Morgunblaðið - 29.11.1975, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. NÖVEMBER 1975
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Málstað Islands
til tjóns
Hin svonefnda sam-
starfsnefnd um vernd-
un landhelginnar, sem
mynduð var á vegum Al-
þýðusambands íslands,
nokkurra annarra laun-
þegasamtaka og fleiri að-
ila, hefur nú þegar unnið
málstað íslands í land-
helgismálinu á erlendum
vettvangi mikið tjón með
þeirri sundrungariðju, sem
þessir aðilar hafa haldið
uppi undanfarnar vikur.
Eins og glögglega kom í
ljós í fyrradag, þegar að-
gerðir samstarfsnefnd-
arinnar áttu að ná hámarki
með allsherjar verkfalli
um land allt, heimsiglingu
fiskiskipaflotans og úti-
fundi í Reykjavík, reyndist
enginn hljómgrunnur vera
fyrir málflutningi tals-
manna þessarar nefndar í
sambandi við samkomu-
lagið við Vestur-Þjóðverja.
Það heyrði til algerra und-
antekninga, ef vinnandi
fólk varð við áskorun sam-
starfsnefndarinnar um að
taka sér frí frá störfum síð-
astliðinn fimmtudag og það
er mat lögreglunnar í
Reykjavík, aö fjöldi
fundarmanna á útifund-
inum á Lækjartorgi hafi
verið um 4000 manns, en til
samanburðar má geta þess,
að á landhelgisfundinúm
vorið 1973 var talið, að um
25.000 manns hefðu safnazt
saman á Lækjartorgi til
þess að mótmæla flota-
íhlutun Breta þá, en alger
samstaða ríkti um þann
fund. Og út í hött er að
jafna þessum fundi nú við
1. mai fundi, sem að jafnaði
hafa verið miklu fjölmenn-
ari, en bollaleggingar um
það skipta svo sem engu
máli.
Samstarfsnefndin boðaði
til þessara aðgerða til þess
að mótmæla samkomulags-
drögunum við Vestur-
Þjóðverja en bætti því svo
við, eftir flotaíhlutun
Breta, að fundurinn væri
einnig haldinn í þeim til-
gangi að mótmæla flotainn-
rás þeirra. Þegar á fundinn
kom, var hins vegar ljóst af
ræðum manna, að sem fyrr
var megintilgangurinn að
mótmæla samkomulaginu
við Vestur-Þjóðverja.
Enginn vafi leikur hins
vegar á því, að þær fréttir
munu berast út til Bret-
lands, að fundur sem
haldinn hafi verið í
Reykjavík þennan dag til
þess að mótmæla flota-
íhlutun Breta hafi verið
einhver fámennasti úti-
fundur sem haldinn hafi
verið í Reykjavík árum
saman, og munu Bretar
væntanlega draga sínar
ályktanir af því um sam-
stöðu íslendinga í bar-
áttunni við þá.
Af þessu er ljóst, að
sundrungariðja þeirra
aðila, sem að samstarfs-
nefndinni hafa staðið, hef-
ur þegar skaðað málstað
okkar á alþjóðavettvangi
og hefði betur verið heima
setið en af stað farið enda
kann það ekki góðri lukku
að stýra, þegar staðið er að
málum á þann veg sem
þarna var gert. En vonandi
draga þeir menn, sem að
þessum misheppnuðu að-
gerðum stóðu, nokkurn
Síðustu daga hafa kom-
ið fram ákaflega alvar-
legar upplýsingar um
frammistöðu Lúðvíks
Jósepssonar á þeim tíma,
sem hann var sjávarút-
vegsráðherra. í útvarps-
umræðum um vestur-
þýzka samkomulagið í
fyrrakvöld, skýrði Geir
Hallgrímsson forsætisráð-
herra frá því, að í marz-
mánuði 1972, hefði Haf-
rannsóknastofnun skrifað
Lúðvík Jósepssyni, þáver-
andi sjávarútvegsráð-
herra, bréf, þar sem
athygli hans er vakin á því,
að æskilegt sé að minnka
sókn I þorskstofninn um
helming. Lúðvík Jósepsson
virðist hafa haft þessa al-
varlegu aðvörun Hafrann-
sóknastofnunar að engu og
enga tilraun gert til þess að
lærdóm af þessari reynslu,
og nú þegar deilurnar um
samkomulagið við Vestur-
Þjóðverja eru að baki, er
þess að vænta, að lands-
menn allir snúi bökum
saman og standi sameinað-
ir undir forystu ríkis-
stjórnarinnar í baráttunni
gegn hernaðarofbeldi
Breta.
beita áhrifamætti sínum,
sem sjávarútvegsráðherra,
til að leiða þjóðinni fyrir
sjónir, hversu alvarlegar
horfur væru að skapast á
fiskimiðunum.
En jafnvel þótt Lúðvík
Jósepsson hafi setið uppi
með þessa vitneskju um
tveggja ára skeið, var hann
samt sem áður tilbúinn til
þess í marzmánuði 1974 að
gera Þjóðverjum tilboð um
að veiða 80 þúsund tonn af
fiski hér við land án þess
að nokkrar takmarkanir
væru settar á þorskafla
þeirra í því tilboði sem
Lúðvík Jósepsson vildi
gera þeim. Þessar stað-
reyndir eru fróðlegt íhug-
unarefni fyrir þá sem
kunna að hafa fylgst með
málflutningi þessa þing-
manns að undanförnu.
Alvarleg vanræksla
Lúðvíks Jósepssonar
THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSEKVER THE OBSERVER áSfefe. THE OBSERVER
Rússarsjárautt
út af Palme
Moskva,
Giscard d’Estaing Frakk-
landsforseti er ekki eini stjórn-
málaleiðtoginn í Evröpu, sem
velgt hefur Sovétstjórninni
undir uggum. Olof Palme for-
sætisráðherra Svíþjóðar er að
sönnu ekki eins áhrifamikill,
en þó hefur hann líklega bakað
henni ennþá meiri óþægindi.
Hin harðskeytta gagnrýni
Giscards á Sovétríkin er engin
nýlunda heldur dæmigerð af-
staða íhaldsafla á Vesturlönd-
um, en vitaskuld lætur hún
ekkert þægilega í eyrum Rússa.
En þeir eru hins vegar fjúkandi
reiðir út af málflutningi Olofs
Palme, sem er einlægur mál-
svari lýðræðissósialisma og
hefur þar að auki lýst yfir
megnustu grunsemdum á risa-
veldaþíðunni. Ekki bætir það
úr skák, að Palme er um margt
hallur undir sjónarmið
Kinverja.
Ösamlyndi Palme og Moskvu-
stjórnar er á engan hátt unnt að
rekja til gagnkvæmra árekstra
á sviði þjóðarhagsmuna. Bein
samskipti Rússa og Svía, jafnt á
efnahagssviði sem á stjórn-
málasviði, standa með miklum
blóma. Rússar þakka það hlut-
leysisstefnu Svía, hvað þeim
hefur orðið vel ágengt i sam-
búðinni við Norðurlandaþjóðir,
og aukin viðskipti milli
landanna tveggja er á sinn hátt
vottur um það, hversu vel Rúss-
um fellur stjórnmálastefna
Svía almennt.
En eigi að síður fer hrein-
skilni Palmes óskaplfega í
taugarnar á Rússum. Vel má
vera, að það hafi verið til þess
að auðsýna óánægju með um-
mæli forsætisráðherrans, að
nýskipaður ambassador Svía
þurfti að bíða í rúman mánuð,
áður en hann fékk tækifæri til
að afhenda Podgorny forseta
trúnaðarbréf sitt, en þetta átti
sér stað nú fyrir skömmu.
Sænskir diplómatar líta
reyndar ekki þeim augum á
málið. Eru þeir sannfærðir um,
að töfin hafi ekki verið af
ásettu ráði, heldur hafi hún or-
sakast af orlofi og önnum Pod-
gornys. Hins vegar er ekki svo
fráleitt að gera ráð fyrir að
hvort tveggja atriðið hafi átt
sinn þátt.
Það sem raunverulega ber á
milli hjá Rússum annars vegar
og Palme hins vegar, er það að
hann, sem er ákafur fylgis-
maður friðsamlegrar sambúðar
þjóða, hefur ekkiviljað fallast á
þá skoðun Rússa, að það sé ein-
göngu að þakka risavelda-
þíðunni svokölluðu, hversu
friðsamlega horfi nú í heimin-
um. Né heldur teiur hann sig
skuldbundinn til að skrifa upp
á hvern þann víxil, sem stór-
veldin gefa út í nafni
„þíðunnar” né leggja blessun
sína yfir hverja þá aðgerð, sem
framkvæmd er í skjóli hennar.
Hefur þetta reitt Moskvustjórn-
ina illilega til reiði ekki sízt
vegna þess að hún gerir sér
grein fyrir því, að P«dme talar
hér ekki einungis fyrir sjálfan
sig heldur mælir hann fyrir
munn margra annarra smá-
ríkja. Þessum ríkjum er ekki að
skapi fremur en Svíum, hvert
álit Rússar hafa á heimsmálun-
um, þ.e. að allir hlutir þurfi að
meira eða minna leyti að falla
að sameiginlegum hagsmunum
risaveldanna tveggja, Sovét-
ríkjanna og Bandaríkjanna.
Er Moskvustjórn orðin svo
fyrtin og hörundsár út af
þessari gagnrýni að hún hefur
vísað á bug nafngiftinna ,,risa-
veldi“, þegar Sovétrfkin eiga í
hlut. Samt sem áður vakti það
athygli samkvæmt sovézkum
fréttum, að Brezhnef talaði við-
stöðulaust um „okkur stórveld-
in tvö“ er hann hitti bandaríska
geimfara nú fyrir skömmu.
Þessi tvöfeldni í málflutningi
Rússa er vissulega farin að
reyna á þolrifin í Palme og
fleirum. Er hún orðin eins
konar fleygur á milli Rússa og
annarra ríkja, sem eru Iítt hrif-
in af þeim sérstöku böndum,
sem risaveldin hafa bundizt.
Málið verður öllu flóknara,
þegar Kínverjar reyna að færa
sér í nyt þessar hræringar smá-
ríkjanna með blygðunarlausri
hentistefnu sinni. Þeir benda á,
að hér sé enn ein ástæða fyrir
þvi, að smáþjóðir skuli gjalda
varhuga við Rússum, en á þeim
má hins vegar skilja, að Banda-
ríkjamenn hafi algerlega hrein-
an skjöld, enda þótt báðir
þessir aðilar eigi í hlut. Vita-
skuld stefna Kínverjar leynt og
ljóst að því að taka sæti Sovét-
ríkjanna sem risaveldi og koma
á nánu sambandi við Washing-
ton, en láta Moskvu vera utan-
garðs. Ef til vill yrði Moskvu-
stjórnin ekki eins uppnæm fyr-
ir gagnrýni Palme og raun ber
vitni, ef hann setti hana fram á
annan hátt en Kinverjar. Það
er þessi kínverzki keimur af
málflutningi Palmes, sem
Rússar þykjast finna, er hefur
gersamlega komið þeim úr jafn-
vægi.
Af sovézkri hálfu kom nýlega
fram gagnrýni á Palme, þar
sem honum var borið á brýn að
draga taum Kínverja. Gagnrýni
þessi kom ekki fram í sovézkum
fjölmiðlum, heldur í blaði
Finnska Kommúnistaflokksins,
Tiedonataja 25. september sl.
og var undirrituð af nafninu M.
Semyenof. Greinarhöfundur
ásakaði Palme harðlega fyrir að
taka sömu afstöðu og Kínverjar
varðandi samskipti Sovét-
ríkjanna og Bandaríkjanna.
Gerði grein þessi það að
verkum að menn fóru að setja
töfina, sem varð á afhendingu
trúnaðarbréfs sænska sendi-
herrans, í sambandi við
óánægju Moskvustjórnar með
málflutning Palme.
Vitaskuld var hér ekki um að
ræða fyrstu gagnrýninga á
Palme á opinberum vettvangi
af sovézkri hálfu. 1 vikuritinu
New Times hefur til að mynda
birzt grein undirrituð af L.
Vladimirof, þar sem sagði m.a:
„Palme sér núvernadi ástand í
heimsmálunum eingöngu í Ijósi
hinnar alræmdu „risavelda-
kenningar", en eins og menn
muna, eru það Maóistar, sem
klifa á henni f sifellu. Palme
litur gersamlega framhjá þeirri
staðreynd hvílíkur reginmunur
er á stjórnmála- og þjóð-
félagskerfi I Bandaríkjunum
annars vegar og í Sovétrikjun-
um híns vegar.
Greinarhöfundur virðist hins
vegar skella skollaeyrum við
því, að einungis hefur verið
rætt um valdasamstöðu risa-
veldanna tveggja í þessu sam-
bandi, og mismunandi þjóð-
félagskerfi koma á engan hátt'
við málið.
Bein gagnrýni á Palme birtist
eingöngu við og við og oft er
aðeins tæpt á málunum, eins og
til að sýna fram á, að Moskvu-
stjórnin sé á engan hátt við það
riðin. Hins vegar hafa sovézkir
fjölmiðlar hagnýtt sér aðra
aðferð til að láta f Ijós vanþókn-
un á Palme. Þegar málefni
Norðurlanda eru til umræðu, er
yfirleitt hvergi minnzt á Palme,
en Sven Andersson, utanríkis-
ráðherra Svía er hins vegar
hampað við hvert tækifæri.
Hann er sósialdemókrati af
gamla skólanum. Þetta færir
sönnur á annað atriði en það er
að Moskvustjórn fellur síður
við unga menntamenn í hópi
evrópskra sósfaldemókrata en
eldri kynslóð sósíaldemókrata,
sem yfirleitt eru ekki mennta-
menn.
Til að bæta gráu ofan á svart
hafa Kínverjar nýlega tekið til
við að fjalla um varnarmál Svía
og gefið í skyn að Svíþjóð stafi
hætta af Sovétríkjunum. Eru
þessar ályktanir dregnar af um-
deildum yfirlýsingum, sem Stig
Synnergren, yfirmaður herafla
Svía, hefur gefið. Fyrir bragðið
eykst gremja Rússa, og enn
dekkri skuggi fellur á Palme.