Morgunblaðið - 17.02.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. FEBRUAR 1976
Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson
Ritstjórar Matthías Johannessen,
, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 40,00 kr eintakið.
Hverjir vilja
þessi verkföll?
egar þetta er ritað
liggur ekki Ijóst fyrir, hvoit
verkfall hefur skollið á um mið-
nætti, en allar líkur benda þó
til, að svo hafi orðið. Allar
vinnudeilur eru lærdómsríkar á
einhvern hátt og sjómanna-
verkfall það sem hófst fyrir
helgina og almer.na verkfallið,
sem kann að hafa hafizt á mið-
nætti, eru engin undantekning
frá þeirri reglu. Það sem fyrst
og fremst einkennir sjómanna-
verkfallið og aðdraganda al-
menns verkfalls, er ýmist
áhugaleysi hins almenna laun-
þega á verkfallsaðgerðum eða
bein andstaða við verkföll.
Þetta hefur komið mjög greini-
lega í Ijós í sambandi við sjó-
mannaverkfallið en það er
opinbert leyndarmál, að síð-
ustu klukkutímana áður en sjó-
mannaverkfall skall á, lögðu
sjómenn, sem stunda loðnu-
veiðar, mikinn þrýsting á
samninganefnd sjómanna að
fresta verkfallinu en allt kom
fyrír ekki Það er einnig vitað
mál, að meðal sjómanna á
loðnuveiðum ríkir mikil
óánægja með þetta verkfall á
miðri loðnuvertiðinni, þegar
stefnt hefur í metafla og þar
með uppgripatekjur fyrir sjó-
menn á loðnuveiðum, þótt
verðlag á loðnuafurðum sé nú
ekki jafn hátt og var fyrir
tveimur árum.
í viðtali við Morgunblaðið
síðastliðinn laugardag sagði
skipstjóri á einum loðnubát-
anna m.a : ,,Ég held, að menn
séu yfirleitt óánægðir með það,
að nú skuli vera að skella á
verkfall. Það er ekki gott til
þess að vita, að loðnuflotinn lét
úr höfn í byrjun janúar og það
hefur áreiðanlega enginn
loðnusjómaður greitt atkvæði í
sambandi við neitt verkfall, svo
að ég held, að þetta komi
mönnum á óvart. Ég held, að
þeir hafi ekki hugmynd um um
hvað málið stendur, það veit
enginn loðnusjómaður hér um
hvað er verið að semja eða
hvað er á döfinni Þeim hefur
alveg láðst það þessum herrum
að skýra fyrir mönnum út af
hverju þeir eru að fara í verk-
fall." Þessi fáu orð segja mikla
sögu. í fyrsta lagi, að mikil
óánægja ríkir meðal sjómanna
á loðnuveiðum með sjómanna-
verkfallið. í öðru lagi fullyrðir
þessí skipstjóri, að sjómenn á
loðnubátum hafi ekki átt aðild
að ákvörðun um þetta verkfall
og í þriðja lagi staðhæfir hann,
að sjómennirnir hafi ekki
minnstu hugmynd um, hvað
þessi deila snýst um. í þessum
orðum felst mikill áfellisdómur
yfir forystu Sjómannasam-
bandsins enda hefur það áður
komið í Ijós, að furðulegt sam-
bandsleysi er á milli forystu-
manna Sjómannasambandsins
og sjómanna sem eru við vinnu
sína á hafi úti. Af þessum
orðum og fleiri yfirlýsingum
sjómanna á loðnubátum má
marka, að sjómannaverkfall
þetta er ekki skollið á vegna
mikils þrýstings hinna óbreyttu
félagsmanna sjómannafélag-
anna á forystumennina. Ekkert
skal því um það sagt, hvaða
hvatir liggja að baki verk-
fallinu.
Að vísu liggur ekkert fyrir um
það með jafn áþreifanlegum
hætti og hjá sjómönnum, hver
afstaða launþega almennt er til
þeirra verkfallsaðgerða sem
verkalýðssamtökin hafa boðað
frá miðnætti Þó leyfir Morgun-
blaðið sér að fullyrða, að ekki
ríki mikil hrifning meðal laun-
þega almennt á verkfallsað-
gerðum nú. Vel má vera, að
innan einstakra verkalýðsfé-
laga séu einstakir hópar, sem
knýja á um verkfallsaðgerðir,
en andrúmsloftið í þjóðfélaginu
er ekki þannig um þessar
mundir, að um mikinn þrýsting
geti verið að ræða frá al-
mennum félagsmönnum á
forystumenn verkalýðssamtak-
anna til verkfallsaðgerða.
Sannleikurinn er auðvitað sá,
að á undanförnum misserum
hefur mjög kreppt að öllum
almenningi vegna þeirra efna-
hagserfiðleika og áfalla, sem
þjóðin hefur gengið í gegnum
og þess vegna er óhætt að
fullyrða, að fólk vill fremur
komast hjá verkföllum og því
tekjutapi, sem af þeim leiðir, ef
þess er nokkur kostur. Samn-
ingaviðræður hafa gengið
hægt eins og jafnan hefur verið
í slíkum kjaraviðræðum, en það
er auðvitað alveg Ijóst, að það
hefur ekki reynt á það enn þá,
hvort samningar geti tekizt og
þess vegna sýnist ákvörðun um
verkfall nú hafa verið nokkuð
snemmbær. Vist er um það, að
út í þetta verkfall ganga verka-
lýðsleiðtogar ekki með baráttu-
glaðar sveitir launþega að baki
sér. Þvert á móti. -
Sú sérstæða staða virðist því
komin upp, að almenn verkföll
eru skollin á, sem enginn al-
mennur áhugi er á meðal laun-
þega til sjós eða lands. Hvers
vegna svo er komið skal látið
liggja á milli hluta að sinni. Hitt
skiptir meira máli að leysa
þessa deílu hið snarasta.
Ábyrgðin í þeim efnum hvílir
fyrst og fremst á herðum
forystumanna vinnuveitenda
og verkalýðssamtaka. Á Islandi
ríkir frjáls samningsréttur og
það hæfir ekki, að ríkisstjórnin
blandi sér um of i þessa kjara-
deilu. Hins vegar er það
áreiðanlega krafa almennings,
að hún verði leyst þegar í stað
og þess er að vænta, að báðir
aðilar leggi sig fram um að
verða við þeim afmennu
kröfum.
t GÆR var fram haldið f neðri deild Alþingis umræðu um við-
bðtarsamning um álbræðsluna I Straumsvfk. Þátt f umræðunni tóku
Jóhann Hafstein, 6. þingmaður Reykvfkinga, Lúðvfk Jósepsson, 2
þingmaður Austfirðinga, og Ingólfur Jónsson, 1. þingmaður Sunnlend-
inga, sem ekki hafði lokið máli sfnu er umræðu var frestað og
deildarfundi slitið vegna þingflokksfunda. Hér fer á eftir orðrétt ræða
Jóhanns Hafsteins:
Álitshnekkjandi
að segja rangt
frá staðreyndum
Virðulegi forseti.
Við höfum hér til meðferðar
113. mál í neðri deild, það er
frumvarp til laga um lagagildi
viðaukasamnings milli ríkis-
stjórnar Islands og Swiss
Aluminium um álbræðslu við
Straumsvík.
Iðnaðarnefnd hefur skilað áliti
sfnu bæði meiri- og minnihluti.
Ingólfur Jónsson, framsögu-
maður meirihlutans og formaður
iðnaðarnefndar neðri deildar,
hefur haldið mjög góða og ítar-
lega ræðu um málið, sem ég er
honum þakklátur fyrir. Fram-
sögumaður minnihlutans, Viiborg
Harðardóttir, hefur einnig haldið
sína framsöguræðu, og ætla ég
ekki á þessu stigi málsins að
blanda mér í deilur um málið, svo
að nokkru nemi. Hins vegar hefur
hún einnig skilað minnihluta
nefndaráliti og þar fer hún lítt
skiljanlegum ummælum um
málið, sem ég hygg, að hún muni
síðar sjá eftir. Segir hún m.a.:
„Áður voru Islendingar, hvað
skattgjaldið snertir, háðir
geðþótta hringsins, þ.e. hvernig
honum þóknaðist að hagræða
afkomu deildarinnar á Islandi."
Það má hins vegar virða þessum
háttvirta þingmanni til
vorkunnar, að hann er hér á
Alþingi sem varamaður og var
mér vitanlega ekki neitt viðriðinn
gerð álsamningsins á sínum tíma
eða umræður um hann hér á
Alþingi.
I 27. gr. laganna um álsamning-
inn segir svo m.a.: „Endurskoðun
reikninga fyrir hvaða ár sem er,
ber AIuswiss fyrir ríkisstjórnina
eigi síðar en 1. maí næsta ár á
eftir, og kjósi ríkisstjórnin að láta
athuga slíka reikninga og árs-
reikninga, ber að Ijúka þeirri
athugun fyrir 1. september það
ár.“ I 27. gr. segir einnig:
„Utreikning nettóhagnaðar Isals
vegna 6. kafla samnings þessa ber
að grundvalla á viðurkenndum
bókhaldsreglum, sem eiga við um
iðnaðarfyrirtæki af sams konar
stærð og tegund og Isal, og sam-
kvæmt hlutlægum mælikvarða á
viðskiptaháttum milli óskyldra
aðila að því er varðar öll viðskipti
lsals.“ Það eru ennfremur I lög-
unum ýmiss konar nánari ákvæði
um bókhald og endurskoðun, sem
ekki þykir ástæða til að rekja
nánar hér. Á það vil ég einnig
minna, að samkvæmt lögunum
skipar ríkisstjórnin tvo fulltrúa í
sjö manna stjórn tsals, en hinir
fimm éru kosnir af hlutafélaginu,
og eru þrír Islendingar og tveir
Svisslendingar.
Raforkuverðið
f erlendum
gjaldeyri
I fyrstu var raforkuverðið 26,4
aurar á kílówattstund. En á það er
að líta að rafmagnið skyldi greitt í
dollurum, og upphaflega verðið
mundi því nú vera 52 aurar vegna
hækkunar á gengi dollars.
Raforkuverðið hækkar síðan sam-
kvæmt nýja samningnum á mjög
stuttu tímabili, tveim árum, upp í
77 aura á kílówattstund. Raforku-
verðið var frá öndverðu hærra en
framleiðslukostnaðarverð þess.
Eftir að vinstri stjórnin tók við
völdum árið 1971, átti Þjóðviljinn
viðtal við iðnaðarráðherra þann
22.9. 1971. Meðal annars spyr
blaðið: „Hvert yrði raforkuverðið
frá Tungnaávirkjunum?" (þ.e.
Sigölduvirkjun). Svar iðnaðarráð-
herra er þetta: „Það yrði 32 til 35
aurar á kilówattstund, það er
framleiðslukostnaðarverð." Hér
er lagt til grundvallar sama
sjónarmið sem gert var í
öndverðu, þ.e. að miða við
framleiðslukostnaðarverð. Síð-
ar í sama viðtali segir þá-
verandi iðnaðarráðherra: I
þessu sambandi má nefna það, að
þegar erlendir aðilar leita hóf-
anna um starfrækslu orkufrekra
fyrirtækja hér á landi nú þessa
dagana, er þeim sagt, að orku-
verðið geti aldrei orðið lægra en
35 aurar á kílówattstund, og þeir
virðast telja það mjög eðlilegt."
Nú skal ég víkja að atriði sem
að visu er oft búið að minna á en
jafnoft búið að gleyma. Sam-
kvæmt greinargerð um stofn-
ÞÓRSHAFNARSPJALL
„Fisk fáum við
með vöruskiptum ”
Vigfús íSœtúni sóttur heim
Á HINU tilþrifamikla þorra-
blóti Þórshafnarbúa duttum
við ofan á andaregg f einu trog-
inu, fölgræn og feiknalega fln á
bragðið, etin 1 ábæti á eftir
heimareyktu hangikjöti. Þau
voru ættuð frá Sætúni og það
var daginn eftir sem við rennd-
um f hlað þar til að spjalla við
heimafólk.
Vigfús Jósepsson og
Ragnheiður Jóhannsdóttir
kona hans voru komin f hvers-
dagsklæðin, ballfötin voru
komin inn f skáp til næstu
hátfðar.
Við fjárhúsin dóluðu rollu-
skjáturnar. „Feiknalega fallegt
fé þegar það kemur af fjalli á
haustin," sagði húsfreyja, „þú
ættir bara að sjá þær, mjalla-
hvítar og gerðarlegar". Kýr
voru á básum og f hlaðvarpan-
um röltu endurnar í
makindum.
Árið hjá mörgum bændum
miðast við sumar til sumars og í
spjalli okkar tók Vigfús mið af
því: „Það var hroðalegt vor i
fyrra, hræðilegt. Það batnaði
ckki fyrr en upp úr 20. júni.
Eftir það var sumarið ákaflega
gott, framúrskarandi á þessu
horni, það spratt bara seint, en
alit náðist inn af heyjum,
fjarskalega góð hey.“
Vigfús f Sætúni að snudda f rollunum sfnum og viðra þær f
vetrinum. Ljósmyndir Jóhannes Johnsen.
Ragnheiður húsfreyja f Sætúni gefur öm
mikla ánægju af tilveru þeirra.
Þótt Vigfús neiti þvf að hafa orðið var vii
framan hann á myndinni mjög kynleg, en