Morgunblaðið - 23.08.1974, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. AGUST 1974
13
Hafréttarráðstefnan í Caracas:
Stui Snin&fur við 200 1 mílna au< ð-
lind alögsöí nibundii m skilyrði im
Caracas 20. ágúst
frá Margréti R. Bjarnason
„Ég spái því, að hafréttarráð-
stefna Sameinuðu þjóðanna eigi
eftir að verða Islendingum mjög f
hag,“ sagði Donald Lynn Mckern-
an, sendiherra I bandarísku
sendinefndinni hér I Caracas,
þegar ég ræddi' við hann í dag.
Mckernan, sem er jafnframt próf-
essor við Washington-háskóla í
Seattle og forstöðumaður haf-
rannsóknarstofnunarinnar þar,
sagðist þeirrar skoðunar, að I end-
anlegri samþykkt um hafrétt og
reglur yrði tekið mjög verulegt
tillit til hagsmuna strandríkja,
sem væru háð fiskveiðum í ríkum
mæli og þeim áætlaður sterkur
réttur yfir 200 mílna auðlinda-
svæði.
Bandarfkjamenn hafa sem
kunnugt er breytt talsvert afstöðu
sinni til fiskveiðilögsögumálanna
að undanförnu, og sagði Mckern-
an, að ákveðið hefði verið að
styðja hugmyndina um 200 mflna
auðlindasvæði strandríkja gegn
ýmsum skilyrðum þó. Af helztu
skilyrðum mætti nefna, að þeir
vildu, að landhelgi yrði 12 sjómíl-
ur, að settar yrðu alþjóðlegar
reglur um siglingar og umhverfis-
vernd innan auðlindalögsögu, að
tryggðar yrðu frjálsar siglingar
um sund og að komið yrði á lagg-
irnar einhvers konar yfirvaldi,
nefnd eða stofnun, sem hefði
dómsvald í deilum, er upp risu og
þar með umboð til að taka skjótar
ákvarðanir þar að lútandi.
Sömuleiðis yrðu Bandaríkja-
menn að setja þau skilyrði, að
vissar fisktegundir, svonefndir
farfiskar (highly migratory spec-
ies), skyldu undanþegnar full-
komnum yfirráðarétti strandríkja
og laxveiðar í sjó vildu þeir láta
stöðva.
Skilyrðið um farfiskana er
einkum tilkomið vegna túnfisk-
veiða Bandaríkjanna, sem eru
m.a. stundaðar undan ströndum
Mið- og Suður-Ameríkuríkja og
hafa verið talsvert ágreiningsefni
þar um slóðir.
Svo sem kunnugt er, hafa for-
ystumenn f túnfiskiðnaði Banda-
ríkjanna, sem mikilvægur er á
vesturströndinni, verið andvfgir
útfærslu fiskveiðilögsögu og hug-
myndum um 200 sjómflna auð-
lindalögsögu. En forystumenn f
fiskiðnaði á Austurströndinni
hafa aftur á móti verið fylgjandi
útfærslu vegna rányrkju erlendra
aðila á miðunum þar, m.a. Rússa
og Japana.
Mckernan sagði, að Bandaríkja-
menn gætu ekki fallizt á að far-
fiskategundir á borð við túnfisk-
inn væru algerlega settar undir
lögsögu strandríkja. Það gæti
frekar átt við staðbundnari teg-
undir fiska — en almennt séð
væru Bandarfkjamenn fylgjandi
því, að stefnt væri að fullnýtingu
auðlinda, f þessu tilfelli fisk-
stofna. I því sambandi væri talað
um, að strandríkin yrðu að leyfa
öðrum rfkjum að veiða þann hluta
leyfanlegs afla, sem þau gætu
ekki hagnýtt eða veitt sjálf. „Þar
með er ekki sagt, að þau séu
neydd til að veita öðrum hlutdeild
í veiðum, ef þau geta hagnýtt sjálf
allan þann afla, sem veiða má,“
sagði hann.
Ég spurði Mckernan um frum-
varpið um útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar, sem nú liggur fyrir öld-
ungadeild bandaríska þingsins og
hvort hann teldi útfærslu senni-
lega á næstunni.
Hann sagði, að nokkur frum-
vörp varðandi fiskveiðar og fisk-
veiðilögsögu lægju fyrir þinginu,
en þeirra mikilvægast væri frum-
varp Warrens S. Magnussons frá
Washingtonríki, þar sem gert
væri ráð fyrir þvf, að Bandaríkja-
menn tækju sér fiskveiðilögsögu
197 mílur út frá þriggja mílna
landhelgi þar til endanleg úrslit
ráðstefnunnar lægju fyrir. Þar
væri einnig gert ráð fyrir vernd-
un laxins og farfiskategunda.
Þessu væri Bandarfkjastjórn
alveg andvíg, hún væri þeirrar
skoðunar, að ekkert ríki ætti að
grfpa til einhliða ráðstafana —
það væri hluterk ráðstefnu sem
þessarar, er nú stæði yfir á vegum
Sameinuðu þjóðanna, að leysa
þessi mál og ætti ekkert að gera
til að draga úr líkum til árangurs.
Frumvarp Magnusson hefur
þegar verið rætt í nefnd og sam-
þykkt þar, og kvað Mckernan ekki
ósennilegt, að það yrði samþykkt í
öldungadeildinni. Hvort það færi
í gegnum fulltrúadeildina væri
annað mál, og ekki væri vitað,
hvort forsetinn beitti neitunar-
valdi til að hindra framkvæmd
þess. Kvaðst hann mundu mæla
með beitingu neitunarvalds, því
að hann teldi alþjóðlega samn-
inga einu leiðina til lausnar
vandamála varðandi nýtingu
hafsins.
Samræðurnar beindust þvf
næst að alþjóðahafsbotnssvæðinu
og hugsanlegum tilslökunum af
bandarfskri hálfu við kröfur van-
þróuðu ríkjanna og sagði Mckern-
an f því sambandi, að þau mál öll
væru á samningsstigi. Banda-
ríkjastjórn vildi auðvitað helzt, að
tilhögun þessara mála yrði eins og
hún hefði sjálf lagt til, en hún
mundi engu að síður hafa opin
augu fyrir sjónarmiðum annarra,
þegar til samninga kæmi. „Það,
sem okkur skiptir mestu, er, að
auðlindir hafsbotnsins verði hag-
nýttar sem flestum í hag. Við höf-
um ekki trú á þvf, að málmvinnsla
úr hafi muni hafa veruleg áhrif á
verðlag einstöku málma né á
framleiðslu þeirra í landi. Eftir-
spurnin er sfvaxandi og verði
þessar lindir ekki nýttar er fyrir-
sjáanlegt, að verð hækki upp úr
öllu valdi. Ég fæ ekki séð, að þau
lönd, sem háð eru innflutningi
málma, geri sig ánægð með það.“
Aðspurður hver væri stærsti
ásteytingarsteinninn á ráðstefn-
unni sagði Mckernan, að hann
væri að sfnu mati hin þjóðernis-
lega afstaða margra ríkja. Þau
hefðu gjarnan svo miklar áhyggj-
ur af lögsögulegri hlið ýmissa
mála, að þau fengjust ekki til að
fara inn á brautir málamiðlana.
„Vitaskuld hugsar hver þjóð
um eigin hag,“ sagði Mckernan,
„það gerum við líka, en samkomu-
lag getur aldrei náðst nema með
málamiðlun, ef það á að ná til
mannkynsins alls, allir verða að
slá af kröfum sínum.“
Eg spurði Mckernan hvort hann
væri þá þeirrar skoðunar, að Is-
lendingar ættu að slá af sinni
afstöðu með þvf til dæmis að leyfa
þeim þjóðum veiðar innan auð-
lindalögsögu sinnar, sem teldu sig
hafa til þess sögulegan rétt — og
jafnvel láta ákvörðunarrétt þar
að lútandi f annarra hendur.
Hann svaraði því til, að væntan-
lega yrði að taka eitthvert tillit til
hagsmuna rfkja, sem hefðu stund-
að veiðar við Island um langan
aldur, t.d. Breta og Þjóðverja.
Hins vegar virtist sér málstaður
Islendinga mjög sterkur og gildar
röksemdir fyrir þvf, að þeir hefðu
þessi mál í sínum eigin höndum,
það er full yfirráð yfir auðlinda-
svæðinu. A ráðstefnunni væri
greinilega mjög víðtækur skiln-
ingur á afstöðu rfkja eins og Is-
lands, sem væru svo alvarlega háð
fiskveiðum, og hann væri þeirrar
skoðunar, að þróun málanna á
ráðstefnunni benti ótvírætt til
þess, að tslendingar myndu fá
þessi mál að fullu f sfnar hendur
áður en langt um liði.
Að lokum fór Mckernan mjög
lofsamlegum orðum um fslenzku
sendinefndina og sagði sendi-
herra Islands, Hans G. Andersen,
með merkustu mönnum á ráð-
stefnunni.
Við útvegum:
Hljóðeinangraðar hurðir og skilrúmsveggi.
HurðÍr hf. - Skeifan 13.
OPIÐ
TILKLIO
í KVÖLD — LOKAÐLAUGARDAG
ENGIN SPARIKORT -
ENGIN AFSLÁTTARKORT
Ávextir, „Serla" pappírsvörur
mjólkurvörur, grænmeti, niðursuðuvörur.
Kaupgaróur