Morgunblaðið - 11.05.1975, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÍ), SUNNUDAGUR 11. MAÍ 1975
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
horbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 40,00 kr. eintakið
Funcium hafréttarráó-
stefnu Sameinuöu
þjóðanna í Genf er nú lokið
með þeim árangri, aó lagt
hefur verið fram sameigin-
legt frumvarp um alþjóð-
legar hafréttarreglur. Hér
er um aó ræða tillögur frá
formönnum þriggja aðal-
nefnda ráðstefnunnar, er
fjalla um alþjóóahafsbotns-
svæðió, lögsögu ríkja yfir
landhelgi, efnahagslög-
sögu, lögsögu yfir land-
grunni og sundum og um
vísindalegar rannsóknir og
mengun. Hér er um mikils-
verðan áfanga að ræða við
mótun þjóðréttarreglna
um þessi efni. Á hinn bóg-
inn verður aó hafa í huga,
aó engar ákvarðanir hafa
verið teknar um þessi efni
og að þvi leyti hefur ráð-
stefnan i Genf ekki borið
þann árangur, sem bjart-
sýnustu menn höfðu von-
azt til.
Ljóst er, að ráðstefnunni
lýkur í fyrsta lagi á næsta
ári og jafnvel ekki fyrr en
1977. En þrátt fyrir það, að
mál hafa þokazt hægar
fram en vonir stóóu til hef
ur íramvinda mála á ráó-
stefnunni verió okkur hag-
stæð. 1 því sameiginlega
frumvarpi, sem lagt hefur
verið fram, felast mikil-
vægar réttarbætur að því
er varðar efnahagslögsög-
una. Þannig er gert ráð
fyrir því, að strandríki
megi upp á eigin spýtur
ákveða efnahagslögsögu
sína allt að 200 sjómílum
frá grunnlínum. Þá er lagt
til, að hvert strandríki
ákveði sjálft leyfilegan há-
marksafla innan efnahags-
lögsögunnar og það ákveði
einnig getu sina til þess að
hagnýta aflann. Þetta eru
þau tvö atriði, sem Islend-
ingar hafa frá öndverðu
lagt höfuóáherzlu á aó
knýja fram.
Hans G. Andersen, for-
maður íslenzku sendi-
nefndarinnar á hafréttar-
ráðstefnunni sem hefur
unnið ómetanlegt starf fyr-
ir ísland á þessari ráð-
stefnu segir í samtali við
Morgunblaðið í gær, að sú
staðreynd, að þessi tvö
meginsjónarmið séu í
frumvarpinu, verði að telj-
ast ómetanlegur árangur
og mikilsverður í hafrétt-
armálum og þá ekki sízt
fyrir okkur Islendinga. Það
er einnig mat Hans G. And-
ersens, að ólíklegt verði að
teljast, að þessi atriði falli
niður í meðferð ráðstefn-
unnar úr þvi sem komið er.
Af þessu má ráða, að störf
ráðstefnunnar hafa engan
veginn verió árangurslaus.
Engum vafa er undirorpið
eftir þennan Genfarfund,
að við höfum aldrei staðið
jafn vel aö vígi við út-
færslu landhelginnar eins
og einmitt nú. A hinn bóg-
inn verðum við að gera
okkur ljóst, að þess er ekki
að vænta að við getum fært
landhelgina út i 200 sjómíl-
ur átakalaust meðan ekki
hefur verið gert bindandi
alþjóðlegt samkomulag um
hafréttarmálin.
Ljóst er, að sókn útlend-
inga á fiskimiðin hér við
land hefur sjaldan eða
aldrei verið meiri en nú.
Hlutdeild Islendinga í
heildaraflanum hér við
land hefur ekki aukizt að
neinu marki á undanförn-
um árum og nú eru horfur
á, aó þorskaflinn hér við
land verði 20 þúsund lest-
um minni en i fyrra. Það er
þvi komið að því að vió
verðum að færa fiskveiði
landhelgina út í 200 sjómil-
ur. Matthias Bjarna-
son sjávarútvegsráðherra
sagði í ræóu á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins fyrir
viku, að ríkisstjórnin
myndi færa fiskveiðilög-
söguna út í 200 milur á
þessu ári, hvað sem haf-
réttar ráðstefnunni liði.
Ráðherrann lagði hins veg-
ar áherzlu á, að þjóðin yrói
að vera undir það búin að
hagnýta landhelgina á
þann hátt, að hún hlyti af
þvi fulla sæmd.
Matthías Bjarnason sagði
að íslenzka ríkisstjórnin
heföi lýst yfir því, að hún
vildi taka upp viðræður við
önnur ríki um viðurkenn-
ingu á 200 mílna efnahags-
lögsögu við Island. Ráð-
herrann sagði hins vegar,
að á móti yrðum við að
vera reiðubúin til þess að
semja til skamms tíma um
takmörkuð veiðiréttindi
Mikilsverðum áfanga náð
í hafréttarmálum
annarra þjóða innan fisk-
veiðilandhelginnar. Matt-
hías Bjarnason lagði enn-
fremur áherzlu á, að í slík-
um samningum yrði að
minnka hámarksafla er-
lendra þjóða hér við land
stórlega frá því sem kveðið
er á í gildandi samningum
við einstakar þjóðir.
Af þessum yfirlýsingum
má ráða, að framundan eru
mikil og erfið verkefni. 1
fyrsta lagi verður innan
skamms tíma að taka
ákvörðun um útfærslu í
200 sjómílur og í öðru lagi
að tryggja meö samningum
verulega minnkun á afla
erlendra þjóða hér við
land. Hverjum manni má
ljóst vera, að fullur sigur
vinnst því aðeins að ein-
huga þjóð fylgi málum
fram.
Þar sem ekki náðist bind-
andi samkomulag á Genfar-
fundinum nú, verða Islend-
ingar að taka einhliða
ákvöröun um útfærslu. I
þessu sambandi er vert að
hafa í huga, að í Genf var
engin samþykkt gerð um
bann við einhliða útfærslu
eins og ýmsir óttuðust aö
vera myndi, og forseti tók
sérstaklega fram að hann
tæki ekki undir áskorun
landluktra ríkja um þetta
efni. Þessi málalyktir
á Genfarráðstefnunni
styrkja því enn aðstöðu
okkar við einhliða út-
færslu. Þaó sem mestu
máli skiptir er sú stað-
reynd, að við stígum nú
lokaskrefið í baráttunni
fyrir yfirráðum yfir fiski-
miðum landgrunnsins á
sama tíma og hillir undir
alþjóðlega viókenningu á
slíkri lögsögu strandríkja.
Áð loknum
landsfundi
Landsfundur Sjálfstæðisflokks-
ins um síðustu helgi var hinn
ánægjulegasti. Mikill samhugur
ríkti um kjör formanns og vara-
formanns flokksins, og voru þeir
báóir kjörnir með öllum þorra at-
kvæða. Við kosningu miðstjórnar
skiptust atkvæði hins vegar meir
eins og ætíð er, þvi að margir eru
þá í framboði, kjördæmin leitast
við að fá menn kjörna, ungir
menn, konur o.s.frv. Vill þá
stundum svo fara, að reynt er að
ná samstöðu milli mismunandi
hópa og útkoman kann að verða
nokkuð tilviljanakennd. Við
þessu er raunar ekkert að segja.
Fulltrúar á landsfundi eru þang-
að komnir m.a. til að velja mið-
stjórnarmenn, og hver og einn er
frjáls að því að greiða þeim mönn-
um atkvæði, sem hann kýs. Mann-
valið er lika mikið, enda mundu
flestir þeir, sem landsfund sækja,
vel sóma sér i miðstjórn.
Þá var einnig full samstaða um
afgreiðslu stjórnmálaályktunar,
þótt áður hefðu farið fram um
hana miklar umræður, bæði á
landsfundinum sjálfum, i stjórn-
málanefnd og hinum ýmsu starfs-
nefndum, sem settu fram athuga-
semdir og breytingartillögur. Að
vísu var talsvert vandaverk að
samræma sjónarmiðin, þótt í
grundvallaratriðum væru menn
sammála. En við gerð ályktunar-
innar nutu menn forustu Jónasar
H. Haralz bankastjóra, sem var
formaður stjórnmálanefndar og
framsögumaður hennar. Og svo
vel tókst til eins og áður segir, að
endanleg gerð ályktunarinnar var
samþykkt meó öllum greiddum
atkvæðum.
Að því var stefnt, að hafa
stjórnmálaályktunina, sem stytzta
og gagnorðasta. En samt sem áður
er hér um að ræða hina merkustu
ályktun, og skulu nokkrir þættir
hennar ræddir hér á eftir.
Grunntónn
ályktunarinnar
Grunntónn stjórnmálaályktun-
ar landsfundar Sjálfstæðisflokks-
ins er sá, að nú um sinn verði að
leggja megináherzluna á að
treysta efnahag landsins og leggja
hornsteininn að framtíðarbygg-
ingunni.
„Það, sem nú skiptir máli, er að
styrkja þann grundvöll, sem vei-
megun og öryggi þjóðarinnar
hvílir á, starfsemi atvinnulífsins
og traust í viðskiptum við aðrar
þjóðir. Fyrir þessu meginmark-
miði hljóta önnur sjónarmið að
víkja um sinn,“ segir í ályktun-
inni. Kannski er þetta ekkert til-
takanlega frumlegt, en staðreynd
er það samt, að efnahagslíf þjóð-
arinnar er svo grátt leikið vegna
glundroðans, sem ríkjandi hefur
verið síðustu árin, að hreinn voði
er framundan, ef nú tekst ekki að
treysta efnahagslífið á þann veg,
sem ríkisstjórnin og stuðnings-
flokkar hennar keppa að. Og
landsfundurinn ályktar, að alls
ekki megi slaka á stjórn efnahags-
málanna, heldur verði að beita
fyllsta aðhaldi á meðan verið er
að draga úr verðbólgunni og
leggja grundvöllinn að nýrri
framfararsókn.
Frjálst hagkerfi
Þá leggur landsfundurinn
mikla áherzlu á að kostir frjáls
markaðskerfis og einkaframtaks
verði hagnýttir til að ná ýtrustu
hagkvæmni. „Heilbrigt einka- og
félagsframtak verður að fá aó
njóta sín og stuðla verður að al-
mennri þátttöku í atvinnurekstri,
ekkí sízt í nýjum atvinnugrein-
um.“
Þessari nýskipan atvinnulífsins
á að ná m.a. með endurskoðun
laga um hlutafélög og samvinnu-
félög og heilbrigðari reglum um
skattlagningu hlutafjáreignar og
arðs af henni, með starfrækslu
heilbrigðs fjármagnsmarkaðar og
afnámi úreltra álagningarreglna
ásamt frelsi í innflutnings- og
gjaldeyrismálum.
Sjálfstæðisflokkurinn er and-
vígur útþenslu rikisbáknsins og
vill stemma stigu við því. Hann
leggur meginkapp á frjálsræði i
atvinnulifinu og heilbrigða sam-
keppni, en sú leið ein getur tryggt
hag neytenda og öruggar fram-
farir, þar sem vinnuafl og fjár-
magn er hagnýtt til að bæta kjör
þjóðarheildarinnar og einstakl-
inga.
Sjálfstæðismenn vilja dreifa
hinu efnahagslega valdi, þeir
gera sér Ijósa grein fyrir
hættunni, sem því er samfara, að
pólitískt vald og fjármálalegt sé
allt á sömu hendi. Þess vegna
leggja þeir meginkapp á félags-
rekstur og einkarekstur og vilja,
að sem allra flestir landsmenn
séu þátttakendur í honum. í sam-
ræmi við þá stefnu lýsti Gunnar
Thoroddsen iðnaðarráðherra því
yfir, að athuga bæri um eignar-
aðild almennings að stórfyrir-
tækjum. Sú stefna er raunar
þekkt i öðrum löndum, að ríkið
losi sig við atvinnurekstur.
Þannig var t.d. í Vestur-
Þýzkalandi stofnað almennings-
hlutafélag um Volkswagenverk-
smiöjurnar eftir styrjöldina og
um mikinn stálhring og fleiri fyr-
irtæki. I Israel hefur einnig verið
tíðkað, að ríkið kæmi fyrirtækj-
um á fót, en losaði sig siðan við
þau með því að selja þau einstakl-
ingum. Er vissulega timabært, að
Islendingar stefni inn á þessa
braut.
Utanríkis-
og varnarmál
I utanríkis- og varnarmálum rikti
full eindrægni á landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins. Allir voru um
þaó sammála, að öryggi landsins
yrði að tryggja með aðild að
Atlantshafsbandalaginu og varn-
arsamningi við Bandaríkin, og
ætið yrði að gæta þess, að vörnum
landsins væri hagað í samræmi
við ytri aðstæður. Athygli er vak-
in á auknu hernaðarlegu mikil-
vægi hafsvæðanna umhverfis
landið og ályktað, að við verðum
„að vera á verði gagnvart öllum
þvingunum og hótunum erlendra
ríkja, hvort sem þær birtast í
orðum og áróóri eða með öðrum
hætti, svo sem auknum umsvifum
í lofti og á höfunum í kringum
landið.“
Hér er talað tæpitungulaust um
það, að við Islendingar verðum að
halda vöku okkar. Þvi miður er
það staðreynd, að Rússar leggja
nú meginkapp á að efla úthafs-
flota sinn í Norðurhöfum, og öll-
um er ljóst, að meginmarkmið
þeirra er að koma Norðurlöndun-
um á sitt áhrifasvæði. Þeim hefur
þegar tekizt að ná þeim tökum á
Finnlandi að naumast er unnt að
tala um óskorað frelsi þeirrar
þjóðar, því að ráðamenn verða að
bera margháttaðar mikilvægar
ákvarðanir undir rússneska
valdhafa, og svo rammt kveður að
íhlutuninni, að útgáfa bóka og
sýning kvikmynda er bönnuð í
Finnlandi, ef talið er að ráða-
menn í Kreml geti móðgazt.
Siðasta dæmið um þrýsting