Morgunblaðið - 22.06.1975, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JÚNl 1975
Salamandran: Bulle Ogier og Francois Simon
Salamandran
Salamandran: Rosemonde (Bulle Ogier) stillir sér upp fyrir
Pierre (Jean-Luc Bideau).
ie ir I.a Salamandre, sviss-
nesk. gerð 1971.
Leikstjóri: Alain Tanner.
Blaðamanninum Pierre
(Jean-Luc Bideau) er falið að
skrifa sjónvarpshandrit upp úr
nokkurra ára gamalli frétt.
Efni fréttarinnar var að ung
stúlka, Rosemonde (Bulle
Ogier, ein af sexmenningunum
í Discret Charm...) var ákærð
af frænda sínum fyrir að hafa
skotið áhannúrriffli.Hún hélt
þvi hins vegar fram, að skotið
hefði hlaupið úr byssunni í
höndum hans sjálfs þegar hann
var að hreinsa hana. Þar eð
staðhæfing stóð gegn staðhæf-
ingu var málið að lokum fellt
niður vegna skorts á sönnun-
um. Pierre fær vin sinn Paul
(Jacques Denis) sér til aðstoð-
ar og skipta þeir með sér Verk-
um þannig, að Pierre sér um að
afla upplýsinga og staðreynda
um Rosemonde, en Paul, sem er
meira skáld en blaðamaður,
reynir að vinza úr staðreyndun-
um með sfnu skáldlega innsæi.
Takmarkið er að skrifa hina
„sönnu“ sögu Rosemonde, og
draga fram hinn „raunveru-
lega" innri mann hennar. Strax
í upphafi, þegar Pierre segir
Paul frá fréttinni og áður en
þeir hafa aflað sér nokkurra
ir Big Guns, Austurbæjarbfó.
Austurbæjarbíó sýndi á sín-
um tíma hina frábæru mynd
Kubricks, A Clockwork Orange,
og allir sem sáu hana muna
eftir læknismeðferðinni, sem
Alex hlaut í þeirri mynd. Hún
var i þvi fólgin að neyða hann
til að horfa á hroðalegar of-
beldismyndir, meðan 9.
symfónía Beethovens var leikin
undir. Big Guns hefði hæglega
verið hægt að nota sem eina af
lækningamyndunum. Eini
agnúinn þar á er bara sá, að
hún var gerð á eftir Clockwork
Orange. Hún er líka gerð á eftir
Guðföðurnum, á eftir Borsalino
og á eftir French Connection.
Það liggur við að máður segi
þvf miður, en um leið er aug-
ljóst, að hún gat aldrei verið
gerð á undan þessum myndum.
Að horfa á þessa mynd er líkt
og að virða fyrir sér illa gerða
heimilda, setur Paul fram í
stórum dráttum hugmynd sína
um Rosemondealmenna og yfir-
borðskennda hugmynd um
unglinginn, sem sendur er að
heiman frá barnmargri fjöl-
skyldu utan af landi, nær ekki
að festa rætur í borgarlifinu og
finnst þjóðfélagið vera sinn
svarnasti óvinur. Við eftir-
grennslanir Pierre kemur hið
sama í Ijós, staðreyndarlega, en
eftirprentun. Sagan, svið-
setningar og jafnvel setningar
eru kópíeraðar úr einhverri af
þessum myndum, þó skyldleik-
inn sé mestur við Guðföðurinn
(Sikileyja-mafían). Það eina,
sem hægt er að virða við leik-
stjórann (leikurinn er yfir-
höfuð lélegur og Delon er eins
og hann á að sér) eru tilraunir
hans til að skapa endurbætta
útgáfu af eltingarleik á bilum,
en slik atriði eru nú orðin hefð-
bundin og sjálfsögð I myndum
af þessari tegund. Leggur hann
töluverða vinnu i þetta og gefur
áhorfendum kost á tveimur
eltingaleikjum til að halda at-
hyglinni vakandi: Ef áhrif þess-
ara atriða eru metin eftir þeim
fjölda bifreiða, sem eyðilagðar
eru meðan á leiknum stendur,
hefur leikstjóranum tekist að
skjóta öllum starfsbræðrum
sínum ref fyrir rass. SSP.
hins vegar reynist honum erfið-
ara að setja persónuna á bak
við þessar staðrcyndir. Eftir
þvi sem hann kynnist henni
meir, reynist honum örðugara
að skilgreina hana. Þau gerast
elskendur og þá fyrst verður
Pierre gjörsamlega strand.
Paul flækist einnig inn í líf
Rosemonde og brátt sitja þeir
báðir, Pierre og Paul, í sama
áralausa bátnum. Efniviðurinn
í handritið flýtur allt í kringum
þá, en þeir hafa ekki hugmynd
um hvar þeir eiga að byrja eða
hvert þeireigaaðstefna. Hand
rit um hina „sönnu“ Rosemond
verður aidrei skrifað.
Neyzluþjóðfélagið krefst
söluvarnings. Sjónvarpið biður
um vöru, heimildarmynd í á-
kveðinni lengd, um líf ungrar
stúlku. Pierre og Paul taka
verkefnið hins vegar alvarlega,
vilja skapa sanna mynd af
stúlkunni en uppgötva, að svör
stúlkunnar við spurningum
þeirra, vekja aðeins fleiri
spurningar. Þeir komast að
raun um, að mannleg vera verð-
ur ekki sett inn í neinar á-
kveðnar formúlur, pakkað inn
og seld hæstbjóðanda. Þeir
uppgötva jafnframt, að í stað
þess að þeir umbreyti og skrái
lif Rosemonde skipulega, breyt-
ir hún lifi þeirra og lífsviðhorf-
um. Persónu Rosemonde er að
finna alls staðar í heiminum.
Hún er einstaklingurinn, sem
krefst þess að fá að lifa sjálf-
stæðu lifi, án þess að þurfa að
beygja sig undir siðareglur eða
„ritúal" samfélagsins. Hún
krefst þess, að fá að haga sér
eftir eigin tilfinningum, án til-
lits til þess, hvort umhverfið
telur gerðir hennar viðeigandi.
Einkunnarorð leikstjórans,
Tanner, eru greinilega „vertu
Stórar byssur
og fítUr karlar
þú sjálfur, og gerðu ekki bara
það, sem aðrir búast við af
þér.“ Paul á það til, að hefja
skyndilega upp raust sina og
syngja, öllum að óvörum; Rose-
monde hristir höfuðið m.a. í
takt við popmúsik, jafnvel
löngu eftir að platan hefur ver-
ið stöðvuð og Pierre, sem hagar
sér þó yfirleitt eins og aðrir
gætu búizt við, bregður á leik
með Paul undir lokin, þegar
ljóst er að þeim hefur mistekizt
ætlurtarverk sitt. Andstætt
þessúm persönum eru aðrir,
þ.e. þeir, sem hafa fastmótaðar
og þröngsýnar skoðanir á lif-
inu, þeir, sem vita hvernig aðr-
ir eiga haga sér i hvívetna,
gerðir að hlægilegum figúrum,
einskonar óþokkum, sem reyna
að klekkja á frjálsri framkomu.
Kvikmyndagerð í Sviss hefur
verið fremur smá í sniðum frá
upphafi, en drýgsta fram-
leiðslutímabil þeirra til þessa
var á tímum seinni heimsstyrj-
aldarinnar. Það er svo ekki fyrr
en nú á síðustu árum, að sviss-
neskar kvikmyndir hafa vakið
heimsathygli, og er Alain Tann-
er, leikstjóri La Salamandre,
talinn eftirtektarverðastur
hinna svissnesku kvikmynda-
gerðarmanna. Þetta er önnur
mynd hans í fullri lengd, en sú
fyrsta nefnist „Charles mort ou
vif“, og það var velgengni þess-
arar myndar að þakka, að Tann-
er gat gert La Salamandre. Hef-
ur hún notið mikilla vinsælda,
bæði innan Sviss og utan, og er
jafnframt fyrsta svissneska
myndin um áratuga skeið, sem
vekur heimsathygli. I Paris var
hún t.d. tvöfalt betur sótt en
Fiðlarinn á þakinu, sem hóf
göngu sína með tilheyrandi
lúðrablæstri og auglýsingaflóði.
Myndin er gerð i svart/hvítu og
er upphaflega tekin á 16 mm,
én síðan stækkuð upp i 35 mm
til sýninga í kvikmyndahúsum.
Kostaði myndin um 10 milljónir
króna (1971), sem telst fáheyri-
lega lágt verð fyrir tveggja
klukkustunda mynd. Það er
ofurlítið kaldhæðnislegt, að
Tanner tekst I raunveruleikan-
um að gera nákvæmlega það,
sem persónum hans i myndinni
tekst ekki, en það er að skapa
söluvarning fyrir neyzluþjóð-
félagið.
Eins og nafnið bendir til, er
La Salamandre gerð i frönsku-
mælandi hlutanum af Sviss,
nánar tiltekið í Genf. Sjónvarp-
ið i þessum hluta Sviss styður
dyggilega við bakið á kvik-
myndagerðarmönnum og veitir
ákveðnum hópi (Group-5, með-
limir þessa hóps eru síbreyti-
legir) árlega lán, sem nemur
helmingi kostnaðar við myndir
þeirra. Höfundar myndanna
geta svo sýnt þessar myndir sín-
ar i eitt ár i kvikmyndahúsum i
Sviss, áður en Sjónvarpið sýnir
þær. Séu myndirnar siðan seld-
ar út fyrir landið er það hreinn
hagnaður. Auk þessa styður
ríkið kvikmyndaiðnaðinn að
nokkru, veitir styrki til hand-
ritagerðar og veitir listrænum
myndum verðlaun. Þessi aðstoð
við svissneska kvikmyndagerð
hefur að undanförnu farið ár-
vaxandi og framundan er þvi
bjart fyrir kvikmyndagerðar-
menn þar í landi. En um leið og
slikum áfanga er fagnað hjá
annarri þjóð, er ekki laust við
að öfundin fari að skjóta upp
hrlmugum kollinuj hér norður i
kuldánum. SSP.
Bamaleikur
k ★ • • • And Hope to Die Nýja
Bíó.
Leikstjóri: René Clément.
Þegar smástrákar fara í bófa-
hasar, líkja þeir eftir myndum,
sem þeir hafa séð i bió eða
sjónvarpi. Stundum vill það
jafnvel brenna við, að bíó-
myndirnar séu eftirlíking af
bófahasar smástrákanna.
„Fangi glæpamannanna" er
mynd, þar sem þessum óljósu
mörkum ímyndunar og raun-
veruleika kvikmyndarinnar er
teflt saman með undarlega
mögnuðum árangri. Aðalsögu-
hetjan, leikin af Jean-Louis
Trintignant er á flótta undan
hópi manna, er vilja ráða hann
af dögum, og lengi vel er ástæð-
an óljós. A flótta sínum flækist
hann inn í annan hóp glæpa-
manna, sem er með jafn óljós
áform á prjónunum.
Trintignant er þarna i hálf-
gerðu einskismannslandi, þar
sem bæði fólk og umhverfi er
honum framandi, líkt og dreng-
urinn i upphafi myndarinnar,
sem er sagt að fara út á götuna i
ókunnu umhverfi og finna sér
kunningja. Alla myndina í gegn
er þessari samlíkingu haldið, og
hér og hvar skotið inn örstutt-
um myndum af börnunum,
hvað svo sem nákvæmlega vak-
ir fyrir leikstjóranum. René
Clément er mjög þekktur
franskur leikstjóri, sem gert
hefur fjölmargar þokkalegar
sakamálamyndir. En þrátt fyrir
ýmsa tilburði og góðan vilja,
hefur honum ekki tekizt að
skapa hér neitt afgerandi lista-
verk fremur en í sínum fyrri
myndum. Leikstjórn og svið-
setningar bera vitni um leikni
og fagmennsku en herzlumun-
inn vantar til að gera þetta að
eftirminnilegri mynd. En
vegna frumleika hennar innan
þessa flokks mynda, sakamála-
myndanna, er vert að gefa
henni gaum.
Fangi glæpamannanna: Samstarfsmennirnir Robert Ryan og
Jean-Louis Trintignant.