Morgunblaðið - 16.03.1975, Qupperneq 22

MORGUNBLÁÐIÐ, SLTÍSíNUbAGUR 16. MARZ 1975
22
Minning:
boðinu játandi. María heitin sá
um allan undirbúning, útvegaði
tjöld, nesti, hesta,bíla og fylgdar-
menn.
Ferðin tókst ágætlega enda var
vel fyrir öllu séð er að ferðalag-
inu laut.
Einn ferðafélaganna stakk upp
á því að stofna ferðafélag og sem
heita skyldi Stólpinn. Það var
samþykkt og auðvitað var María
heitin formaður og framkvæmda-
stjóri félagsins. Næstu fimm árin
notaði ég sumarleyfin til ferða-
laga með Stólpanum. Var oftast
farið inn á óbyggðir og auðvitað á
hestum. Þær ferðir voru með
svipuðu sniði og fyrsta ferðin.
Hér verður aðeins einnar ferðar
getið þar sem hún lýsir dugnaði
Maríu á ferðalögum og hörku
hennar við sjálfa sig. Farið var í
bílum norður um land að Möðru-
dal á Fjöllum. Þangað komu
fylgdarmenn okkar, þeir Jóhann
Sigurðsson, bóndi á Stóranúpi og
Gísli Eíríksson, alkunnur ferða-
garpur. Þeir komu með hestana,
sem ætlaðir voru til ferðarinnar.
María Maack fyrrum
yfirhjúkrunarkona
Kreppuupptökum, hafði hestur-
inn sem María heitin reið dottið
og hún fallið af baki. Hún sagðist
ekkert hafa meitt sig og bar sig
vel, en síðar kom í ljós að þrjú
rifbein höfðu brotnað er hún féll
af baki. Það var harka að láta á
engu bera alla þessa löngu og
erfiðu leið.
Eftir að ég hætti ferðalögum
mun María heitin hafa farið
margar en styttri ferðir meðan
heilsan leyfði en aldrei hafði hún
verið ánægð ef hún kom§t ekki á
hestbak í sínum ferðalögum.
Ég á Maríu heitinni það að
þakka að ég sá mikið af landinu
og sérstaklega óbyggðum á þess-
um sex árum. En ég kynntist
Maríu heitinni einnig í störfum
sjálfstæðisfélaganna. Þó að það sé
önnur saga get ég ekki látið hjá
líða að segja þessi orð. Ýmsir
töldu hana stórlynda og ráðríka.
En hvað sem því líður hafði hún
aðdáanlega stjórn á skapi sínu og
var ailtaf samningslipur ef hún
fann að hún átti sanngirni að
mæta.
Eg hef þó fyllstu ástæðu til þess
að þakka Mariu heitinni fyrir allt
samstarfið og góða viðkynningu
og ég veit aó þeir af félögum
Stólpanna sem enn eru á lífi eru
mér fyllilega sammála.
Guðmundur Benediktsson,
Kveöja frá Hvöt, félagi
sjálfstæðiskvenna.
Ein mætasta og ágætasta kona
þessa lands er tíl moldar hnigin.
Fröken María Maack, fyrrum
yfirhjúkrunarkona, er nú látin í
hárri ellí, 85 ára aó aldri. Það eru
fáir Reykvikingar, sem komnir
eru til vits og ára, sem ekki kann-
ast við þessa merku konu, svo
víða hafa spor hennar legið. Hún
var einstök hjúkrunarkona, hjálp-
söm við aðra og vildi hverjum gott
gera.
Það er undarlegt að hugsa til
þess, að hún réðst til Reykja-
víkurbæjar árið 1918, rétt um það
bil er spænska veikín herjaði og
bærinn því í miklum sárum. Alla
tíð siðan eru þeir ótalmargir, sem
átt hafa að njóta aðhlynningar
fröken Mariu Maack og hjálpfýsi i
hvívetna, þegar veikindi eða sárs-
auka bar að höndum.
Fröken María Maack var einnig
mjög félagslynd og tók mikinn
þátt í félagslífi samborgara sinna.
Okkar kynni urðu fyrst innan vé-
banda Sjálfstæðisflokksins, og er
mér einkar ljúft að minnast henn-
ar. Hún var einn af stofnendum
sjólfstæðiskvennafélagsins Hvat-
ar árið 1937 og tók við for-
mennsku þar af frú Guðrúnu
Jónasson og gegndi formennsku
um fjölda ára og forystuhlutverki
meðal sjálfstæðiskvenna í Reykja-
vík. Þar var með afbrigðum gott
að vinna með henni að félagsmál-
um, þvi að jafnan lagði hún sig
mikið fram og dró ekkí af sér. Ég
minnist þess, er við vorum að
byggja gamla sjálfstæðishúsið við
Austurvöll, hversu ötullega María
Maack gekk, ásamt öðrum sjálf-
stæðiskonum, fram i þvi að safna
fé til húsbyggingarinnar og var
þá oft, .að ég fór til hennar í
Farsóttarhúsið til þess að sækja
fjársjóði í þetta félagsstarf sjálf-
stæðismanna. Henní var einkar
annt um, að það færi sem bezt úr
hendi.
Eins og kunnugt er, var María
fædd að Stað í Grunnavík fyrir
vestan, dóttir Péturs Maack Þor
steinssonar bónda þar og konu
hans Vigdisar Einarsdóttur. Hún
var komin af dugnaðarforkum og
sjósóknurum, en æskuheimilið
var henni jafnan kært, og fór hún
síðari ár ævinnar oft til Grunna-
víkur og dvaldist þar sér til hress-
ingar. Henni þótti vænt um gömlu
kirkjuna í Grunnavík og átti
frumkvæði að því að láta mála
hana og halda henni við, þótt fólk
væri þá flutt burt af þessum vest-
lægu slöðum.
Þar er ekki ætlun mín að rekja
æviferil fröken Maríu Maack hér
í þessum fáu orðum, en ég á svo
margar hlýjar minningar um
hana, að mér fannst ég ekki geta
annað en minnzt hennar nokkrum
orðum.
Það munu margir minnast þess-
arar ágætu konu með hlýjum
huga nú, þegar hún er látin, og
með þakklæti fyrir aðstoð og
hjálp, við hjúkrun eóa á annan
hátt. Eg óska minningu hennar
allrar blessunar og sendi samúðar
kveðjur til hinna mörgu vina
hennar og ættingja. Hennar verð-
ur lengi minnzt sem einstakrar
ágætiskonu og framúrskarandi
brautryðjanda á mörgum sviðum.
Jóhann Hafstein
Kveðja frá frændsystkinum.
Mæja frænka er dáin. Því nafni
kölluðum við f-rændsystkin hana
ætíð.
Við vorum ekki há í loftinu,
þegar við byrjuðum að relia um
að fá að fara til hennar Mæju
frænku, og innan fjölskyldunnar
voru fá afmælin, sem hún kom
ékki ^enda var afmælið ekki orð-
ió að afmæli fyrr en hún var
komin. Þannig var þetta alla tíð,
hvort sem um átta eða áttatíu ár
var að ræða. Mæja frænka gat
alltaí glaðzt með glöóum og einn-
ig veitt huggun í sorg. Hún hjálp-
aði alltaí lítilmagnanum og öllum,
sem áttu um sárt aó binda, og
hennar hjúkrandi hönd hlúði
ekki aðeins að þeim nánustu held-
ur öllum sem hjúkrunar þurftu
við og hún náði til. Hjartagæðum
hennar virtust engin takmörk
sett.
Mæja frænka var samnefnari
ættar sinnar. Hún var einstaklega
frændrækin og mikill vinur vina
sinna. Hennar beztu stundír voru,
þegar henni hafði tekizt að safna
saman álitlegum hópi frænda og
vina og hélt velbúin út í íslenzka
náttúru og þá helzt inn í óbyggðir,
áður fyrr á hestbaki en síðari árin
i fjallabílum. llún var gagntekin
af islenzkri náttúru og ljóðlist og
kunni mikil og góð skil á hvoru
tveggja. Að visu hélt hún einu
sinni út yfir landsteinana, en
ánægjan sem hún hafði úr þeirri
ferð var að hitta frændfólk sitt og
að koma aftur heim.
Þessi fáu fátæklegu og er hinzta
kveðja okkar til okkar kæru
frænku og flytja henni margfald-
ar þakkir fyrir allt sem hún hefur
fyrir okkur gert. Við biðjum góó-
an Guð að blessa hana og veita
henni bjarta heimkomu. Gef að
minningum um Mæju frænku,
verði okkur leiðarljós um alla
framtíð.
Frændsystkinin.
Kveðja frá gömlum ferðafélaga
Ég þekkti Maríu Maack ekkert
að ráði fyrr en 1936, en þá hringdi
hún til mín og bauð mér að taka
þátt í ferðalagi kringum Lang-
jökul og þar sem sumarleyfi fór í
hönd og mig hafði alltaf langað til
að sjá meira af landinu en mér
hafði áður auðnast svaraði ég til-
Frá Möðrudal var haldið að
Eiríksstöðum á Jökuldal, þar sem
systir Maríu bjó. Þaðan var fyrst
farið austur á Fljótsdalshérað inn
að Snæfelli niður Hrafnkelsdal og
aftur að Eiríksstöðum. Þar feng-
um við hey, sem gefa átti hestun-
um. Því að nú skyldi fara Vatna-
jökulsveg og Vonarskarð til
Suðurlands. Fyrst var farið inn í
Hvannalindir, en þaðan inn að
upptökum Kreppu og inn undir
Kverkfjöll. Ur Hvannalindum var
farið árla morguns yfir Jökulsá á
Fjöllum. Þar skildu leiðir.
P'ylgdarmennirnir fóru meö
baggahestana áleiðis til Gæsa-
vatna en ferðafélagarnir héldu til
Öskju inn um Opið niður að Víti.
Þá var farið yfir Öskju en þá var
komið kvöld og rigning og myrk-
ur. Við fundum enga leið út úr
hrauninu suðvestan við Öskju og
fórum því sömu ieið til baka og út
í gegnum Opið. Haldið var vestur
með jöklum og norður fyrir hann
og í Gæsavötn. Vegurinn var allt
annað en góður fyrir hesta og
urðum við því stundum að ganga.
Þegar við komum í Gæsavötn
höfðum við vakað í 42 stundir. Ur
Gæsavötnum var haldið suður
Vonarskarð yfir Þjórsá hjá Sól-
eyjarhöfóa inn að Arnarfelli hinu
mikla, niður með Þjórsá og til
byggða. Feró þessi tók mánuð og
fæstir vissu annað en allt hefði
gengið með ágætum. En þegar við
komum heim, fréttum við að
María heitin hefði orðið fyrir
slysi í ferðalaginu. Þegar farið
var úr Hvannalindum inn að
Hvöt, félag sjálfstæðiskvenna,
var stofnað 15. febrúar 1937.
Hinn 17. sama mánaðar sagði
Morgunblaðið frá því, að nokkrar
áhugasamar sjálfstæðiskonur hér
i bæ hefðu gengizt fyrir því, að
stofnað yrði sjálfstæðiskvennafé-
lag. Hefðu 250 konur komið á
fund í Oddfellowhúsinu til að
ræða málið. Samþykkt hefði verið
i einu hljóði, að félagið yrði stofn-
að og 7 konur verið kosnar í
bráðabirgðastjórn til að undirbúa
lög og stefnuskrá. Þessar konur
voru Guðrún Jónasson, Agústa
Thors, Kristín Sigurðardóttir,
María Maack, Guðrún Guðlaugs-
dóttir, Helga Marteinsdóttir og
Sesselja Hansdóttir.
Framhaldsstofnfundur var svo
haldinn á sama stað 19. febrúar
og gengið endanlega frá stofnun
félagsins. Margar ræður voru
haldnar, þar sem konur lýstu
áhuga á stofnun félagsins og auk-
inni þátttöku kvenna i stjórnmál-
um. Voru síðan áðurnefndar sjö
konur kosnar í stjórn, en í vara-
stjórn voru kosnar fimm konur.
Stofnendur voru 315.
í Reykjavikurbréfi Morgun-
blaðsins um þetta leyti segir, að
vafalaust verði Sjálfstæðisflokkn-
um mikill styrkur að þessum fé-
lagsskap, og er þar talið félaginu
til gildis, að andstæðingablöðun-
um sé lítt um þetta brölt sjálf-
stæðiskvenna gefið.
Þetta var upphaf afskipta og
starfa Maríu Maack fyrir Sjálf-
stæðiskvennafélagið Hvöt, eins og
það var þá kallað. En það var ekki
upphaf að afskiptum hennar af
Kveðja frá formanni
Sjálfstœðisflokksins
Sjálfstæðismenn eiga á bak að sjá frumherja og
styrkri stoð þar sem María Maack var. Áhugi hennar
og atorka var með eindæmum. Áratugum saman
varði hún miklum og ágætum starfskröftum sínum í
flokksstarfi samhliða merku lífsstarfi aö líknarmál-
um. María Maack er þeim, sem henni kynntust,
ógleymanleg. Hún bar með sér sterkan, heilsteyptan
og litríkan persónuleika er athygli vakti og áhrif
hafði. Oróheppni, hvassa tungu og beinskeytni átti
hún gjarnan til ásamt umburðarlyndi og víósýni,
þegar hún vildi við hafa.
Gagnvart sjúklingum og þeim er halloka höfðu
farið í lífsbaráttu var þel hennar næmt og hugur
hennar og hendur lækningamáttur. Ný von vaknaði
með þeim, sem nutu vináttu hennar og umhyggju og
allt víl og vol hlaut að víkja.
Sjálfstæðisflokkurinn á Maríu Maack mikið aó
þakka og telur sér heióur að hafa átt slíka forystu-
konu.
Geir Hallgrímsson
Sjálfstæðisflokknum. Hún hafði
alla tíð haft mikinn áhuga á
stjórnmálum og gekk i Sjálfstæð-
isflokkinn, er hann var stofnaður,
árið 1929.
Þegar hér var komið sögu, þ.e.
1937, þótti Maríu og mörgum öðr-
um sjálfstæðiskonum, að þær
gætu sinnt áhugamálum sínum
enn betur, ef þær stofnuðu sitt
eigið félag. Að vísu voru ekki allir
á sama máli og töldu að næganleg
verkefni væru innan Varðar fyrir
karla jafnt sem konur. Þær raddir
heyrðust líka, að félagið yrði tæp-
lega langlíft. Þær létu þó ekki
þessar úrtölur á sig fá. Hygg ég,
að engum blandist nú hugur um,
að framtak þessara áhugasömu
kvenna hafi orðið Sjálfstæðis-
flokknum styrkur.
Markmið félagsins hefur frá
öndverðu verið að berjast fyrir
þjóðlegri og víðsýnni stefnu í
þjóómálum með hagsmuni allra
stétta og öfluga sameiningu þjóð-
arinnar fyrir augum, að stuðla að
aukinni þátttöku kvenna í stjórn-
málum og að vinna að þvi að
styrkja hag heimilanna sem bezt,
einkum á sviði uppeldis og heil-
brigðismála.
Maria Maack var kosin fyrsti
gjaldkeri Hvatar og gegndi því
starfi, þar til hún tók við for-
mennsku í félaginu af frú Guð-
rúnu Jónasson árið 1948. Formað-
ur var hún í 18 ár, er hún baðst
undan endurkosningu, en við tók
frú Auður Auðuns. Allan þennan
tíma var hún driffjöðrin í Hvöt.
Hún lagði á ráðin um fundi og
fundarefni, stjórnaði fjáröflun
með kaffisölu, hlutaveltum og
bösurum. Hún stóð fyrir Hvatar-
ferðum, lengri og skemmri, sem
margar urðu ógleymanlegar
þeim, sem þátt tóku í þeim, enda
var María þaulvön ferðakona,
fróð um örnefni, land og lýð, auk
þess sem hún var jafnan hrókur
alls fagnaðar i þessum ferðum.
Alla stjórnarfundi hélt hún
heima hjá sér, eftir að hún var
formaður, og þar komst enginn
undan því að þiggja góðgerðir, því
að hún var höfðingi heim að
sækja. — Auk þessa mikla starfs
innan Hvatar gegndi hún mörg-
um trúnaðarstörfum fyrir félagið,
bæði innan Sjálfstæðisflokksins
og utan. Hún sat árum saman í
flokksráði og í stjórn fulltrúa-
ráðsfélaganna í Reykjavík, var i
uppstillingarnefndum til alþing-
is- og borgarstjórnarkosninga og
sat alla landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins fram á þennan dag. Hún
sat lengi fundi Bandalags kvenna
i Reykjavík og fundi Kvenfélaga-
sambands Islands sem fulltrúi
Hvatar. Auk síns mikla starfs í
Hvöt var María virkur félagi i
10—12 öórum félögum, t.d.
Hjúkrunarkvennafélaginu, Vest-
firðingafélaginu og Slysavarnafé-
laginu. 1 viðtali i Morgunblaðinu
við hana sjötuga segir hún frá
áhuga sínum á félagsmálum og
getur þess jafnframt, að Hvöt sé
hennar eftirlætisfélag.
María vann í 55 ár við hjúkrun,
þar af 46 ár hjá Reykjavíkurborg,
lengst af sem forstöðukona Far-
sóttarhússins við Þingholtsstræti.
Allir, sem til þekktu, vissu, að
skyldan við hjúkrunarstörfin kom
alltaf fyrst. Þegar þetta allt er
haft í huga, hlýtur maður að
undrast hið geysimikla þrek hen-
ar og starfsorku. En henni var
farið eins og mörgu öðru starf-
sömu og störfum hlöðnu fólki, að
hún virtist alltaf hafa tíma til alls.
Maria var kosin heiðursfélagi
Hvatar, er hún lét af formennsku.
Eftir það sótti hún fundi félags-
ins, meðan heilsan leyfði, og
fylgdist af áhuga með störfum
þess. Seinast var hún á fundi með
okkur á kosningafundi fyrir al-
þingiskosningarnar i júní s.l.
Þeim fækkar nú óðum, þessum
áhugasömu sjálfstæðiskonum,
sem beittu sér fyrir stofnun Hvat-
ar fyrir 38 árum. Megi áhugi
þeirra og baráttuvilji verða okkur
hinum hvatning og leiðarljós í
starfi okkar.
Olöf Benediktsdóttir.
Þegar mönnum barst fregnin
um andlát Maríu Maack sl. mánu-
dag kom hún þeim sem til þekktu
ekki á óvart. Síðan á jólum hafði
hún legið á sjúkrahúsi og ljóst var
orðið að æviskeið þessa kvenskör-
Framhald á bls. 47.