Morgunblaðið - 22.06.1975, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JÚNI 1975
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6. sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22 4 80
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands
í lausasölu 40.00 kr. eintakið
Ljóst er, að þær al-
mennu kauphækkanir,
sem samið hefur verið um,
munu valda ýmsum at-
vinnugreinum verulegum
erfiðleikum, þó að erfitt
geti verið á þessu stigi
málsins að segja nákvæm-
lega til um hvaða áhrif
nýgerðir kjarasamningar
muni hafa á efnahagsstarf-
semina i heild sinni. Al-
Vandi
hæfingar eiga illa við í
þessu sambandi, þar eð af-
koma einstakra atvinnu-
greina er mjög misjöfn.
I kjölfar kjarasamning-
anna, sem gerðir voru fyrir
skem'mstu, hefur yfirnefnd
verðlagsráðs sjávarútvegs-
ins ákveðið 11% meðal-
hækkun fiskverðs. Fulltrú-
ar fiskkaupenda hafa upp-
lýst, að þessi fiskverðs-
hækkun ásamt með nýsam-
þykktum kauphækkunum
muni hafa í för með sér
1.500 millj. króna útgjalda-
aukningu á ári hjá frysti-
húsunum. Þessar stað-
reyndir eru vissulega ugg-
vænlegar, og þær sýna
hversu gætilega verður að
fara í sakirnar, þegar efna-
hagsástandið er með þeim
hætti, sem raun ber vitni
um.
Frystideild verðjöfn-
unarsjóðs fiskiðnaðarins er
þegar þurrausin. Er því
ljóst, að þessar breyttu að-
stæður stefna frystiiðnað-
inum íverulegan hallrekst
ur. Fyrirfram var vitað, að
þessi atvinnugrein hefði
ekki svigrúm til þess að
standa undir verulega
auknum útgjöldum. Nú
þegar upp er staðið þarf
enginn að fara í grafgötur
um, að afkoma fiskvinnsl-
unnar í heild er í mikilli
tvísýnu. En það á við hér
sem víða annars staðar, að
hagur fiskvinnslunnar er
mjög misjafn.
Einstök fiskvinnslufyrir-
tæki hafa þannig sýnt
sæmilega afkomu meðan
önnur hafa barizt í bökk-
um. Afkoma fiskvinnslu-
fyrirtækja á Vestfjörðum
hefur til að mynda verið
mun betri heldur en á
Reykjanesi. Sjálfsagt má
finna eðlilegar skýringar á
þessum mismun en hann
sýnir þó að ástæðulaust er
aö mála ástandið alls staðar
dekkstu litum.
Á undanförnum árum
hefur verið unnið allveru-
legt starf við aukna hag-
ræðingu í frystiiðnaði og
fiskvinnslu almennt. Mark-
viss hagræðingarstarfsemi
er atvinnuvegunum afar
þýðingarmikil. Þegar
harðnað hefur á dalnum og
útgjaldaaukning fyrirtækj-
anna hefur farið fram úr
því, sem þau geta staðið
undir, hafa jafnan verið
gerðar itrustu tilraunir til
aukinnar hagræðingar og
hagkvæmni í rekstri í því
skyni að ná endum saman.
Nú hafa þessari atvinnu-
grein enn á ný verið
bundnir baggar, sem vafa-
samt er að hún rísi undir.
Varlegt er að treysta á enn
eitt kraftaverkið með
hækkun afurðaverðs á
erlendum mörkuðum.
Þvert á móti bendir margt
til þess, að við getum ekki
vænzt breytinga til batnað-
ar í þeim efnum.
Ástæða er því til að
hvetja enn til aukinnar
hagræðingarstarfsemi á
þessu sviði. Nýtt átak í hag-
ræðingarmálefnum gæti
vissulega létt undir eins og
málum ér nú komið.
Ástæða er t.d. til þess að
kanna, hvort rekstursein-
Asíðastliðnum vetri
var á þessum vettvangi
vakin athygli á þvi, að
nauðsynlegt væri að hefja
almenna fræðslustarfsemi
um grundvallaratriði þjóð-
hagfræði og efnahagsstarf-
seminnar í því skyni að
auðvelda almenningi að
leggja sjálfstætt mat á
stjórnmálaumræður um
þessi efni. Þegar litið er á
málflutning stjórnarand-
stöðunnar að undanförnu
kemur hins vegar í ljós, að
ekki er síður vanþörf á að
upplýsa ýmsa stjórnmála-
menn um einföldustu stað-
reyndir á þessu sviði.
Ágætt dæmi um þetta
eru tvær forystugreinar
Þjóðviljans í síðustu viku.
Á föstudag segir blaðið les-
endum sínum, að helzta
sérkenni kjarasamning-
anna, sem gerðir voru 13.
júní sl., hafi verið fólgið í
því, að í þeim hafi verka-
lýðshreyfingunni tekizt að
setja hemil á verðbólgu-
vagninn. í því sambandi er
m.a. minnzt á að ríkis-
stjórnin hafi ákveðið að
ósk verkalýðshreyfingar-
innar að verja hundruðum
milljóna króna úr ríkis-
sjóði til þess að greiða nið-
ur þá hækkun á landbúnað-
arvörum, sem koma átti til
framkvæmda um sl.
mánaðamót.
Þjóðviljinn bendir rétti-
ingarnar séu ekki í ýmsum
tilvikum of litlar til þess að
ná þeirri arðsemi, sem ann-
ars staðar fæst. Erfiðleikar
eins og við stöndum nú
frammi fyrir eiga að verða
okkur hvatning til veru-
legra umbóta i þessum efn-
um.
lega á, að hér er um veru-
lega kjarabót fyrir laun-
þega að ræða. Ríkissjóður
hefur í tíð núverandi
stjórnar tekið á sig gífur-
legar skuldbindingar til
þess að bæta kjör láglauna-
fólks og barnmargra fjöl-
skyldna. Það hefur verið
gert með stórfelldum
niðurgreiðslum og veruleg-
um skattalækkunum.
Daginn eftir að Þjóðvilj-
inn segir lesendum sínum,
að verkalýðshreyfingin
hafi sett hemil á verð-
bólguvagninn með því að
krefjast aukinna niður-
greiðslna úr ríkissjóði er
talað um fjárhagsvanda
ríkissjóðs. Þar segir, að bú-
ast megi við miklum halla á
ríkissjóði á þessu ári, enda
hafi gæzlumenn hans geng-
ið undir það ok að hækka
niðurgreiðslur á landbún-
aðarvörum og sé talið að
þar muni mörg hundruð
milljónum króna eins og
það er orðað. Þetta er síðan
talið bera vott um hina
mestu óstjórn í fjármálum.
Það sem á föstudag var
stórfelldur árangur við að
hafa hemil á verðbólgu er á
laugardegi gert að árásar-
efni á ríkisstjórnina. Það
er vissulega ekki vanþörf á
að auka fræðslustarfsemi
um þessi efni til þess að
koma í veg fyrir slíkan
hringlandahátt.
fiskvinnslunnar
Hringlandaháttur
j Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦ ♦ ♦ ♦ ♦ Laugardagur 21. júní ♦♦♦♦♦♦♦♦♦.
17. júní
Veðráttan á landi okkar er þann
veg, að oftast er tvísýnt um örlög
útiskemmtana af því tagi, sem
efnt er til víðs vegar um landið
þrisvar sinnum á ári, sumardag-
inn fyrsta, þjóðhátíðardaginn 17.
júní og um verzlunarmannahelgi.
Stundum tekst vel til, eins og á
þjóðhátíð á Þingvöllum í fyrra-
sumar, en oftar gerir veðrið okk-
nr slíkan grikk, að fólk hírist í
kulda og/eða rigningu meðan
dagskráratriði fara fram og er
þeirri stund fegnast þegar þeim
er lokið.
Við ráðum ekki veðrinu, en efni
þeirra dagskáratriða, sem fram
fara á útiskemmtunum þeim, sem
efnt er til í þeim þremur tilvikum
er áður greinir, er hægt að ráða.
Þau dagskráratriði eru sjálfsagt
misjöfn að gæðum frá ári til árs
og á ýmsum stöðum, en höfundur
þessa Reykjavíkurbréfs hefur
veitt því eftirtekt nú um nokk-
urra ára skeið, hversu eindæma
léleg þau skemmtiatriði eru, sem
börnum er boðið upp á að una sér
við á svokölluðum barnaskemmt-
unura sumardaginn fyrsta og 17.
júní. Að jafnaði eru dagskrár
þessara skemmtana, sem ýmist er
efnt til af opinberum aðilum eða
klúbbum og félagasamtökum,
sem standa fyrir þeim í fjáröflun-
arskyni til góðgerðarstarfsemi,
slíkar að svo virðist sem aðstand-
endur þeirra telji að bera megi
hvað sem er á borð fyrir börnin.
Þetta er skammarleg afstaða og
flestum þeim aðilum, sem fyrir
þessum barnaskemmtunum
standa til lítils sóma. Þeir sem
efna til skemmtana fyrir börn,
hljóta að gera vissar lágmarks-
kröfur til þeirra dagskráratriða,
sem upp á er boðið.
Annars er áhyggjuefni, hve yf-
irbragð 17. júní hátíðahaldanna
hefur breytzt á Reykjavíkursvæð-
inu á undanförnum árum. Alveg
fram á síðustu ár hafa hópar stú-
denta, prúðbúnir með hvítar koll-
ur sett svip sinn á 17. júni á
höfuðborgarsvæðinu og þá sér-
staklega í Reykjavik. Tilvist
stúdentanna gaf hátíðahöldum á
þjóðhátíðardaginn vissan
,,sjarma“ sem nú virðist horfinn.
Astæðan mun vera sú, að mennta-
skólarnir á höfuðborgarsvæðinu
útskrifa stúdenta mun fyrr en áð-
ur var, þegar nemendur voru út-
skrifaðir sem næst 17. júni. Að
þessu er mikill skaði og svipmót
þessa dags hefur breytzt til hins
verra.
Að kvöldi 17. júní kom höfund-
ur þessa Reykjavikurbréfs að
tveimur útidansleikjum á Reykja-
víkursvæðinu og er skemmst frá
því að segja, að þar var hörmulegt
að koma. Illa hirtir og illa klæddir
unglingar undir mismunandi
miklum áfengisáhrifum þvældust
þar fyrir sjálfum sér og öðrum
með tilheyrandi hávaða I bak-
grunni. Þess sáust engin merki,
að þarna væri ungt fólk að
skemmta sér, þvert á móti virtist
tilvera þessara unglinga bæði grá-
mygluleg ogleiðinleg. Ungstúlka,
13—14 ára gömul, dauðadrukkin,
stöðvaði Reykjavíkurbréfshöfund
og bað um far niður á Austurvöll.
Upp úr jakkavasa hennar stóð
nær full brennivínsflaska. Eru
þetta skemmtivenjur ungs fólks?
Höldum við hátíðlega lýðveldis-
stofnun á Islandi með þessum
hætti? Eða eru þetta merki aga-
leysis og upplausnar í rúmiega
þriggja áratuga gömlu lýðveldi
okkar?
Bretland og
Þýzkaland
I síðasta hefti hins virta brezka
vikublaðs Economist birtust at-
hyglisverðar samanburðartölur
um framleiðslugetu Breta og
Þjóðverja. Og skömmu áður birt-
ust samanburðartölur um þjóðar-
framleiðslu Breta, Þjóðverja og
Frakka í bandaríska vikuritinu
U.S. News and World Report. I
síðarnefnda ritinu var þess getið,
að fyrir 15 árum hefðí þjóðar-
framleiðsia Breta verið ívið meiri
en þjóðarframleiðsla V-Þjóðverja
og talsvert meiri en þjóðarfram-
Ieiðsla Frakka. Á þeim fimmtán
árum, sem síðan eru liðin, hefur
myndin gjörbreytzt. Nú er þjóðar-
framleiðsla Breta aðeins helm-
ingur af þjóðarframleiðslu Vest-
ur-Þjóðverja og aðeins % af þjóð-
arframleiðslu Frakka. Þessar töl-
ur sýna okkur strax, að Bretar
eiga við að stríða vandamál sem
höggva að rótum hins brezka
þjóðfélagskerfis. Og það staðfesta
þær tölur, sem Economist birtir
um framleiðslugetu Breta annars
vegar og Vestur-Þjóðverja hins
vegar. Blaðið segir, að á árinu
1974 hafi nær 8 milljónir Vestur-
Þjóðverja I framleiðsluiðnaði
skapað verðmæti fyrir 54 millj-
arða sterlingspunda eða 6.500
sterlingspund á hvern starfs-
mann. Á sama tíma sköpuðu nær
8 milljónir brezkra starfsmanna í
framleiðsluiðnaði verðmæti fyrir
aðeins 15 milljarða sterlings-
punda eða minna en 2000 sterl-
ingspund á hvern starfsmann.
Þetta þýðir, að einn vestur-þýzkur
iðnverkamaður framleiðir meira
en þrír Bretar. Á einum og hálf-
um degi framleiðir Þjöðverjinn
meira en Bretinn á heilli viku.
Hver er skýringin á þessu? Hið
brezka blað segir, að Þjóðverjinn
búi yfir betri tækjakosti, hann sé
oft betur menntaður og að sumu
leyti megi rekja mismuninn til
þessa. En blaðið segir líka, að
Þjóðverjinn vinni betur, fari
sjaldnar í verkföll og krefjist þess
ekki, að tveir menn vinni eins
manns verk. Nú er það alkunna,
að á brezka vinnumarkaðinum
hefur verið við gifurleg vandamál
að etja. Sá vandi hefur fyrst og
fremst verið fólginn i því, að
brezku verkalýðsfélögin hafa gert
kröfur um hærra kaupgjald en
atvinnufyrirtækin í Bretlandi
hafa getað staðið undir og fram-
leiðniaukningin hefur leyft. 1
krafti valds síns hefur brezka
verkalýðshreyfingin knúið fram
þessar kauphækkanir og eru þær
ein meginorsök þess, að verðbólg-
an I Bretlandi er nú komin upp I
25% á ári og nálgast óðum 30%.
Brezku verkalýðsfélögin hafa líka
neitað að horfast I augu við fram-
farir nútímans og nýja tækni.
Hafi ný tækni gert kleift að
fækka starfsmönnum í viðkom-
andi iðngrein hafa þau beitt valdi
sínu tii að koma í veg fyrir slika
starfsmannafækkun. Þetta er eitt
af þeim vándamálum sem hrjá
t.d. brezk blöð um þessar mundir
og raunar fjölmargar aðrar at-
vinnugreinar. Loks hefur það
hvað eftir annað gerzt í Bretlandi,
að tiltölulega fámennir hópar
starfsmanna I lykiliðngreinum
hafa gert verkföll og þar með