýmisönnur atriði:
Sala tilbúinna húsa mun
minnka um 17 af hundraði á
árinu.
Efnahagssérfræðingarnir
spá því, að gróði fyrirtækja
muni minnka verulega, án
þess þó að til vandræða komi.
Verðbólgan mun vaxa hratt
á fyrri helmingi ársins, en ef
litið er á árið í heild mun verð
á nauðsynjavörum hækka um
tæp 7 prósent.
Vextir á skammtímalánum
munu lækka stöðugt eftir því
sem líður á árið.
Samkvæmt niðurstöðum
könnunarinnar spá efnahags-
sérfræðingar General Electric
því, að áhrif orkuskortsins
verði skjót en skammær. Þau
munu einkum koma fram í
verðlagi á neyzluvörum og
kostnaði við bifreiðar og önnur
samgöngutæki.
En hvað verður um spána
góðu, ef óliusölubanninu verð-
ur ekki aflétt á árinu? Fari svo
reikna efnahagssérfræðing-
arnir með miklum efna-
hagsörðugleikum. Á
þriðja ársfjórðungnum mun
atvinnuleysi verða 8 afhundr-
aði og hálfu prósenti
hærra um næstu áramót.
ORKUSKORTSEVS