Morgunblaðið - 22.11.1974, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. NÖVEMBER 1974
I GLUGG
Það hefur verið heldur dapur-
legt að fylgjast með þvi hvaða
stefiiu fréttaskýringaþættir sjón-
varpsins hafa tekið á liðnum
árum en með Kastljósi kastar þó
tólfunum. Aldrei hefur hinn
pólitiski jafnvægisdans verið þar
stiginn jafn feimnislaust og nú,
aldrei hefur slík þröng verið á
danspallinum og sialdan verið
minna lagt til þeirra mála, sem
teljast fréttir líðandi stundar en
þarfnast frekari skýringa i þeirri
andrá. Og þá læðist að manni sá
grunur, að kannski sé frétta-
skýringahlutverkið aðeins yfir-
skyn. Kastljós sé fyrst og fremst
hugsað sem kynningarþáttur fyr-
ir upprennandi framagosa stjórn-
fréttaskýringar séu marktækar?
Uglan er komin aftur á kreik,
hefur sett upp gleraugu og er öll
gáfulegri i fasi. Nú er þetta orðin
spurningaþáttur þar sem kepp-
endur eru valdir með úllendúllen-
doff-aðferðinni, svo sem sæmir og
miklir f jármunir í veði fyrir snar-
huga þátttakanda. Hugmyndin að
baki þessum þætti er ekki vitlaus
en ansi er ég hræddur, um að
Uglan geti orðið leiðigjörn er til
lengdar lætur. Jónasi er að visu
margt gott gefið sem sjónvarps-
manni, hann hefur frjálsmann-
lega framkomu og útlitið með sér,
en þáttur af þessu tagi þarfnast
stjórnanda, sem er umfram allt
skemmtilegur — grínisti, sem get-
ur hent svörin á lofti og snúið út
úr þeim, þegar svo ber undir,
„impróviserað" og séð til þess, að
hvergi verði dauður punktur.
Kannski getur Jónas þetta, tim-
inn mun leiða það i ljós.
Omar Valdimarsson er annar
maður, sem virðist kunna að láta
sér liða vel fyrir framan mynda-
vélarnar i stúdióinu. Á sunnudag
fékk hann sem oftar til sin gesti
og að þessu sinni þrjá af fremstu
leikurum Þjóðleikhússins. Þetta
var að visu ósköp notaleg heim-
sókn — gestgjafinn spurull og
gestirnir hið geðþekkasta fólk —
Jónas
málaflokkanna, enda bendir nafn
þáttarins ótvirætt til þess. Þarna
gefst framagosunum tækifæri til
að koma sér I mjúkinn hjá for-
mönnunum með þvi að vitna i þá
ágætu smámaóa og birta af þeim
mynd eða hnýta svolítið i and-
stæðinginn tíl að ekki fari fram-
hjá neinum hvar menn standa.
Nú og til að krydda þetta svolitið
má svo leiða fram tvo eða þrjá
landsfeður, sem eru álika mál-
efnalegir og skilmerkilegir og
haninn, sem galar á fjóshaugnum.
Munurinn er aðeins sá, að
hænurnar skilja hanann sinn en
almenningur er hins vegar jafn
nær þegar zaraþústrar íslenzkra
stjórnmála hafa látið ljós sitt
skína. í fullri alvöru — hvernig
er hægt að ætlast til, að svona
en sjaldnast risti umræðuefnið
djúpt. Ekki það, að gestirnir
hefðu ekki frá nógu að segja,
heldur fannst mér vanta á, að
gestgjafinn fylgdi spurningum
sinum eftir. Ómar hefur þann
höfuðkost, að hann kann að draga
sig i hlé og láta gestina ræða sin á
milli en of hlédrægur má hann þó
ekki vera. í þætti þessum var
tæpt á mörgu umræðuefninu, sem
upplagt hefði verið að fylgja eftir
en þá var jafnan skilið við málin
hálfrædd að manni fannst. Þetta
á hins vegar Ómar auðvelt með að
laga — með skilmerkilegri
spurningum og kannski ivið meiri
undirbúningi, þó að nánasarlegar
greiðslur til gestgjafans fyrir
þáttinn verðskuldi svo sem ekki
neina yfirlegu af hans hálfu.
- b.v.s.
Keller lógregluforingi leysir enn eina gátuna
r
l
Elsa — nýtt sjónvarpsleikrit Ásu Sólveigar á dagskrá á sunnudagskvöld. I aðalhlutverkum Margrét Helga, GIsli
Alfreðsson og Þurlður Friðjónsdóttir.
HVAÐ EB AÐ SJA?
Á sunnudaginn, strax eftir fréttir,
veður og auglýsingar verður Bessi
Bjarnason á ferðinni með þátt af
svipuðu tagi og Heyrðu manni! I
fyrravetur. „Það verða ekki miklar
breytingar á uppbyggingu þáttarins
frá þvl I fyrra," sagði Bessi er við
tókum hann tali. „Við gerum ráð
fyrir að sækja fólk heim og leggja
fyrir það tíu spurningar, llkt og var
en þó tókum við um leið upp þá
nýbreytni að leggja fimm spurningar
fyrir áhorfendur, sem heima sitja,
sem þeir geta sfðan svarað skriflega.
Væri þá um leið vel þegið ef þeir
sendu inn með svörunum tillögur um
það hvaða breytingar þeir telja æski-
legar á þættinum."
Bessi sagði ennfremur, að afráðið
væri að reyna eftir megni að fara
sem víðast um landið, en þó væri sá
agnúi þar á, að hann væri sjálfur
mjög bundinn við Þjóðleikhúsið og
þannig ekki alltaf gott að koma því
við. Af þeirri ástæðu yrði nú fyrst um
sinn komið við I bæjum og sveitum i
nágrenni höfuðborgarinnar, og sá
háttur yrði hafður á sem áður að fá
áhugaleikara eða skemmtikrafta á
viðkomandi stöðum til að taka þátt i
sprellinu, sem skotið er inn á milli
spurninganna. „i þessum fyrsta
þætti fórum við I Mosfellssveitina.
og þar voru engin vandræði að fá
heimamenn I sprellið með okkur, þar
eð þar býr fjöldinn allur af lista-
fólki," sagði Bessi. Hann bætti þvi
við, að hann hefði sjálfur mjög
gaman af þvl að fást við þessa þætti,
„þetta er töluverð tilbreyting frá
leikhúsinu og maður fær að „im-
próvisera" eitthvað svolltið þegar
tök eru á þvl."
Klukkan 21.30 sama kvöld verður
svo frumsýnt nýtt Fslenzkt sjónvarps-
leikrit — Elsa eftir Ásu Sólveigu.
Leikritið tekur um 35 mlnútur I sýn-
ingu. I aðalhlutverkum eru Margrét
Helga Jóhannsdóttir og Gísli Alfreðs-
son, sem leika hjónin, en dóttur
þeirra leikur Þuríður Friðjónsdóttir.
Þórhallur Sigurðsson leikstýrir en
hann hefur ekki áður stjórnað leik-
flutningi I sjónvarpi ef frá er talið
áramótaskaup sjónvarpsins I fyrra.
Stjórnandi upptöku er Andrés
Indriðason.
Elsa er annað sjónvarpsleikrit Ásu
Sólveigar — hið fyrra var Svartur
sólargeisli og auk þess var eitt leikrit
hennar — Gunna — flutt I útvarp-
inu I fyrra. Um hvað fjallar svo Elsa?
„j stuttu máli má segja, að þar segi
frá hjónum á bezta aldri," sagði Ása
Sólveig, „hann er sjálfstæður at-
vinnurekandi en hún fyrst og fremst
hans kona — vinnur sem sagt
heima. Á yfirborðinu virðist þetta
ósköp slétt og fellt hjónaband og
Elsa, eiginkonan, virðist una llfinu
ágætlega. En þar er þó ekki allt eins
og það sýnist og málin þróast dálitið
óvænt held ég að megi segja."
Ása vill þó ekki lita á leikrit sitt
sem ádeilu á eiginkonuna, sem held-
ur sig innan veggja heimilisins, „þvl
að Elsa er ekki — eða að minnsta
kosti vona ég að hún sé ekki —
dæmigerð fyrir sllkar konur. Á sama
hátt er mér heldur ekki grunlaust um
að Elsa sé ekki sér á báti, einangrað
tilfelli heldur megi finna hliðstæður
hjá konum I daglega lífinu."
Sunnudagskvöldið er annars tölu-
vert fjölbreytt, þvl að I kjölfar Is-
lenzka leikritsins kemur svo einn af
fornleifaþáttunum hans Magnúsar
Magnússonar frá BBC — Kata-
kompurnar i Sakkara. Sakkara liggur
I útjaðri eyðimerkur nokkra kíló-
metra utan við Kairó og er talin
geyma einhverjar dýrmætustu forn-
minjar veraldar. Þar voru grafnir
ýmsir fyrstu konungar og fyrirfólk
I_______________________________________
Egyptalands hins forna fyrir nærri
fimm þúsund árum og þarna voru
helgistöðvar hinnar fornu egypzku
menningar allt fram til kristni. j
þessum þætti ræðir Magnús við
prófessor W. B. Emery frá Lundúna-
háskóla sem unnið hefur að rann-
sóknum á þessu svæði um árabil og
rekur merkustu uppgötvanir hans
allt frá 1964 og fram til ársins 1 969.
sem reyndist sérlega rlkt af merkum
uppgötvunum.
Á þriðjudagskvöld er sem áður
þáttur úr fræðslumyndaflokknum
One Northern Summer. Hingað til
hafa aðstandendur þessara þátta
einkum beint myndavélum sinum að
dýrallfi en brugðu þó út af venjunni
slðasta þriðjudag og svo verður aftur
núna. Að sögn þýðandans, Óskars
Ingimarssonar, fjallar þátturinn að
þessu sinni um gullfundinn I Alaska
um aldamótin, sem einatt er kennd-
ur við Klondike og Jack London hef-
ur lýst eftirminnilega I einni bóka
sinna. Nú er öldin önnur I Alaska.
gullið gengið til þurrðar en olluæðið
tekið við. Kvikmyndagerðarmennirn-
ir heimsækja Dawson City, sem áður
var miðstöð gullleitarmanna en er nú
orðin hálfgerð draugaborg, rifja upp
sögu hennar og bregða upp gömlum
myndum frá gullleitarárunum. Einnig
er aldurhnigið skáld, sem man þessa
umbrotatlma, tekið tali og lýsir það
hnignun gullborgarinnar.
Á miðvikudagskvöld trónar svo
bandarlsk blómynd frá árinu 1933,
sem heitir á frummálinu Captured.
en nefna mætti Striðsfangana á Is-
lenzku. Þetta er ein af þessum
huldumyndum, sem sjónvarpið hefur
skvett framan I okkur nú upp á
siðkastið — það er hvergi staf að
finna um hana I öllum okkar upp-
sláttarritum og þykjumst við þó
sæmilega birgðir af þeim. Leikstjór-
inn er Roy Del Ruth og hann hefur
ekki af neinu að státa nema meðal-
myndum og þessi er varla nein
undantekning úr þvl að hennar er
hvergi getið. Þó má vera, að leikur-
inn hressi hér eitthvað upp á efnis-
meðferðina. þvl að Del Ruth hefur
fengið prýðilega krafta til liðs við
sig. þá Douglas Fairbanks yngri og
Leslie Howard.
Vert er að vekja athygli á stuttri,
islenzkri kvikmynd á laugardags-
kvöldinu. Um eldforna slóð — I
Raufarhólshelli við Þrengslaveg,
sem Þrándur Thoroddsen hefur gert
Onedin skipstjóri og mágur hans
— á mánudagskvöld.
en höfundur textans og þulur er Árni
Johnsen. Það var þvl hægt um
heimatökin að fá Árna til að lýsa
hvað ber fyrir augu I téðri mynd.
Árni staðhæfir, að Raufarhólshellir
sé einn sérkennilegasti hellir lands-
ins og að hraunmyndirnar I honum
séu taldar með þvi sérkennilegasta,
sem til sé I sllkum hellum hér á
jörðu. Hellirinn nær um 900 metra
meðal barnanna: Á miðvikudag.
inn I jörðina. Þrjú op eru syðst I
hellinum og mikinn hluta ársins er
yfirleitt töluverður ís fyrstu 200
metrana inn I hellinn. Sagði Árni, að
þá væri hægt að ganga þar milli
issúlna, sem væru allt að þvl mann-
hæðar háar.
„Ég fór fyrst I þennan helli fyrir um
tiu árum og tók þá miklu ástfóstri
við hann sökum sérstæðrar og fag-
urrar náttúrumyndunar," sagði Árni.
„Á þessum tima hefur ótrúlega
mikið verið eyðilagt I hellinum, eink-
um brotið mikið niður af stórum
dropasteinum. Mestu gersemarnar I
hellinum, Trölladagstofa og Hraun-
fossinn. eru þó óskemmdar en
ástæða er til að hvetja fólk til að
sýna þessum verðmætum nærgætni
og það má kannski geta þess. að I
þessari ferð vorum við um eina
klukkustund að hreinsa alls kyns
nestisrusl úr Trölladagstofu og
Hraunfossinum áður en við hófum
kvikmyndun þar. Óskandi væri, að
þessi mynd yrði til þess að vekja
áhuga og virðingu fólks fyrir þessu
sérstæða náttúruundri lands okkar.
Margir erlendir sérfræðingar hafa
kynnt sér Raufarhólshelli, þótt hann
merkilegur og t.d. kom einn nýlega
alla leið frá Ástraliu til þess eins að
skoða hann."
Sjónvarpsdagskránni á laugar-
dagskvöldið lýkur svo á bandarlskri
biómynd — Abe Lincoln I lllinos,
gerð af John nokkrum Cromwell.
Bandarlska biblian okkar gefur henni
hæstu gjöf — fjórar stjörnur og hef-
ur þetta um hana að segja. Raymond
Massey og Ruth Gordon fara með
aðalhlutverkin i þessari áhrifartku og
prýðilega leiknu kvikmyndaútgáfu af
Broadwayleikriti Robert E. Sher-
woods um llf 16. forseta Bandaríkj-
anna, um vonlausa ást hans á Ann
Rutlege og um hjúskap hans með
Mary Todd. Um Massey er sagt, að
hann hafi verið heldur takmarkaður
meðalleikari þegar á heildina er litið,
bæði á sviði og hvlta tjaldinu en
hann hafi I leikritinu og kvikmynd-
inni um Abe Lincoln brugðið upp
áhrifaríkari mynd af þessum merki-
lega manni og flotið á þvi í gegnum
allan leikferil sinn.
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. NÖVEMBER 1974
21
SÝNISHORNIÐ
r 1 HVAÐ EB AÐ HEYRA?
Laufey Hermannsdóttir, Langholtsvegi
89, Reykjavfk:
„Ég get nú að vísu ekki horft á sjónvarp-
ið nema annað hvert kvöld, þar sem ég
vinn vaktavinnu, en ég verð að segja það,
að mér finnst sjónvarpið hafa verið held-
ur þunnt undanfarið. Einna mest gaman
hef ég haft af framhaldsmyndunum, og nú
finnst mér Onedin-skipafélagið þeirra
bezt. Ég læt þennan ítalska framhalds-
flokk hins vegar vera. Á sunnudaginn sá
ég „Það eru komnir gestir" og þótti hann
svona sæmilegur. Þeir eru alltaf ágætir
leikararnir, og þá sérstaklega Gunnar
Eyjólfsson.
Leiðinlegasta efnið I sjónvarpinu er i
minum augum rússnesku myndirnar. Þær
eru allt of þungar.
Á útvarpið hlusta ég alltaf þegar ég er
heima, og kveiki á þvi strax á morgnana.
Mér þykir það almennt betra en sjónvarp-
ið en af einstöku efni get ég nefnt óska-
lagaþættina. Þeir eru létt og skemmtilegt
efni. Mér finnst ekkert átakanlega leiðin-
legt í útvarpinu."
Eyjólfur Stefánsson, Höfðavegi 13, Höfn f
Hornafirði:
„Jú maður reynir oft að fylgjast með
sjónvarpinu á meðan það endist á kvöldin.
En þetta -hefur bara verið svo ákaflega
brokkgengt hjá okkur. Við sjáum stund-
um verra en ekki neitt. Það er ekki nema
kvöld og kvöld sem þetta er notandi. Þetta
eru vist slæm skilyrði. Og einmitt undan-
farna viku höfum við farið sérstaklega illa
út úr þessu. I gærkvöldi var t.d. hægt að
horfa á fréttirnar, en siðan ekki meir.
Þetta er búið að ganga svona hátt I mánuð.
Það er auðvitað hart að þurfa að borga
fullt afnotagjald fyrir svona lagað, en við
erum búin að kvarta allgrimmilega yfir
þessu, og vonum að þetta fari að lagast.
Það verur oft hálfleiðinlegt að rýna I
þetta, en af þvi sem maður sér fellur mér
bezt við innlent efni, og þá einna helzt
heimildaþætti utan af landsbyggðinni.
Slíkt er alltaf nærandi fyrir gamlan
bónda. Mér finnst að meira mætti vera af
slíku. Versta efnið i sjónvarpinu finnast
mér þessar glamurmyndir útlendu. Maður
á erfitt með að skilja þetta margt, þvi þótt
islenzkar skýringar fylgi þá sjást þær oft
einfaldlega ekki.
I útvarpinu þykir mér margt gott, og i
þvi heyrum við vel. Mesta ánægju hef ég
af þjóðlegum sögnum ýmiss konar, og
góðum erindum, ekki sizt um það, sem
liðið er. Vel flutt upprifjun er ákaflega
skemmtilegt efni. Um hvað er leiðinlegast
er bezt að vera ekki of dómharður."
Halldór Ingólfsson, Höfðabrekku 16,
Húsavík:
„Ég hef nú lítið verið við útvarp og
sjónvarp síðustu viku, því er alltaf svo
mikið að gera. Annars fylgist maður nú
ávallt eitthvað með, en ég man bara ekki
eftir neinu sérstöku úr dagskránni í síð-
ustu viku. Maður er á kafi í „menningar-
neyzlunni", því það er hér eins og i öðrum
sjávarplássum, að það eru ótal félög og
maður er i söngfélagi og öðru og kvöldin
vilja fara í þetta starf, en þetr, sem fá
tækifæri til að gera síðan kvikrhynd fyrir
sjónvarp um þessi mál, virðast ekki vita,
að neitt slíkt sé til, þvi þeir eru svo
uppteknir af þvi að þykjast."
Á SUNNUDAG kl. 20.30 mun út-
varpið minnast Meistara Þórbergs
Þórðarsonar, Gunnar Stefánsson,
dagskrárstjóri, hefur umsjón með
þessum dagskrárlið, sem verður
um 50 mínútur. „Ég hef hugsað mér
að taka saman smáþátt um Þór-
berg," sagði Gunnar i samtali við
Mbl., „þar sem ég vel nokkrar glefs-
ur úr bókum hans. Þórbergur les
þessa kafla sjálfur, þvl að við eigum
hér i fórum okkar plötur með upp-
lestri hans á íslenzkum aðli, Bréfi til
Láru og Sálminum um blómið
Þessu næst mun Matthías
Johannessen svo lesa kafla úr sam-
talsbók sinni við Þórberg — [
kompanii við allifið."
Fréttastofa útvarpsins hefur nú
hleypt af stokkunum sérstökum
þætti fyrir landsbyggðina og var
hinn fyrsti þessara byggðaþátta
fluttursl mánudag. Umsjón þessara
þátta annast fréttamenn útvarpsins
og við höfðum samband við Árna
Gunnarsson, fréttamann, til að
spyrjast fyrir um, hvað tekið yrði
fyrir í þættinum næstkomandi
máhudag.
„Við verðum fimm fréttamennirn-
ir, sem munum annast þennan þátt
og ætlum að halda honum úti einu
sinni I viku — á mánudögum að
loknum seinni fréttum," sagði Árni.
,.í þessum næsta þætti ætlum við að
taka fyrir verðmuninn á varningi i
Reykjavik annars vegar og úti á
landi hins vegar, kanna hversu flutn-
ingskostnaðurinn er stór þáttur I
vöruverðinu út á landi, mismuninn á
þessum kostnaði eftir flutningsleið-
um — milli bifreiða, skipa og flug-
véla. Einnig ætlum við að athuga við
Þórbergs minnzt á sunnudags-
kvöld.
L
hvaða þjónustu dreifbýlið býr, t.d.
hvað snertir vöruúrval og loks ætl-
um við að kynna okkur það hjá
verðlagsstjóra hvaða reglur gilda um
þátt flutningskostnaðarins I vöru-
verðinu úti á landsbyggðinni. Það er
ætlun okkar, sem að þessum þætti
standa, að reyna að taka málefni
dreifbýlisins fyrir á þennan hátt —
skyggnast dálitið undir yfirborðið
eins og kostur er en auðvitað mun-
um við einnig fjalla almennt um
landsbyggðapólitíkina, eftir því sem
tækifæri gefst til."
Á þriðjudagskvöld um kl. 19 35
flytur Sverrir Kristjánsson, sagn-
fræðingur, annað erindi sitt I flokkn-
um Svipleiftur úr sögu Tyrkjans og
nefnist það Hálfmáninn og krossinn
Sverrir Kristjánsson — flytur fróð-
leiksmola um sögu Tyrkjans.
Fyrsta erindið flutti Sverrirsl. þriðju-
dag og nefndist það Gresjufólk eign-
ast einn guð, en þar greindi frá því
er Tyrkir tóku múhameðstrú, barátt-
unni um Palestinu og hvernig Tyrkir
tóku þar siðustu eignir kristinna
manna.
„Já, átökin milli Tyrkja og Grikkja
núna undanfarið eru kveikjan að
þessum erindaflokki," tjáði Sverrir
okkur. „Þegar fréttir fóru að berast
um þau rifjaðist upp fyrir mér saga
Tyrkja og mér datt t hug, að ekki
væri óforvitnilegt að taka fyrir ýmsa
þætti úr sögu þessarar þjóðar, svo
geysilega rullu sem hún hefur spilað
i veraldarsögunni hálft annað árþús-
und Áhrif hennar eru nefnilega alls
ekki svo lítil á sögu Miðausturlanda
og hinna kristnu þjóða Vesturlanda,
auk þess sem hún er mér sjálfum
hugstæð bæði í sambandi við áhuga
minn á miðaldasögu og sögu
Býsanz-timabilsins eða Miklagarðs-
veldsins."
í erindi sínu næstkomandi þriðju-
dag tekur Sverrir upp þráðinn þar
sem frá var horfið og fjallar um
tilraunir hinnar kristnu kirkju til að
endurheimta landið helga og um
viðskipti Tyrkja við Konstantinóbel.
Tyrkir eru þegar hér er komið sögu
að verða sterkt afl og veldi, en þó
slær i baklás þegar Mongólir flæða
yfir þá og Tyrkjaveldi verður fyrir
miklum skakkaföllum. í þriðja erind-
inu greinir svo frá því er Tyrkir
leggja undir sig Balkanskagann og
síðan Konstantinóbel árið 1453. Þá
tekur við Osman-tímabilið, er lýkur
með tilraun Tyrkja til að taka Vinar-
borg, fimmta erindið fjallar svo um
sjúklinginn við Sæviðarsund og
diplómatískar deilur stórveldanna
um það hvað gera skuli við Tyrki,
jafnframt þvi sem rakið er hvernig
hin kristnu ríki Balkanskaga verða
smám saman til. í síðasta erindinu
kveðst Sverrir svo ætla að fjalla um
hið nýja Tyrkland og endurreisn
þess
Fimmtudagskvöld verður saðsamt
fyrir áhugafólk um islenzka leikritun.
Flutt verða tvö leikrit eftir þá Halldór
Stefánsson og Bjarna Benediktsson
frá Hofteigi, en flutningur þeirra
verður þó viðameiri en áformað var i
fyrstu.
„Þetta er búið að vera töluverður
höfuðverkur," sagði Þorsteinn ð.
GLEFS
ÉG hef stundum furðað mig á því
hversu kvöldútvarpið virðist verða
undir i samkeppninni við sjónvarpið
um hylli afnotenda þessara tveggja
rikisfjölmiðla, svo miklir sem yfirburðir
hins fyrrnefnda eru hvað alla fjöl-
breytni áhrærir. Þeir, sem lagt hafa við
hlustirnar undanfarin kvöld, eru til
vitnis um það
Ég ætla þó ekki að binda mig við
kvöldútvarpið í þessum línum heldur
stikla á þvl helzta er athygli mina hefur
vakið í dagskrá útvarpsins síðustu
dagana. Vikur þá sögunni fyrst til
morgunútvarpsins, þar sem hafinn er
þáttur ætlaður fullorðnu fólki og
nefnist Hin gömlu kynni — eins og
vera ber. Þar átti Sverrir Kjartansson
orðræður við Þórarin Jónsson, tón-
skáld, sem var i senn fræðandi og
bráðskemmtilegur. Þessir fyrstu þættir
Sverris lofa þannig góðu. Þeir eru vel
unnir af hans hálfu, tónlistin ofin af
hugkvæmni inn í talið, auk þess sem
Sverrir hefur verið fundvls á gamlar og
oft ófullkomnar upptökur, sem geyma
þó annálaða tónlistarmenn, sem nú eru
óðum að gleymast.
Fyrir tveimur vikum fann einn sam
verkamaður minn að þvi á þessari
opnu, hversu Bjarni Einarsson væri
önugur er hann flytti Mælt mál. Hvort
sem það var nú þessari aðfinnslu að
þakka eða einhverju öðru, var Bjarni i
allt öðrum ham I þætti sínum á
fimmtudaginn fyrir viku. Hann gerði
þar að umtalsefni orðatiltæki ýmis,
sem hann taldi konur nota meira en
karlmenn Beitti hann fyrir sig góðlát-
legri kimni og hafði uppi svo óað-
finnanlega leikræna tilburði i flutningi
sinum, að maður gat ekki annað en
skellt upp úr, þegar hann i lokin
áminnti hlustendur að reyna að venja
yngstu borgarana á að „veifa" fremur
en "vinka til afa". Og skellihlátur telst
til tiðinda i Mæltu máli.
Þetta sama fimmtudagskvöld flutti
Leikfélag Akureyrar okkur einnig leikrit
Davlðs Stefánssonar — Munkarnir á
Möðruvöllum Nokkur akkur verður að
teljast i þvi að kynnast þessum fyrstu
fangbrögðum Daviðs við Þallu en trú-
legt þykir mér, að skáldið sjálft hefði
fremur kosið að útvarpið flytti eitthvert
annað verk, sem sýni af leikritagerð
hans, hefði hann þar einhver ítök mátt
hafa
Ekki vantaði, að Davíð fari bærilega
af stað í Munkunum og fyrsta atriðið er
að ýmsu leyti ágætlega skrifað Fyrir
bragðið kemur það algjörlega flatt upp
á áheyrendur/áhorfendur hversu byrj-
endabragurinn á leikritinu opinberast
strax á eftir, skáldið hellir sér út í
barnalega væmni, sem kæfir þema
leiksins — togstreituna milli einkalifs
ins og hins veraldlega lifs, milli guðs-
óttans og ástarinnar og frelsisboð-
skapur hans missir að verulegu leyti
marks. Flutningur Akureyringanna
hjálpar heldur ekki upp á sakirnar.
Viðvaningshátturinn i leikrituninni er
undirstrikaður af kunnáttuleysi áhuga-
fólksins nyrðra — með einni undan-
tekningu þó Jóhann Ögmundsson i
hlutverki príorsins ber höfuð og herðar
yfir meðleikendur sina og túikaði þetta
erfiðasta hlutverk leikritsins af stakri
list
Ósköp er notalegt að Jónas Jónas-
son og Ólafur Hansson skuli aftur hafa
hleypt af stokkunum nýjum spurninga-
þætti Þetta er að verða sérgrein
Jónasar og formið á honum er áreiðan-
lega það bezta, sem útvarpið hefur
dottið niður á, enda þaulreynt orðið
Við skulum aðeins vona, að Dagur
Þorleifsson verði þaulsetinn í þætt-
inum, því að vera hans þar ætti að
verða Jónasi ótæmandi brunnur, svo
sem „Dagur, hefur þú aldrei séð um
Daginn og veginn" —bvs.
Stephensen, leiklistarstjóri útvarps-
ins, þegar hann var inntur nánar
eftir þessum leikritaflutningi. „Þegar
ég ákvað á sinum tima að ráðast í að
flytja þessi sýnishorn islenzkrar leik-
ritunar frá upphafi, sat ég uppi með
14 höfunda, sem ég vildi flytja verk
eftir en ekki nema 13 fimmtudags-
kvöld fram til áramóta. Ég minntist
þess þá, að bæði Halldór og Bjarni
heitinn höfðu samið töluvert af út
varpsleikritum fyrir okkur, sem
mörg hver voru fremur stutt — tóku
2—3 stundarfjórðunga í flutningi
Þess vegna taldi ég tilvalið að hafa
þann háttinn á að flytja eitt leikrit
eftir hvorn sama kvöldið. En þegar
farið að athuga málið betur þró
aðist það þó á annan veg og nú hafa
böndin borizt að klukkutimaleikriti
eftir báða. Það verður þess vegna
ofan á, að annað leikritið verður flutt
milli fyrri og seinni kvöldfrétta með
dálitlu innskoti frá tónlistardeildinni
en síðan verður tekið til við hitt
leikritið strax að loknum seinni frétt-
um."
Bjarni frá Hofteigi — segir frá
gamalli konu og pútum hennar I
vaxandi bæ.
Halldór Stefánsson — nafnlaust
leikrit.
Að sögn Þorsteins mun Jakob ,
Benediktsson flytja inngangserindið I
að leikriti Halldórs en því leikstýrir
Einar Pálsson, sem nú er þekktari
sem skólastjóri málaskólans Mímis. |
I þessu leikriti bregður Halldórsérá I
leik með form útvarpsleikrita, og þar
sem leikararnir eru mættir til upp-
töku en höfundinn vantar og ekkert |
handrit er til. Af þessum ástæðum
heitir leikritið eðlilega ekki neitt fyrr |
en þá undir lokið að úr rætist. I
Einar Bragi mun hins vegar flytja *
inngangserindið að leikriti Bjarna frá
Hofteigi en því leikstýrir Gísli i
Halldórsson. Það nefnist Vöxtur
bæjarins og fjallar um gamla ein- |
stæða konu, sem lifir á því að gera i
hreint á bílastöð en er lika að mynd-
ast við að vera með fáeinar pútur.
Hún fær hins vegar hvergi stundleg •
an frið með púturnar sinar vegna '
þess, að bærinn þenst svo ört út og
hún hrekst úr einum stað i annan. >
Arndis heitinn Björnsdóttir leikur '
gömlu konuna og hleypir i hana
miklu lífi, að því er Þorsteinn fullyrti. .
TÓNHORNIÐ
Vinirnir Vladimir Ashkenazy og
Daniel Barenboim munu báðir gleSja
útvarpshlustendur I næstu viku —
Vladimir I sónötu nr. 7 eftir
Prokofiev en Daniel I Fyrsta planó-
konsert Brahms ásamt New Phil-
harmonic Orchestra undir stjórn
Barberolli og er það á dagskrá kl. 3 á
f immtudag.
Hér á eftir munum við þó halda
okkur við Prokofiev (1891—1953).
Hann var afar bráðþroska tónskáld
og ku ekki hafa verið nema 1 2 ára
að aldri er hann samdi aðra óperu
sina. Meðal kennara hans við tón-
listarháskólann I Pétursborg var
Rimskij-Korsakov, og þar tók pilt-
urinn örum framförum. Áður en
hann gekkst undir lokaprófið 1914
hafði hann samið fjöldann allan af
píanóverkum og flutt eigin planó-
konsert opinberlega með fullskipaðri
hljómsveit.
Prokofiev fór snemma eigin götur I
tónsmlðum og öðlaðist fljótlega
eigin stil í pianóverkum sinum. Þó
að hann byggði á hefðbundnum
klassiskum grundvelli. var hann
duttlungafyllri og grófari i laglinum,
hljómum og hljóðfalli en menn áttu
þá almennt að venjast. Af þessum
sökum kallaði t.d. hinn virti rúss-
neski hljómsveitarstjóri Ziloti Pro-
kofiev „hvíta negrann", tónlist hans
„barbarlska" og höfundinn „villi-
dýrið".
Prokofiev var svo upptekinn af
tónsmíðum sínum, að umrót og upp-
lausn byltingartimans fór að mestu
fram hjá honum. Vinir hans lögðu þá
að honum að yfirgefa Rússland. þar
sem það ágæta land hefði nú öðru að
sinna en hlýða á tónlist. j þvi skyni
kom rithöfundurinn Gorki Prokofiev
I kynni við yfirmenn byltingarráðsins
og fyrir hans tilstilli fékk tónskáldið
að yfirgefa föðurland sitt. Honum úr
hlaði fylgdu þessi orð byltingarráðs
mannsins: „Þér eruð byltingarmaður
i tónlist. Við erum það i veru-
leikanum. Við ættum þess vegna að
vinna saman en úr því að þér viljið
ferðast, mun ég ekki hindra för
yðar."
Á árunum 1918 til 1934 dvaldist
Prokofiev i ýmsum löndum Evrópu
og Bandarikjanna. Hann bjó oft við
kröpp kjör, þar sem hann fékkst við
tónsmiðar 14 tíma á sólarhring svo
að vikum skipti en mátti að auki
halda tónleika til að draga fram lifið.
Hann var hrakinn ibúð úr ibúð, þar
sem nágrönnum hans fannst glamur
hans á pianóið ónæðissamt og þeir
kvörtuðu. Þó að hann um síðir gæti
tileinkað sér að semja án pianósins,
þurfti hann þó öðru hverju að gripa i
það til að vita vissu sina. Eitt sinn
fékk hann tvo lögregluþjóna i heim-
sókn og annar flutti eftirfarandi tölu
um leið og þeir tilkynntu, að honum
væri sagt upp húsnæðinu: „Þér
hafið leikið sama villta, óþolandi
hljóminn 218 sinnum I röð. Ekki
neita sekt yðar! Ég var á neðri hæð-
Sergei Prokofiev
inni og taldi þá. Ég verð þess vegna
að skipa yður að flytja héðan þegar i
stað."
Það er þvi varla að furða þótt
Prokofiev tæki þá ákvörðun að snúa
heim eftir slikar raunir á Vesturlönd-
um. Þar fékk hann einnig fremur
vinsamlegar móttökur Hins vegar
þótti yfirvöldum þar fljótlega tónlist
Prokofiev litið i ætt við sósialreal-
ismann, sem þau boðuðu, og átti
tónskáldið oft erfiða daga af þeim
sökum. Hins vegar tókst honum að
auka hróður sinn með tónlistinni við
kvikmynd Eisensteins — Alexander
Nevsky, sem hann vann siðan upp í
kantötu árið 1939 og vakti þá mikla
hrifningu. Einmitt um sama leyti
hefst hann handa við samningu
sónötu þeirrar, er Ashkenazy flytur
okkur, og lauk við hana árið 1942.
Þetta er þannig verk lifsreynds og
mótaðs listamanns, leikið af ungum
landa hans, sem segist enn vera i
mótun sem pianóleikari, en er þó
þegar talinn i fremstu röð slikra á
tónlistarsviðinu.