Morgunblaðið - 30.11.1975, Qupperneq 25

24
MORGl/NBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÖVEMBER 1975
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1975
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Samþykkt samkomu-
lagsins við V-Þjóðvorja
í fyrradag er markverður
atburður á ýmsan hátt. í
fyrsta lagi er nú leyst, um
sinn a.m.k. erfið deila við
eina helztu viðskiptaþjóð
Islendinga, sem staðið hef-
ur samfleytt í rúmlega
þrjú ár og verið bæði hörð
og erfið á köflum. Á þessu
tímabili hafa samskipti
þjóðanna verið afar erfið
og við Islendingar höfum
átt bágt með að skilja þá
einstrengingslegu fram-
komu, sem Þjóðverjar
sýndu í þessari deilu. En
nú á þessu hausti, hafa þeir
alveg snúið við blaðinu,
gengið að skilyrðum, sem
við höfum sett um þriggja
ára skeið og þeir ekki vilj-
að hlutsa á og þess vegna
hafa samningar tekizt.
Þess er að vænta, að Þjóð-
verjar beiti áhrifamætti
sínum innan Efnahags-
bandalagsins til þess að
bókun 6a taki gildi, enda
munu þeir ekki hafa veiði-
heimildir hér við land eftir
1. maí n.k. ef svo verður
ekki.
í öðru lagi marka þessir
samningar nokkur þátta-
skil í landhelgismálinu. I
kjölfarið á samkomulaginu
við V-þjóðverja voru þegar
í stað gerðir samningar við
Belga um óverulegt afla-
magn, eða 6500 tonn og þar
af aðeins 1500 tonn af
þorski og sjálfsagt er að
gera einnig samninga við
Norðmenn enda er þar um
að ræða sáralítið aflamagn
og loks þarf að finna ein-
hverja leið til þess að
greiða fyrir frændum okk-
ar og nágrönnum Færey-
ingum. Með þessum samn-
ingum höfum við einangr-
að Breta í landhelgisdeil-
unni og sýnt umheiminum,
að ef okkur er sýndur
skilningur og sanngirni er
hægt að semja við okkur.
Það hafa Bretar ekki gert.
Þvert á móti hafa þeir sýnt
óbilgirni, frekju og yfir-
gang og þess vegna er svo
komið. Einangrun Breta er
okkur að þessu leyti afar
mikilsverð á alþjóðavett-
vangi og á hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóð-
anna.
I þriðja lagi hafa þessi
málalok stórpólitiska þýð-
ingu hér innan lands. Rik-
isstjórn Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks, sem
mynduð var fyrir rúmu ári,
hefur legið undir mikilli
gagnrýni. Hún hefur verið
gagnrýnd fyrir óákveðni,
aðgerðarleysi, forystuleysi
og að lítil samstaða ríkti
innan stjórnarflokkanna.
Þessi gagnrýni hefur ekki
verið rökstudd og hún hef-
ur verið ósanngjörn og
vafalaust að verulegu leyti
til komin vegna óánægju
almennings með efnahags-
erfiðleikana og hversu
seint gengur að ráða bót á
þeim. Engu að síður hefur
hún verið til staðar.
I einu vetfangi hefur
þessari gagnrýni nú verið
svarað á eftirminnilegan
hátt. Ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar hefur tek-
ið forystu um að leysa erf-
iða deilu í viðkvæmu máli á
afgerandi hátt. Stjórnin
tók afstöðu eftir að þraut-
reynt hafði verið, að ekki
varð lengra komizt. Hún
lagði málið fyrir þingflokk-
ana, sem samþykktu að
standa að því óskiptir.
Mjög alvarleg tilraun var
gerð til þess að klekkja á
ríkisstjórninni vegna þessa
máls, en sú tilraun fór ger-
samlega út um þúfur. Rík-
isstjórnin hefur því unnið
mikinn stjórnmálasigur í
hörðustu stjórnmáladeilu,
sem upp hefur komið síðan
hún tók við völdum. Hún
hefur sýnt sterka samstöðu
innbyrðis og milli stjórn-
málaflokkana og hafi ein-
hverjir í raun og veru stað-
ið í þeirri trú, að ekki hafi
nægilega traustlega verið
haldið um stjórnvölinn
geta þær efasemdir ekki
lengur verið til staðar. Á
þennan veg marka þessi
úrslit umtalsverð tímamót
hér innanlands.
Ríkisstjórnin er nú í póli-
tískri sókn — en stjórnar-
andstaðan er gersamlega í
molum eftir að hafa gert
tilraun til að koma höggi á
ríkisstjórnina, ekki með
málaefnalegum málflutn-
ingi á Alþingi, heldur með
því að beita launþegasam-
tökunum á óbeinan hátt i
stórpólitísku deilumáli,
sem auðvitað átti að útkljá
af löglega kjörnum fulltrú-
um þjóðarinnar á Alþingi
sjálfu, en ekki á götum úti.
Af þessum sökum hefur
ríkisstjórnin nú mun sterk-
ari viðspyrnu en áður,
bæði til þess að takast á við
Breta og eins í viðureign-
inni við efnahagsvandann.
Geir Hallgrímsson, forsæt-
isráðherra, og Einar
Ágústsson, utanríkisráð-
herra, hafa báðir lýst því
yfir, að tilboð það, sem rík-
isstjórnin gerði Bretum á
síðasta viðræðufundi þess-
ara aðila sé niður fallið og
forsætisráðherra sagði í
viðtali við Morgunblaðið í
gær, að þegar Bretar hefðu
séð að sér og farið með
herskip sín úr íslenzkri
fiskveiðilögsögu, þyrfti að
byrja alveg frá grunni.
Enginn vafi er á því, að það
er rétt, sem Ólafur Jóhann-
esson, dómsmálaráðherra,
sagði í umræðum á Al-
þingi, að við eigum langt
stríð fyrir höndum við
Breta. Lausn á hinu þriðja
þorskastríði er ekki í sjón-
máli. Þjóðin þarf að búa sig
vel undir þetta stríð og
vafalaust þarf að færa ýms-
ar fórnir til þess að sigur
vinnist að lokum. Þjóðin er
reiðubúin til þess að færa
slíkar fórnir en meðan á
þessu stríði stendur, er
ekki sízt mikilvægt, að okk-
ur takist að leysa önnur
innbyrðis deilumál okkar
með friðsamlegum hætti.
Mikill stjómmálasigur
EINS Ot MÉR SVNIST
eftir GÍSLA J. ÁSTÞÓRSSON
Með
ypsílon
undir
píanóinu
Allir menn byrja ein-
hverntima að halda dag-
bók og allir nema ein-
strengingslegustu þver-
hausar gefast upp á því.
Hér er nýjasta tilraun
undirritaðs til þess að
vera einstrengingslegur
þverhaus.
Fimmtudagur.
Ok konunni vestur í bæ á
áttunda tímanum eftir að vera
búinn að berja klakann af
beyglunni með viðeigandi
munnsöfnuði. Hét því að koma
mér upp forláta bílskúr með
vorinu; veit svosem fullvel að
það verður ekkert úr því, en
allt er hey f harðindum eins og
þeir vfsu segja. Öngþveiti á
Reykjanesbraut þar sem bílar
voru í allar áttir á svellinu.
Horfði með óskaplegri van-
þóknun á gjöreyðilagða eig-
endur þeirra; var raunar sjálfur
í allar áttir á nákvæmlega
sama stað sfðast í gærmorgun,
en er nú kominn á nagladekk
og þykist því hafa efni á að
vera andstyggilegur. Umferð-
artappi við Miklatorg eins og
lög gera ráð fyrir á þessum
tfma sólarhringsins, en vask-
legur lögregluþjónn með rauð-
an Ijósstaut, blátt nef og hvítt
girði sannarlega betri en eng-
inn. Skilaði konunni út f kuld-
ann og tók að hugleiða á heim-
leiðinni af hverju sumt fólk er
sffellt að kássast upp á lögg-
una. Er þetta eitthvað sálrænt,
eins og þegar fólki er illa við
ketti? Sjálfum finnst mér lögg-
an bæði lipur og rösk og ég hef
ekkert upp á hana að klaga
nema að síður væri. Ég hef
aðeins einu sinni komist f kast
við hálfgalinn lögregluþjón og
þá var það einfaldlega vegna
þess að ég var næstum því
búinn að kála manninum.
Hann var á mótorhjóli spölkorn
fyrir aftan mig þegar ég tók
snögglega beygju með miklum
elegans en láðist að gefa
stefnuljós. Hann var hérumbil
kominn í framsætið til mfn og
hefði þá komið inn um bakrúð-
una. Hann var afskaplega
gramur sem vonlegt var. Hann
stöðvaði mig og sagði: „Ertu
orðinn syngjandi vitlaus eða
hvað?" „Já," sagði ég hæ-
versklega. Og þar með var
þetta eiginlega útrætt mál og
við skildum með kærleiksbros-
um.
Föstudagur.
Mátti f merkissamkvæmi hjá
merkismanni svo að ég snaraði
mér í fermingarfötin og ákvað
að skilja beygluna eftir heima
og pantaði leigubíl. Var svo
seinheppinn að bíllinn var
kominn upp að dyrum hjá mér
næstum um leið og ég lagði
tólið á svo að ég varð fyrstur i
fagnaðinn. Sem ég stóð þarna
á parkettinu og virti fyrir mér
fagurgræna postulfnsgyðju
með gular tær bunuðu einir
sautján Rússar af báðum kynj-
um f halarófu inn í salinn og
tóku allir með tölu af innilegri
hlýju í hramminn á mér. Þeir!
hafa Ifklega haldið að ég værij
nokkurskonar aðstoðargest-
gjbfi af því ég kom næstum
eins snemma f veisluna og
fatahengjan. „Grosní!" sögðu
þeir eða eitthvað svoleiðis.
„Grúsnf," sagði ég eða eitt-
hvað f þeim dúr. Siðan hörfuðu
þeir útundir vegg og runnu þar
saman í hnapp en ég myndaði
eins manns þyrpingu hinumeg-
in f salnum og gapti á grænu
gyðjuna. — Sötraði kampavín
með stórkostlegum elegans
þegar fjörið byrjaði og japlaði
fyrirmannlega á ferköntuðum
brauðögnum sem við heldri-
menn köllum snittur. Þessu
spörfuglafóðri hefur Iftið farið
fram síðan ég hlaut eldskírnina
f samkvæmislffinu fyrir rösk-
lega þremur áratugum: hand-
laginn maður gæti étið það
gegnum skráargat. Eldskfrnin
sem fyrr er nefnd varð það
raunar í orðsins fyllstu merk-
ingu. Mér tókst einhvern veg-
inn að bera eld að troðfullum
eldspýtnastokk sem ég var að
fikta við og um hríð var ég eini
gesturinn í samkvæminu sem
stóð nánast í björtu báli. —
Þegar Rússarnir héldu heim-
leiðis bunuðu þeir aftur fram-
hjá mér í þessari eilífu halarófu
og hnoðuðu enn af kappi á mér
lúkuna. Þeir kveikja ekki f sér
á mannfundum, en þeir skera
sig úr samt. Þeir eru eitthvað
svo þungbúnir, næstum eins
og þeir séu hræddir. Þeir renna
ekki saman við hina gestina:
þeir forðast þá næstum. Þetta
er afleitt diplómatí að mínu viti.
Þegar Kaninn flæðir yfir mann
eins og holskefla er Sovétmað-
urinn að reyna að forða sér
undir píanóið. Ég hygg þó að
hann fylgi þarna forskrift frem-
ur en hjarta sínu. — Nældi mér
f lokasnittu og lokaglas og var
svo hundheppinn að Vilhjálmur
menntamálaráðherra, sem var
Ifka að pakka saman, bauð mér
að fljóta með f beyglunni sinni
Ræddum zetuvandann á leið-
inni, ypsflon og kommur. Vor-
um eins sammála og vel-
smurður talkór. Sérdeilis geð-
felldur maður.
Þriðjudagur
Blasti við mér f Vfsi óvenju
lega ömurlegt dæmi um for-
kastanlega blaðamennsku.
Ruddalegar og dólgslegar upp-
hrópanir um sjónvarpsleikrit
Jónasar Guðmundssonar inn-
rammaðar á forsíðu blaðsins.
Ég á báqt með að trúa því að
þetta hafi verið framið með
vitund og vilja ritstjóranna,
sem ég þekki ekki af nema
góðu. „Leikrit á kerlingarvæl-
plani," hrópar fyrirsögnin, og
svo eins og til þess að full-
komna ódæðið, er mynd af
Jónasi innan um aurkastið að
honum. Af hverju gengu þeir
ekki beint til verks og grýttu
manninn? Þetta er ekki „hörð"
blaðamennska: þetta eru
skrflslæti á almannafæri.
Miðvikudagur
Dagurinn byrjaði með óvæntri
upphringingu og dapurlegum
fréttum. Ég hafði haft pata
af rosknum Reykvfkingi sem
mig langaði mikið að eiga við-
tal við. Áreiðanlegur maður
hafði stungið þvf að mér að
þessi landi okkar hefði upplifað
það með öðru á viðburðaríkri
ævi að vera fluttur hreppa-
flutningi nauðugur heim í sveit
sína og þá kornungur maður
— og svo harkalegar voru að-
farirnar að hann var handjárn-
aður! Nú hringdi heimildar-
maður minn og sagði að ég
hefði betur verið snöggari.
Gamli maðurinn var látinn og
saga hans komin f gröfina með
honum. Hann fórst af slysför-
um. — Ég þurfti seinna um
daginn að afgreiða konur tvær
sunnan með sjó sem þurftu að
koma frá sér fréttarkorni um
Kvennakór Suðurnesja sem er
búinn að syngja inn á hljóm-
plötu. Þær voru ekkert nema
kurteisin og þolinmæðin en ég
lét aftur á móti eins og húsið
væri að brenna. Ég velti þvf
fyrir mér á eftir hvernig mér
yrði sjálfum við ef ég kæmi
ókunnugur inn á ritstjórnar-
skrifstofu þegar mest gengi á.
Mundi ég ekki álykta að ég
hefði villst inn á Klepp og taka
til fótanna? Blaðamaður í eld-
línunni lætur oft eins og það
séu aðeins átta stundir f sólar-
hringnum og að á þessum átta
stundum þurfi hann helst að
skila sex daga verki. En eins og
allir vita eru nfu stundir f sólar-
hringnum.
Fimmtudagur
Bókaflóðið er byrjað og þar
Framhald á bls. 39
Þessi mynd var tekin af forystumönnum ASl, Birni Jónssyni, forseta ASl og Snorra Jónssyni,
varaforseta ASl á hinum misheppnaða útifundi samstarfsnefndar um verndun landhelginnar, sem
ASt gerðist aðili að 0 Lúðvfk Jósepsson — stendur afhjúpaður eftir umræðurnar um samkomulagið
við V-Þjóðverja vegna upplýsinga um aðvaranir sem hann fékk þegar á árinu 1972 um slæmt
ástand þorskstofnsins.
Hvað varð
um „fjölda-
hreyfinguna”?
Síðustu vikur hafa verið býsna
viðburðaríkar á vettvangi ís-
lenzkra stjórnmála og það, sem
gerzt hefur — og þó ekki síður
það, sem ekki gerðist en átti að
sumra dómi að gerast — mun
hafa mikla pólitíska þýðingu í
framtíðinni. Skoðum þetta nánar.
Þegar í ljös kom fyrir nokkrum
vikum, að möguleikar kynnu að
vera á því að ná samkomulagi við
V-Þjóðverja um veiðiheimildir
innan fiskveiðilögsögu okkar,
varð til svonefnd sámstarfsnefnd
um verndun landhelginnar. Ekki
er ljóst, hvernig hugmyndin að
henni fæddist, en hún virðist á
einhvern hátt hafa tengzt þeim
viðræðum, sem fram hafa. farið i
haust og vetur milli fulltrúa Al-
þýðuflokks, Alþýðubandalags og
Alþýðusambands um sameigin-
lega stefnu í kjaramálum og að
var vikið hér í Reykjavíkurbréfi
fyrir viku. í rauninni skiptir ekkí
meginmáli hvernig hún varð til,
heldur hitt, að ráðamenn Alþýðu-
sambands Islands og nokkurra
annarra launþegasamtaka tóku
ákvörðun um að gerast aðilar að
slíkri nefnd og báru fyrir sig þær
röksemdir, að það væri vissulega
málefni, sem snerti kjör félags-
manna þeirra, hvernig farið væri
með veiðiheimildir fyrir erlendar
þjóðir innan fiskveiðilögsögu
okkar og því gætu þessi voldugu
almannasamtök ekki setið þegj-
andi hjá, ef gera ætti samninga
við útlendinga um slíkar veiðar.
Samstarfsnefnd þessi var stofnuð
og skipan hennar benti til þess, að
þeir forvígismenn launþegasam-
taka, sem voru kjarni hennar
hefðu talið sér trú um, að þeir
hefðu náð inn í raðir stjórnar-
flokkanna og þess vegna væri i
sköpun mikil breiðfylking gegn
samkomulagi við útlendinga um
veiðiheimildir, a.m.k. voru ýmsir
mætir menn í þeirra röðum
komnir þarna í undarlegan fé-
lagsskap. Eftir að samstarfs-
nefndin kom fram á sjónarsviðið
lýstu talsmenn hennar því yfir, að
þeir mundu beita öllum löglegum
ráðum til þess að berjast gegn
samningum um veiðar innan fisk-
veiðilögsögunnar.
Ekkí fer hjá því, að menn
staldri við þá forsendu, sem for-
vígismenn launþegasamtakanna
gáfu séy fyrir þátttöku í .þessari
nefnd. Augljóslega er þar um
mjög víða túlkun að ræða á hlut-
verki launþegasamtakanna og
með sama hætti má haldá þvi
fram, að velflestir þættir þjóðmál-
anna snerti hagsmuni félags-
manna launþegasamtakanna og
þess vegna eigi þau að skipta sér
af þeim. A þetta ekki sízt við um
ákvarðanir ríkisstjórna og AI-
þingis í efnahagsmálum. En þá
verður flestum væntanlega ljóst,
að með þvi að setja sjálfum sér
svo víðan starfsramma bryddar á
tilhneigingu hjá forystusveit
launþegasamtakanna til þess að
líta á sjálfa sig sem ríkisstjórn í
landinu. Þess vegna er hér um
hættulegan hugsunarhátt að
ræða, varasama tilhneigingu, sem
ógnar þeim lýðræðislegu hug-
myndum, sem stjórnarfar okkar
og þingræði byggist á.
Hér er um málefni að ræða, sem
full ástæða er til að ræða nánar
en verður ekki gert að sinni. Sam-
starfsnefnd þessi hafði ekki starf-
að lengi, þegar öllum var orðið
ljóst, að hér var um pólitísk sam-
tök að ræða, sem höfðu pólitískan
tilgang en höfðu hins vegar reynt
að dulbúast sem almenn þjóðar-
samtök. Talsmenn stjórnarand-
stöðunnar töluðu digurbarkalega
um það, að hér væri á ferðinni
„voldugasta breiðfylkingin", sem
nokkru sinni hefði orðið til á Is-
landi. Um það bil, sem samninga-
nefnd Islendinga kom heim með
samkomulagsdrögin frá Bonn
bárust þær fréttir, að samstarfs-
nefndin ætlaði að grípa til þeirra
„löglegu" baráttuaðferða, að efna
til allsherjarverkfalls í landinu í
einn dag og stefna fiskiskipaflot-
anum í höfn til þess að sýna hina
miklu andstöðu þjóðarinnar við
samkomulagið við V-Þjóðverja.
Og um leið var sýnt, að megin
andstaðan við samningsdrögin
átti að koma frá þessari sam-
starfsnefnd. Stjórnarandstöðu-
flokkarnir höfðu í raun fyrirfram
gefizt upp og byggðu vonir sínar á
misbeitingu launþegasamtak-
anna.
Aðförin
misheppnaðist
I nafni launþegasamtakanna
var stefnt að því að gera pólitíska
aðför að núverandi ríkisstjórn og
hrekja hana frá völdum, þrátt
fyrir ótvíræðan meirihluta á Al-
þingi — með þvf að magna upp
ólgu og æsing innanlands á við-
kvæmum tímum í viðkvæmu
máli, Iandhelgismálinu. Um þessa
aðför fór eins og til hennar var
stofnað. Hún mistókst. Hún varð
eitthvert mesta „fíaskó“, sem sézt
hefur í íslenzkri stjórnmálabar-
áttu um langt árabil.
Hvatt var til allsherjarverkfalls
í formi þess, að launþegar um
land allt voru hvattir til þess að
„taka sér frí frá störfum" sl.
fimmtudag. Tilraun var gerð til
þess að fá fiskiskipin til að sigla í
höfn og sýna þar með samstöðu.
Menn taki efíir þvi, að þeir, sem
að þessari hvatningu stóðu, voru
nánast allir helztu verkalýðsfor-
ingjar landsins. I Ríkisútvarpinu
hljómuðu stanzlausar auglýsingar
frá verkalýðsfélögum um land
allt í a.m.k. tvo sólarhringa. Öll
þau verkalýðsfélög, sem stjórnar-
andstæðingar ráða, voru tekin í
þjónustu samstarfsnefndarinnar.
Ályktanir frá stjórnum verkalýðs-
félaga víðs vegar um landið
dundu yfir, um að enga samninga
bæri að gera. Fjölmiðlar létu ekki
sitt eftir liggja. Um síðustu helgi
virtist fréttastofa sjónvarpsins
telja það til mestu stórfrétta, að
fulltrúar Verkamannasambands-
ins afhentu forsætisráðherra mót-
mæli gegn samningum við V-
Þjóðverja. Efnt var til furðulegra
umræðna á Alþingi daginn fyrir
útifundinn á Lækjartorgi, sem
fyrst og fremst höfðu þann til-
gang að auglýsa fundinn upp.
En hvað gerðist? Þrátt fyrir
allar ályktanirnar, allar auglýs-
ingarnar, allar „fréttirnar“ i
ríkisfjölmiðlum og málgögnum
vinstri manna, gerðist ekki neitt.
Blaðran sprakk. Það varð ekkert
allsherjarverkfall á Islandi sl.
fimmtudag. Það heyrði til algerra
undantekninga, að launþegar
„tækju sér frí“ frá störfum þenn-
an dag. I þeim örfáu tilvikum,
sem það var gert, var um að ræða
,,frí“ til þess að fara á fund á
Lækjartorgi. Hvernig tókst sá
fundir? Að mati lögreglunnar
voru þar um 4000 manns (enda
þótt Ríkisútvarpið sæi ástæðu til
að bera á borð ágizkanir um
2000—10000) en til samanburðar
má geta þess, að á landhelgis-
fundinum i maí mánuði 1973 voru
um 25 þúsund manns. Það þýðir
ekkert fyrir forvígismenn sam-
starfsnefndarinnar að reyna að
blekkja sjálfa sig eða aðra. Þessi
fásótti fundur og viðbrögð laun-
þega við hvatningu þeirra um að
leggja niður vinnu urðu stórkost-
legt áfall fyrir samstarfsnefnd-
ina, forvígismenn launþegasam-
takanna og stjórnarandstöðuna.
Það kom nefnilega í ljós fyrir
þeirra eigin tilverknað, að enginn
hljómgrunnur var meðal almenn-
ings i landinu fyrir andstöðu gegn
v-þýzka samkomulaginu. I raun
og veru höfðu aðgerðirnar þver-
öfug áhrif: þær leiddu í ljós
þjóðareiningu með stefnu ríkis-
stjórnarinnar.
En hið alvarlega við þessar að-
gerðir fyrir málstað Islands i
landhelgismálinu eru þó áhrif
þeirra út á við. Eftir flotaíhlutun
Breta var því lýst yfir af hálfu
fundarboðenda, að fundurinn
væri einnig haldinn til þess að
mótmæla henni. Það var m.a. gert
i þeim tiigangi að fá fleiri á fund-
inn. En þegar á fundinn var
komið beindust allar ræður
manna að árásum á ríkisstjórnina
fyrir samkomulagsdrögin við V-
Þjóðverja. I Reykjavík er hins
vegar mikið af erlendum frétta-
mönnum. Þeim kom mjög á óvart
hversu fámennur fundurinn
reyndist. Sérstaklega var þetta
brezku fréttamönnunum
undrunarefni. Sú ályktun, sem
dregin er af þessum fásótta fundi
í Bretlandi er sú, að það sé engin
samstaða á Islandi gegn flota-
íhlutun Breta. Þess vegna hafa
þessar aðgerðir samstarfs-
nefndarinnar ekki aðeins verið
pólitískt vindhögg innanlands.
Þær hafa beinlínis skaðað mál-
stað íslands út á við.
Lúðvik
afhjúpaður
Allt þetta mál verður þeim
mætu mönnum, sem eru í for-
ystu verkalýðshreyfingarinnar,
áreiðanlega mikið umhugsunar-
efni. Öllum getur orðið á. Allir
geta tekið rangar ákvarðanir. Það
gerðu þeir með því að ganga fram
fyrir skjöldu. En kannski hefur
þetta jákvæð áhrif á þann hátt að
gera forvígismönnum launþega-
samtakanna ljóst að hlutverk
þeirra í samfélagi okkar ber að
túlka þröngt. Verkefni þeirra er
hin eiginlega kjarabarátta og ekki
annað.
En fleira gerðist í þessum
umræðum og deilum. Lúðvík
Jósepsson, fyrrverandi sjávarút-
vegsráðherra, var afhjúpaður svo
rækilega, að langt er sfðan
íslenzkur stjórnmálamaður hefur
staðið jafn berstrípaður frammi
fyrir alþjóð. Lúðvík Jósepsson var
að sjálfsögðu helzti talsmaður
stjórnarandstöðunnar á þingi
gegn samkomulagsdrögunum við
V-Þjóðverja. Málflutningur hans
byggðist svo til eingöngu á því, að
ekki mætti semja við V-Þjóðverja
vegna skýrslu fiskifræðinganna.
Að sjálfsögðu gat hann ekki and-
mælt samningum á þeirri for-
sendu, að yfirleitt bæri alls ekki
að gera samninga um veiði-
heimildir vegna þess, að slíka
samninga hafði hann sjálfur gert
á tímum vinstri stjórnar.
I umræðum á Alþingi um sam-
komulagsdrögin gerðust hins
vegar þau tíðindi, að Gunnar
Thoroddsen, félagsmálaráðherra,
upplýsti, að í marzmánuði 1974
hefði Lúðvík Jósepsson sem
sjávarútvegsráðherra ritað utan-
ríkisráðuneytinu bréf, þar sem
hann lýsti því, hvaða tilboð hann
vildi gera Þjóðverjum um veiði-
heimildir innan 50 mílna mark-
anna, sem þá voru. I bréfi þessu
skýrir Lúðvík frá því, að hann
vilji 'bjóða Þjóðverjum að veiða
hér 80 þúsund tonn af fiski. Hann
leggur til veiðisvæði, sem námu
um 54 þúsund ferkílómetrum
innan 50 mílna markanna og
hann setur engin takmörk við
þorskveiðum Þjóðverja í tillögum
sinum. Þessir samningar voru
aldrei gerðir en það Iiggur fyrir
skjalfest, hvers konar samninga
Lúðvík Jósepsson vildi gera við
V-Þjóðverja.
Nú kann einhver að segja sem
svo, að það sé ósanngjarnt að
minna Lúðvík á þetta samnings-
tilboð hans við Þjóðverja, sem er
náttúrulega margfalt hagstæðara
en þeir samningar, sem nú hafa
verið gerðir. Ástæðan sé sú, að
þegar Lúðvík gerði þetta tilboð,
hafi skýrsla Hafrannsóknastofn-
unar ekki verið komin fram og að
tilboð hans hafi verið gert við allt
aðrar aðstæður. En Lúðvík getur
ekki borið þessa röksemd fyrir
sig.
I útvarpsumræðunum um sam-
komulagsdrögin skýrði Geir Hall-
grimsson, forsætisráðherra nefni-
lega frá því, að Hafrannsókna-
stofnunin hefði í marzmánuði
1972 eða tveimur árum áður en
Lúðvík gerði tilboð sitt, sent Lúð-
vík Jósepssyni, þáverandi sjávar-
útvegsráðherra bréf, þar sem
hann er aðvaraður um siversn-
andi ástand þorskstofnanna og að
minnka þurfi sóknina í þorskinn
um helming. Þetta var aðeins ein
af mörgum aðvörunum, sem Lúð-
vík Jósepsson fékk um ástand
þorskstofnanna meðan hann var
sjávarútvegsráðherra, en hann
virðist hafa látið þær, sem vind
um eyru þjóta og nánast ekkert
aðhafzt til þess að taka upp aukna
vernd á fiskstofnunum. Þetta
sýnir, að Lúðvík Jósepsson getur
ekki borið það fyrir sig, að þegar
hann vildi gera V-Þjóðverjum til-
boð um 80 þúsund tonna ársafla,
engin takmörk á þorskveiðar og
helmingi stærra veiðisvæði innan
50 milna en nú hefur verið samið
um, hafi hann ekki vitað um
ástand þorskstofnanna. Hann
hafði vitað um það í tvö heil ár,
þegar hann gerði þetta tilboð.
Þessi maður stendur því uppi
berstrípaður — afhjúpaður, og
það er sérstakt rannsóknarefni,
hvernig háttað hefur verið sam-
skiptum hans og Hafrannsókna-
stofnunar og fiskifræðinga um
ástand fiskstofnanna á þeím tíma,
sem hann var sjávarútvegsráð-
herra og hvers vegna svo lítið var
gert til þess að auka friðun á
þessu tímabili. Það er fróðlegt að
athuga ólík vinnubrögð Lúðvíks
Jósepssonar í ráðherratíð hans og
Matthíasar Bjarnasonar, núver-
andi sjávarútvegsráðherra. Þegar
Lúðvik Jósepsson gegndi þessu
starfi var aldrei fiskifræðingur i
viðræðunefndum við aðrar þjóðir.
Lúðvík hafði bersýnilega ekki
þörf fyrir þekkingu þeirra og ráð-
leggingar í slikum viðræðum og
skýrir það kannski ofsa hans
vegna bréfs Hafrannsóknastofn-
unar um v-þýzka samkomulagið. I
tið núverandi sjávarútvegsráð-
herra hefur hins vegar verið tek-
inn upp sá sjálfsagði háttur, að
fiskifræðingar eigi sæti í viðræðu-
nefndum við aðrar þjóðir.
Lúðvík Jósepsson lét aðvaranir
fiskifræðinga sem vind um eyru
þjóta meðan liann var sjávarút-
vegsráðherra. En eftir að
Matthíasi Bjarnasyni, núverandi
ráðherra sjávarútvegsmála, barst
skýrsla frá Hafrannsóknastofnun
i ágúst sl. óskaði hann eftir þvi, að
tölulegar upplýsingar kæmu fram
um veiðiþol fiskstofnanna, en það
er einmitt sú skýrsla, sem mesta
athygli hefur vakið.
Eins og af framansögðu má sjá,
hafa umræður og deilur um v-
þýzku samkomulagið með ýmsum
hætti orðið heilsusamlegar, ef svo
má að orði komast. Nokkrir for-
vigismenn verkalýðssamtakanna
villtust af leið, en gera sér nú
væntanlega betri grein fyrir þvi,
að verksviði verkalýðssamtaka
eru viss takmörk sett. Lúðvík
Jósepsson, einhver mesti blekk-
ingasmiður íslenzkra stjórnmála
hin síðari ár, hefur verið af-
hjúpaður og ríkisstjórnin hefur
styrkt stöðu sina verúlega en um
þann þátt þessa máls er fjallað i
forystugrein Morgunblaðsins í
dag.