Morgunblaðið - 21.11.1975, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. NÖVEMBER 1975
— Franco
Framhald af bls. 1
sagði: „Gleymið ekki að Spánn
og kristin menning eiga sér
fjandmenn. Verið á verði og
látið aila persónulega hags-
muni víkja fyrir málstað föður-
landsins og spænsku þjóðar-
innar."
Erlendis lýstu spænskir út-
lagar yfir þvi að þeir mundu
efna til nýrrar baráttu gegn
arftökum Francos. Ford Banda-
ríkjaforseti var að heita má eini
erlendi þjóðarleiðtoginn sem
lét í ljós persónulegan harm
vegna fráfalls Francos. Páll
páfi sagði aðeins í yfirlýsingu
að hann mundi biðja fyrir sál
spænska leiðtogans.
Viðbrögðin í kommúnista-
ríkjum Austur-Evrópu voru
kuldaleg og fjandsamleg en í
sumum Suður-Ameríkuríkjum
og Arabalöndum var lýst yfir
opinberri sorg. I Vestur-
Evrópulöndum eins og Vestur-
Þýzkalandi, Hollandi, ítalíu,
Svíþjóð, Austurriki og í Sviss
var látin í ljós von um að lýð-
ræði mætti blómgast á ný á
Spáni að Franco látnum. I
grannríkinu Portúgal birti
blaðið „O Seculo" sem er í ríkis-
eign fréttina á forsíðu með fyr-
irsögninni: „Franco er látinn
lengi lifi spænska þjóðin.“
„Dimmum kapitula í sögu
Spánar er lokið,“ sagði foringi
spænska sósíalistaflokksins,
Felipe Gonzales. Foringi
kommúnista, Santiago Carrillo,
hvatti alla andstöðuflokka
stjórnarinnar að mynda bráða-
birgðastjórn.
— Verulegar
Framhald af bls. 1
færingar, sem ég get ekki tjáð
mig nánar um nú.
Aðspurður um hvernig hann
héldi að þessi samningsdrög
myndu mælast fyrir hér sagði
hann:
— Ég vona auðvitað að þeim
verði vel tekið. En hins vegar geri
ég mér grein fýrir að mikil and-
staða er hjá ýmsum hópum við
hvers konar samningagerð. En ef
gera á samninga við Vestur-
Þjóðverja á annað borð held ég að
þetta samningsuppkast sé fram-
bærilegt.
Hans JUrgen Wishcnewski,
ráðuneytisstjóri í vestur-þýzka ut-
anríkisráðuneytinu og formaður
þýzku nefndarinnar í viðræðun-
um, sagói eftir viðræðufundinn
að báðir aðilar ættu að geta sætt
sig við samningsdrögin. Hann
taldi líklegt að samningur yrði
undirritaður innan 10 daga en
lagði áherzlu á að hann fæli ekki í
sér viðurkenningu Vestur-
Þjóðverja á 200 mílna fiskveiði-
lögsögu íslendinga.
Hann lagði á það áherzlu að
hafréttarráðstefnan ætti eftir að
ákveða stærð landhelgi og fisk-
veiðilögsögu f heiminum. Hann
sagði að sjónarmið Breta hefðu að
miklu leyti verið tekin til greina í
viðræðunum.
Wischnewski sagði að ef ís-
lenzka rfkisstjórnin hafnaði
samningnum við Bonn-stjórnina
væri ekkert svigrúm til tilslak-
ana.
Hann sagði að Vestur-
Þjóðverjar gerðu þennan samn-
ing við íslendínga af því þeir
væru mikilvægur samherji f
NATO og efnahagslega háðir fisk-
veiðum. Hann sagði að með þvf að
auka útflutning sfnn á fiskafurð-
um til Vestur-Þýzkalands ættu Is-
lendingar að geta dregið úr mikl-
um halla á greiðslujöfnuði.
Hann lagði áherzlu á að samn-
ingurinn tæki ekki gildi nema að
fengnu samþykki fslenzku ríkis-
stjórnarinnar. Hann sagði að
Bretum hefði verið skýrt frá
gangi viðræðnanna. Þótt ekkert
væri látið uppi um þann aflakvóta
sem Vestur-Þjóðverjar fá, hefur
Reuter eftir góðum heimildum að
um óverulega minnkun verði að
ræða, miðað við veiðar þeirra í
fyrra þegar þær voru ekki tak-
markaðar.
AP hefur eftir áreiðanlegum
heimildum að sá veiðikvóti sem
Vestur-Þjóðverjar fallist á fyrir
togara sína innan 200 mílnanna sé
60.000 lestir.
I samningsdrögunum er einnig
kveðið á um fjölda þeirra togara
sem verður leyfilegt að stunda
veiðar og gert ráð fyrir að samn-
ingurinn gildi til tveggja ára sam-
kvæmt heimildum AP.
Bonn-stjórnin mun einnig hafa
ákveðið að failast á að „bókun
sex“ taki gildi, en á það er bent
sem fyrr að hin Efnahagsbanda-
lagsiöndin þurfi einnig að sam-
þykkja það svo það verði að veru-
leika. Vegna átaka Islendinga og
Breta er talið vafasamt að Bretar
fallist á þetta.
Samkvæmt þessum heimildum
mun ekki í samkomulagsdrögun-
um koma fram viðurkenning
Vestur-Þjóðverja á 200 mílna fisk-
veiðilögsögu Islendinga.
— Sykur
Framhald af bls. 36
markaðsverðið á sykri væri nú
á bilinu 400—500 dollarar
tonnið en áður en verðfallið
mikla varð var það i um 1400
dollarar. Litlar birgðir eru í
landinu um þessar mundir að
sögn Gunnars, svo að hann
taldi að flestir aðilar hér gætu
boðið sykur á svipuðu verði og
Hagkaup.
— 20 árekstrar
Framhald af bls. 36
vel flugvélaumferð. Þá benda
þeir á að stutt sé fyrir mávinn að
ná í æti, tveir sorphaugar séu í
grenndinni, þar af annar fyrir
innan vallargirðingu, mörg fisk-
vinnsluhús séu ekki allfjarri og
einnig sé stutt fyrir mávinn að
fara í ætisleit út á sjó. Er í skýrsl-
unni lagt til að sorphaugarnir séu
fjarlægðir, hætt verði við að nota
flugbrautir undir loðnu eins og
tíðkast hefur og byrjað verði á
markvissri útrýmingu sílamávs
innan vallargirðingar til að auka
öryggi flugvéla sem um völlinn
fara. Sé þá bezt að flæma varp-
fuglinn burtu með því að setja
deyfilyf í æti og drepa siðan full-
orðna fuglinn. Ætti varp þannig
að geta lagst niður.
— ísland fékk
Framhald af bls. 2
manns íslenzku nefndarinnar, var
það ekki fyrr en rétt um það bil
sem slíta átti fundinum að sam-
komulag náðist um fyrrgreint 87
þúsund tonna aflahámark á sfld-
veiðunum í Norðursjó fyrrihluta
næsta árs. Virtist um tíma sem
ekkert samkomulag yrði um þetta
atriði i nefndinni, og hefði það þá
haft í för með sér að gengið hefði
í gildi það fyrirkomulag veiðanna,
sem Danir og Islendingar höfðu
neitað að fallast á fyrir nokkru.
Þegar einnig lá fyrir að Norð-
menn myndu ekki geta sætt sig
við það fyrirkomulag var orðið.
ljóst að það var einnig úr sögunni
að því allt útlit fyrir algjört
stjórnleysi myndi ríkja varðandi
síldveiðarnar f Norðursjó. Urðu
menn því ásáttir um það á sfðustu
stundu að fallast fremur á 87
þúsund lesta kvóta fyrstu sex
mánuði næsta árs, en síðan yrði
haldinn annar fundur f febrúar
eða mars þar sem ákveðið yrði
frekar með Norðursjávarveiðarn-
ar á næsta ári.
Af framangreindum 87 þúsund
tonna kvóta var ákveðið að Island
fengi f sinn hlut 5 þúsund tonn og
sagði Þórður að enda þótt harma
bæri að tillagan um algera friðun
næði ekki fram að ganga, þá hefði
— úr því sem komið var — hlutur
Islands orðið bærilegur, þar eð
íslenzk fiskiskip hefðu yfirleitt
ekki aflað meira en þessu afla-
marki næmi fyrri hluta ársins.
I fréttaskeytum af fundinum
kemur fram að af öðrum þjóðum
hafa Danir fengið 23 þúsund tonn
í sinn hlut og Bretar 5.700 tonn.
Hins vegar verður að taka fram að
mestur hluti heildarkvótans nú er
ætlaður til manneldis. Undanfar-
in ár hefur allverulegur hluti
kvótans verið fólginn í svonefndri
aukaveiði — þ.e. þegar síld kem-
ur í nætur við aðra veiði svo sem á
spærlingi — og fer sá afli undan-
tekningalaust f bræðslu eins og
aðalveiðin. Aðurfyrrgat slík auka-
veiði orðið veruíe^t hlutfall af
heildarkvótanum en í samkomu-
laginu nú hafa allar reglur varð-
andi slíka veiði verið þrengdar
mjög.
— Minkurinn
Framhald af bls. 2
markaðurinn verið góður. Með til-
liti til alls þessa kvað hann eigi
ofmælt að minkaskinnamarkaður-
inn í desember yrði um 20%
hærri en hann var í desember í
fyrra. Ætti þetta sérstaklega við
um svartmink og pastelmink, en
um 90% framleiðslu Islendinga
eru skinn af þessum tegundum.
— Bókmenntir
Framhald af bls. 10
Sigurður ekki hlotið þökk
annarra fyrir hina sérstæðu og
merkilegu ritsmíð en Bene-
dikts Jónssonar frá Auðnum...
Meðal annars ræðir Sigurður í
bréfi sínu — eins og dr. Guð-
mundur Finnbogason — horfur
mannkyns og menningar og
segir: „Aldrei hefur reynt á
þrek og bjartsýni sem nú . . .“
Og siðan segir hann það, sem
mér þykir næst vel hæfa að láta
feitletra, svo sem nú standa
sakir okkar Islendinga:
„Eg las nýlega um meðferð
Breta á Gandhi, þessum sann-
heilaga manni. Það er ekki álit-
legt, er helzta menningarþjóð
heimsins þorir að leika svo
göfugasta mann, sem nú lifir
undir sólunni, og svfkur öll
heit, er Indum voru gefin fyrir
strfð, sem þeir voru ginntir í
með fögrum loforðum. Dómar-
ínn, er dæmdi Gandhi, vottaði
honum virðingu um leið og
hann dæmdi hann f sex ára
dýflissu. Dómur sögunnar hef-
ur ekki haft mikil áhrif á
brezka dómstóla."
Svo þakka ég þessa ból( og
segi: „Hver er alltof uppgef-
inn“ til þess að hann lesi hana,
þó að hann jafnvel þyrfti að
..vaka ‘ t t -t-__
— Hattersley
Framhald af bls. 1
koma í ljós og við verðum að gefa
þeim tóm til að sinna störfum
sínum.“
Reginald Maudling, talsmaður
íhaldsflokksins í utanrfkismálum,
kvað það „mjög raunalegt ástand“
þegar „réttmætir hagsmunir“
brezku þjóðarinnar virtust
stangast á við vináttu við erlend
ríki. Hann lýsti yfir „eindregnum
stuðningi" íhaldsflokksins við þá
stefnu stjórnarinnar að vernda
hagsmuni brezkra sjómanna.
STYÐUR ÍSLAND
John Prescott, þingmaður
Verkamannaflokksins frá Hull,
sakaði stjórnina um að fylgja
„brjálsamri stefnu sem stofnaði
lífi mannanna á togurunum í
hættu.“ Hann taldi betra að rétt-
mæti málstaðar Islendinga yrði
viðurkennt.
Þannig sagði Prescott að Bretar
gætu styrkt málstað sinn og tekið
Islendinga sér til fyrirmyndar
gagnvart Efnahagsbandalaginu
og krafizt þess að þeir hefðu einir
allra aðildarlandanna rétt til
veiða á brezkum miðum.
Prescott hvatti jafnframt til
ráðstefnu utanríkisráðherra allra
Efnahagsbandalagslandanna,
Islands og Noregs til að ræða
verndun fiskstofna og nýtingu
þeirra innan 200 mflna fiskveiði-
lögsögu sem hann sagði að Bretar
mundu helga sér á næsta ári.
Hattersley sagði að tillaga
Prescotts væri óaðgengileg þar
sem hann færi fram á að stjórnin
gripi til ráðstafana áður en niður-
stöður hafréttarráðstefnunnar
lægju fyrir og gengi út frá því að
breyting yrði gerð á fiskveiði-
stefnu Efnahagsbandalagsins.
I svari við annarri fyrirspurn
sagði Hattersley að stjórnin væri
reiðubúin til að veita brezka fiski-
skipaflotanum hverja þá aðstoð
og vernd sem hann þarfnaðist en
sá stuðningur yrði ekki veittur
þannig að hann drægi dilk á eftir
sér og ekki í fáti.
VILL SEMJA
I ræðu sinni sagði Hattersley:
„Stjórnin stendur andspænis þvf
einfalda verkefni að vernda hags-
muni — og það táknar atvinnuör-
yggi — mannanna sem sigla á
fiskiskipaflotanum og mannanna
sem styðja þá í landi.“
„Við viljum einfaldlega komast
að samkomulagi," hélt hann
áfram sem getur gert okkur
kleift að halda áfram að veiða út
frá þjóðhagslegu sjónarmiði og
með sóma og um leið verndað
fiskstofna fyrir ókomnar kynslóð-
ir.“
I svari við fyrirspurn viður-
kenndi Hattersley að íslendingar
ættu við sérstök vandamál að
stríða þar sem þeir væru nær al-
gerlega háðir fiskveiðum. „En við
getum ekki hjálpað þeim að ieysa
þessi vandmál ef þeir vilja ekki
semja við okkur," sagði hann.
Hann endurtók að hann hefði
lagt til við Islendinga að möskva-
stærð brezkra fiskineta yrði
stækkuð til að koma í veg fyrir
veiði á smáfiski.
I fyrrakvöld vakti James John-
son, þingmaður frá Hull, máls á
fiskveiðideilunni í Neðri málstof-
unni og kvað skoðanaágreining
Breta og íslendinga stafa af
„framferði íslendinga", ekki af
því að þeir væru ósammála um
„endanleg markmið".
Hann kvað Islendinga hafa
„tekið lögin í sínar hendur".
Hann sagði að þeir hefðu boðið
Bretum sama kvóta I lok viðræðn-
anna og í byrjun þeirra, en Bretar
hefðu viljað semja.
Urslitakostir
I morgun sagði formaður félags
yfirmanna á togurum í Hull, Jack
Lilley skipstjóri að brezkir skip-
stjórar á Islandsmiðum hefðu gef-
ið verndarskipunum sólarhrings-
frest til að sýna hvað þau gætu.
Hann taldi ósennilegt að gagn
væri í þeim þar sem þau væru
ekki eins hraðskreið og íslenzku
varðskipin, en bætti við: „Okkur
skilst að við getum fengið flota-
vernd hvenær sem við viljum."
Hann sagði að á fundi fulltrúa
brezka sjávarútvegsins og ríkis-
stjórnarinnar hefði Fred Peart
sjávarútvegsráðherra sagt að
hann hefði heimild til að kalla á
flotann hvenær sem hann teldi
þess þörf.
Lillev sagði að brezku skipstjór-
arnir mundu hætta veiðunum á
laugardag ef flotinn væri ekki
kominn þá. Um þær fréttir frá
tslandi að ágreiningur væri risinn
með skipstjórunum á miðunum
sagði Lilley að þær væru „mjög
trúlegar“. Bezta veiðisvæðið á
þessum árstíma væri undan norð-
vesturströndinni en togurunum
væri sagt að þjappa sér saman í
hóp suðaustur af íslandi.
Megnið af brezka togaraflotan-
um var í 70 mílna löngu og 30
mílna breiðu hólfi suðaustur af
Islandi samkvæmt brezkum frétt-
um og Lilley skipstjóri sagði að
ástandið þar einkenndist af mik-
illi „beiskju og taugaspennu".
Skipstjórarnir væru argir þar
sem þeir hefðu glatað dýrmætum
veiðitíma.
Benella, sem skorið var á tog-
víra hjá, hefur verið að veiðum í
tæpa viku. Togarinn fór frá Hull
og venjulegur veiðitúr er þrjár
vikur. Togarinn er smíðaður 1958
og er 789 Iestir. Benella er systur-
skip Primellu, fyrsta togarans
sem kom við sögu síðustu átak-
anna.
Búizt var við því í gær sam-
kvæmt brezkum fréttum að Ben-
ella hæfi aftur veiðar jafnskjótt
og gert hefði verið við veiðibúnað
togarans.
— Málverk
Framhald af bls. 3
sem myndirnar þrjár eru frá
mismunandi stöðum á landinu
og merktar mismunandi árum.
Þórarinn B. Þorláksson var
mjög vandfýsinn á efni sitt, og
því lftt sennilegt að hann hefði
notað pappír undir feitan olíu-
,lit.
4. Tvær framangreindra
mynda eru merktar ártalinu
1922, og er önnur talin með
myndefni undan Eyjafjöllum,
en hin nærmynd af Heklu.
Sum,arið 1922 hafði Þórarinn
lokið við að fullgera sumar-
bústað sinn á Laugarvatni og
dvaldist þar með fjölskyldu
'sinni allt það sumar, fram á
haust. Málaði hann mikið þar f
‘nágrenninu og sumt stórar
myndir (t.d. Sýn til Heklu í
-Listasafni Islands, 96x128 sm.J,
og að sögn dóttur hans, sem
var þar með foreldrum sínum,
vék hann ekki burt af staðnum
allt það sumar. Það er því harla
ólíklegt að hann hafi málað
undir Eyjafjöllum eða í
nágrenni Heklu það sumar, sem
ártölin nefna.
5. Eftir að hafa athugað litla
frumdrætti Þórarins sem hann
ætlaði sér að fyrirmyndum í
stærri verk, virðist nær úti-
lokað að hann hafði áritað slík
frumköst nafni sínu og ártali.
6. Sumarið 1917 dvaldist
Þórarinn um skeið uppi í
Borgarfirði, en ekki er til þess
vitað að hann hafi farið norður
í land það sumar. Þórarinn B.
Þorláksson málaði ekki staði
víðsfjarri sér, nema þá eftir
frumköstum sem hann hafði
áður gert á staðnum sjálfum.
Hér er slfku ekki til að dreifa.
Að þessum atriðum saman-
dregnum, hlýtur það að verða
niðurstaða mín, að nafnrit-
anirnar á þessum þrem mynd-
um séu falsaðar, nema því
aðeins að fyrri eigandi eða eig-
endur gefi sig fram og sanni
uppruna og feril myndanna á
viðhlítandi hátt.
Rvfk. 13. nóv. 1975,
Bj. Th. Björnsson.
Eins og að framan greindi
ræddi Mbl. við þrjá aðila þessa
máls. Guðmundur Axelsson,
núverandi eigandi myndanna
kvaðst á þessu stigi ekkert ætla
að gera í málinu heldur bíða og
sjá hverju fram yndi. Sagði
Guðmundur það vera sitt álit
að Guðrún dóttir Þórarins B.
Þorlákssonar ætti að taka
ákvörðun um það hvort óska
bæri eftir því að Sakadómur
rannsakaði hver hefði falsað
þessar myndir. Guðrún sagði
aðspurð að hún hefði fyrst i
gær heyrt niðurstöður Björns
Th. Björnssonar og væri hún
nú að athuga hvort hún ætti að
fara fram á frekari rannsókn í
málinu.
Þórður Valdimarsson hefur
átt myndirnar s.l.'20 ár og það
var hann sem seldi Guðmundi
Axelssyni myndirnar. Þórður
sagði í samtali við Morgunblað-
ið í gær að hann hefði á sínum
tíma fengið myndirnar í skipt-
um fyrir nokkur trúarleg rit
sem hann hefði eignast í Frakk-
landiTSHénn hefði hitt konu úr
sveit sem hefði haft mikinn
áhuga á trúarlegum bókmennt-
um og hefði hún falast eftir
bókum sínum. Hefði það orðið
úr að hann fengi I staðinn þess-
ar myndir. Sagði Þórður að það
hefði verið ætlunin þau ættu
meiri viðskipti þegar konan
kæmi næst til Reykjavíkur en
hún hefði aldrei haft samband
við sig. Sagði Þórður að konan
hefði gefið sér upp nafn og
heimilisfang en hvortveggja
hefði hann nú löngu gleymt.
„Ég hef alla tíð sfðan haldið
að myndirnar væru eftir Þórar
in B. Þorláksson enda hefur
mér fundist þær lfkjast öðru
sem hann hefur gert, en sýni-
lega hefur mér skjátlast þar,“
sagði Þórður. Hann sagði að
lokum að sér væri hlýtt til
Guðmundar f Klausturhólum
og hefði hann boðið honum að
taka við myndunum aftur og
greiða fyrir sömu upphæð og
hann fékk fyrir þær. „Mér
þykir vænt um þessar myndir
og það skiptir mig ekki svo
miklu máli þótt þær séu taldar
falsaðar“, sagði Þorður að
lokum.
— Mannfólk
Framhald af bls. 5
og verzlunin: hin andlega og ver-
aldlega forsjá eru heldur ekki
gleymd, þótt allt sé þetta farið veg
allrar veraldar. Og svo er sagt frá
landinu milli fjalls og fjöru. Fyrir
utan söguna sjálfa, þar sem heim-
ilda er leitað f fornum bókum og
gömlum bréfum og stuðst er við
frásagnir gamalla manna — þá
eru f þessari bók hátt á annað
hundrað myndir af landslagi,
mönnum og mannvirkjum. En á
milli kafla þessarar sögu er skotið
smáletursgreinum með ýmsum
fróðleik og fyrirburðasögum."