Morgunblaðið - 24.05.1975, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MAl 1975
Jörgen Harbue skrifar frá Afríku:
Uppskipt-
ing jarða
— og hvað
svo
• • • •
Fólkið streymir í stórum hópum
um götur Addis Abeba, höfuðborg
ar Eþíópíu. Það heldur því áfram
til kvölds. Það syngur og dansar í
takt. Sumir bera stór pappírsskilti
með amharískum rittáknum, aðrir
veifa fánum og pálmagreinum. Við
og við heyrist „ululala", hávært
fagnaðaróp kvennanna. Jafnskjótt
og ein skrúðgangan hverfur, birt-
ist önnur. í sumum eru aðeins
börn, í öðrum verkamenn,
stúdentar og konur.
Það er opinber fridagur í land-
inu. í gær, 4. marz, lýsti bráða-
birgðastjórnin því yfir í Útvarpi
Eþíópíu, að hin langþráða jarða-
bylting væri hafin. Sama daga var
krökkt af fólki fyrir framan upplýs-
ingamálaráðuneytið, sem prentar
dagblöðin í Eþiópíu. Upplag
Ethiopian Herald, sem kemur út á
ensku, er venjulega 6.000 eintök,
en 4. marz kom það út í 200.000
eintökum.
Jarðabyltingin kemur eftir þús-
und ára lénsskipulag í landbúnaði
i Eþiópiu. Áður en herinn steypti
Haile Selassie keisara skyndilega
af stóli á siðasta ári, var talið að
hann, aðallinn og eþíópíska rétt-
trúnaðarkirkjan ættu til samans
rúma tvo þriðja hluta alls ræktaðs
lands í Eþíópíu.
50% jarðnæðis var í eigu
manna, sem lifðu sældarlífi i borg-
um landsins. Leiguliðar sáu um
ræktun landsins og fengu eins og
tveggja hektara landskika fyrir að
afhenda herranum helming
uppskerunnar. Vélvæðing í suður-
og miðhéruðum landsins hafði
þær afleiðingar, að leiguliðunum
var unnvörpum sagt upp. Jarðeig-
endunum varð Ijóst, að hagnaður
þeirra varð meiri við notkun
dráttarvéla og annarra stórvirkra
vinnuvéla en með því að deiia
uppskerunni með leiguliðunum.
Ennfremur neyddust margir smá-
bændur til að bregða búi sl. ár
jarðabyltinguna yrði gefin út 28.
febrúar, og þann dag var fjöldi
erlendra ferðamanna kominn til
borgarinnar að því tilefni. Af
ástæðum, sem enn eru ókunnar,
var tilkynningunni hins vegar
frestað til 4. marz.
Jarðabyltingin felur það í sér,
að allt ræktað land verður hér eftir
i ríkiseign án þess að fyrri eigend-
ur fái greiddar skaðabætur. Verð-
ur landinu skipt upp í skika, sem
eru í hæsta lagi 10 hektarar og
þeir eru hverjum og einum til ráð-
stöfunar, sem eru fúsir til að
rækta þá. Fyrst um sinn er fyrri
eigendum gert að rækta jarðir sín-
ar á vegum ríkisins, en begar
skiptingin hefst fá þeir sem hing-
að til hafa verið leiguliðar, for-
gangsrétt á landi þvi, sem þeir
hafa ræktað. Fyrri eigendum er
einnig heimilt að rækta 10 hekt-
ara af fyrra landi sínu.
Samkvæmt yfirlýsingum ríkis-
stjórnarinnar um jarðabyltinguna,
verða það landbúnaðarsamtök
bænda í héruðum Eþíópíu, sem fá
það verkefni að framkvæma hana.
Hver samtök skulu hafa umsjón
með a.m.k. 800 hektara svæði.
Samtökin skulu skipta upp land-
svæðunum og fulltrúar þeirra sitja
í sérstökum héraðssamböndum,
en það eru æðstu yfirvöld i land-
búnaðarmálum.
Margir höfðu búizt við, að stjórnin
hefði undir lokin samþykkt tillögu,
sem gerði ráð fyrir rýmra
jarðnæði, og hefði ekki eins
ströng ákvæði um hámarksstærð
jarða. Sérfræðingar telja, að
sjónarmið Kinverja hafi sigrað.
— Það leikur enginn vafi á því,
að skipting jarðeigna var nauðsyn-
leg ráðstöfun, — sagði talsmaður
alþjóðlegs hjálparstarfs i Eþíópíu-.
— Þetta var bara gert of seint. Ef
endanlega hefði verið frá þessu
gengið i nóvember, hefði allt farið
vel. En nú hafa breytingarnar
sennilega í för með sér, að upp-
skera verður minni á þessu ári, og
þar af leiðandi er hætta á hungur-
sneyð á næsta ári.
Hann sagði ennfremur, að
bændur i Eþíópíu hefðu fyrir löngu
þurft að hafa lokið plægingu, en
jarðyrkjustörfin hefðu óvíða verið
byrjuð, þegar tilkynningin um
jarðskiptinguna var gefin út.
Menn verða að beita sig hörðu,
ef þeir eiga að geta sáð í tæka tíð,
og mjög vafasamt er, hvort menn
geta almennt náð þvi. Við þvi má
búast, að uppskeran árið 1976
verði 5—-15% rýrari en i meðalári
sem bein afleiðing af jarðabylting-
unni, — sagði hann.
Ástæðuna fyrir því, að menn
hafa dregið svo lengi að plægja
akra sína taldi hann beinlínis vera
þá miklu óvissu, sem bændur og
óðalseigendur hafa verið í, meðan
ekki var vitað hvort jarðaskipting-
in myndi ná fram að ganga eða
ekki. Fyrri eigendur höfðu engan
hug á að sá í jörð, sem þeir vissu
ekki, hvort þeir myndu njóta af-
raksturs af.
Spurning dagsins er sú, hver
verða viðbrögð hinna fyrri eigenda
við jarðabyltingunni, — hélt hann
áfram. — Hún gerir ráð fyrir, að
þeir erji áfram jörðina um stundar-
sakir á vegum ríkisins, þar til
skiptingin hefur farið fram. Það
íbúar Addis Abeba fagna uppskiptingu jarðeigna
Ljósm: Jörgen Harboe
vegna mikilla þurrka í stórum
hluta landsins
Þegar herinn gerði uppreisn í
febrúar á fyrra ári, var það til-
kynnt, að jarðbylting væri með því
fyrsta, sem hinir nýju leiðtogar
hygðust beita sér fyrir. Mál þetta
hafði lengi blundað í þjóðþinginu,
sem var svo til valdalaust, keisar-
inn hafði látið í Ijós stuðning við
það, en ekkert varð úr fram-
kvæmdum. Óðalseigendur og
kirkjan voru of valdamikil. En nú
átti að hefjast handa.
Samt sem áður urðu yfirlýsing-
arnar um jarðbyltinguna stöðugt
færri, eftir því sem leið á árið
1974. Hershöfðingjarnir áttu í
innbyrðis deilum, stríðið í Eritreu
hófst, og í mörgu var að snúast
vegna þurrkanna. Það var ekki
fyrr en eftir blóðbaðið i nóvember
sl., þegar Andon fyrrverandi yfir-
maður hersins var tekinn af lífi
ásamt 53 öðrum fyrrverandi
stjórnmálamönnum og ráðamönn-
um í hernum, að menn tóku að
snúa sér að jarðabyltingunni. Að
þessu sinni var það Teferi Bantés
herforingi, sem réð ferðinni, og
hafði hann greinilega marxískar
hugmyndir að leiðarljósi.
í Addis Abeba var það hald
manna, að opinber tilkynning um
Það er almennt álit manna í
Addis Abeba, að sendiráð Kína
hafi veitt mjög dyggilega aðstoð
við skipulagningu jarðabyltingar-
innar, og að landbúnaðarsamtök-
in, sem minnzt er á í yfirlýsing-
unni verði sniðin eftir kinversku
kommúnum, þar sem bændurnir
rækta jörðina í sameiningu. Ýmsir
hafa orðið til þess að gagnrýna
þetta skipulag, og segja, að slík
samyrkja, sem það gerir ráð fyrir,
striði mjög gegn erfðavenjum í
Eþiópiu. Einkum er það stærsti
þjóðflokkur landsins, Amharar,
sem taldir eru einstaklingshyggjan
holdi klædd.
Samt eru Kínverjar ekki þeir
einu, sem beitt hafa áhrifum sín-
um á hið nýja jarðaskipulag. Her-
stjórnin hefur ráðfært sig við
fjölda sérfræðinga, og til að
mynda eru tveir ráðgjafar frá FAO,
matvæla- og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna, í Addis
Abeba. Á undanförnum mánuðum
hafa þeir oft verið á ráðstefnum
um landbúnaðarmálin i hinni
fornu Menelik-holl, þar sem eru
aðalbækistöðar stjórnarinnar.
í samanburði við önnur drög að
jarðaskiptingu i Eþíópíu, sem til
greina komu, er talið að þau sem
ofan á urðu séu mjög róttæk.
þarf litlum getum að því að
leiða, hvort þeir leggja mikið á sig
við þá vinnu.
Önnur spurning varðar leigu-
liðanna. Hvað hyggjast þeir fyrir?
Þeir hafa forgangsrétt, þegar
skiptingin hefst, og fá nú allan
afrakstur erfiðis síns í stað helm-
ings áður.
— En þeir gátu komizt af með
helminginn. Halda þeir nú áfram
að rækta eins mikið og áður, eða
rækta þeir bara það, sem nægir
þeim til framfæris? — spyr sér-
fræðingurinn. Þetta mun næsta
uppskera leiða í ljós.
Sumir telja, að herforingja-
stjórnin sé einnig uggandi um
framgang stefnu sinnar og hafi í
hyggju að koma á fót borgaralegri
stjórn, e.t.v. með Michael Imru,
núverandi upplýsingamálaráð-
herra I forsæti. Skuli það verða
verkefni ríkisstjórnarinnar að bera
ábyrgð á landbúnaðarstefnunni, ef
hún mistekst og leiðir ekki af sér
aukninau í framleiðslunni eins og
vonir standa til. Gangi hins vegar
allt vel, tileinkar herforingjastjórn-
in sér að sjálfsögðu allan heiður-
inn, þvi að það var hún, sem hrinti
jarðabyltingunni af stað við syngj-
andi fögnuð þjóðarinnar.
Jörgen Harboe
Arsþing H.S.Í.
verður haldið í fHlagsheimilinu á Seltjarnarnesi
föstudaginn 20. júní kl. 20 og laugardaginn
21. júní.
Málefni sem sambandsaðilar óska eftir að tekin
verði fyrir á þinginu skulu sendast skrifstofu
H.S.Í. í íþróttamiðstöðinni fyrir 5. júní.
Handknattleikssamband íslands.
Af sérstökum ástæðum
er þessi glæsilega bifreið Citroen d Super 1974 til
sölu.
Upplýsingar i síma 66148, eða hjá Globus í síma
81555, eftir helgina.
STELPUR!
Hvað hefur búðin til brunns
að bera? «&aaw
Sjómenn —
Útgerðarmenn
Hinirvinsælu portúglsku
TOGHLERAR
fyrirliggjandi í öllum stærðum.
Tryggvagata 10 Simi 2 1 91 5-21 286
P O Box 5030 Reykjavík