Morgunblaðið - 19.02.1976, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. FEBRUAR 1976
EINN góðan veðurdag I fyrravor
kom bréf frá Slberíu til Österby I
Svtþjóð. Utanáskriftin var til frk.
Önnu Lisu Hansen, á Kaffistofu
Josefs. Sú kaffistofa er ekki við lýði
lengur en dóttir Jósefs hefur haldið
veitingarekstri áfram skammt frá
undir öðru nafni. Þar lenti bréfið Og
eigandinn sendi son sinn með það
til önnu Lisu Bergström sem hafði
unnið í kaffistofu Jósefs á sínum
tíma.
Anna Lisa starði lengi á nafn sendandans: Alexander Leets Georgevich.
Alexander — sem hún hafði ekki séð slðan árið 1 944. Þau voru þá bæði átján
ára gömul
— Ég komst í svo mikið uppnám að ég treysti mér ekki til að opna bréfið að
bragði Svo settist hún við eldhúsborðið og byrjaði að lesa:
..Mln kæra minning — Anna Lisa!
Hvernig líður þér? Nú eru liðin mörg ár stðan ég skrifaði þér. Hvernig Itðui
móður þinni og bróður? Hvernig farnast Eistlendingunum sem enn búa
österby? Þú, elsku Anna Lisa, ert það besta, fegursta og yndislegasta sem ég
hef upplifað á ævi minni, — minningar mtnar með þér I Sviþjóð eru
dásamlegasti ttminn sem ég hef átt. Hjartanlega þakka ég þér Anna Lisa.
Hjartanlega þakka ég ykkur öllum Nú er ég orðinn gamall og grár Bezti ttmi
llfs mtns er liðinn. Þú hefur jafnan átt þér sess t hjarta mtnu. Ég veit ekki
hversu langt ég á eftir ólifað ég held ekki sá timi verði ýkja langur Ævi mín
hefur verið erfið, ákaflega erfið, svo að ég veit að þú — elskuleg minning min
— getur ekki gert þér það I hugarlund. Vel getur verið að þetta verði slðasta
bréfið sem ég skrifa. Ég er afar þreyttur, ólýsanlega þreyttur. Kannski er
réttara að segja að ég hafi ekki þrótt til að lifa Þér Anna Lisa. óska ég alls hins
bezta, allrar gæfu sem ég get hugsað mér! Hjartanlegar þakkir fyrir allt gott
sem ég naut hjá þér, hjá allri sænsku þjóðinni Ef þú átt mynd af þér Anna Lisa
bið ég þig að senda mér hana. Ef þú gerir það verð ég sælasti maðurinn I allri
Sfberiu. Með innilegustu kveðjum. Alexander."
— Þegar ég hafði lesið bréfið einu sinni var ég komin I svo mikla
geðshræringu að ég skildi varla hvað ég var að lesa, segir hún. — Ég varð að
lesa það aftur og aftur Hvað hafði ég gert, sem honum fannst þess virði að
minnast?
Alexander kom til Svtþjóðar árið 1944 Hann var flóttamaður frá Eistlandi
og kom um Finnland til öregrund Ásamt með um eitt hundrað flóttamönnum
var hann siðar færður i sérstakar búðir i Osterby. Fyrstu mánuðina fengu þeir
ekki að fara út úr búðunum.
— Þetta var nýtt og framandi og við urðum forvitnar stúlkurnar i bænum,
segir Anna Lisa, þegar hún rifjar upp þessa liðnu haustdaga árið 1944 —
Við gengum oft framhjá og einn daginn færðum við þeim smávegis sælgæti
og annað góðmeti sem við réttum til þeirra inn fyrir girðinguna. Þeir skildu
ekki sænsku en við gerðum okkur skiljanlegar með fingramáli og bendingum.
Þeir gerðu okkur skiljanlegar með fingramáli og bendingum. Þeir gerðu okkur
skiljanlegt að þá langaði til að við kæmum oftar. Það gerðum við. Við
kenndum i brjósti um þá og reyndum að fara til þeirra eins oft og við gátum.
Og það æxlaðist svo til að Alexander varð sérstakur vinur minn.
Eftir nokkurn tlma fengu flóttamennirnir að fara úr búðunum og Anna Lisa
bauð Alexander heim til sin og foreldra sinna i kaffi. Nágranni þeirra var
slyngur málamaður og þau hugsuðu með sér að hann gæti talað við Alexander
og fengið að vita á honum einhver deili.
— En við sögðum fátt, segir hún. — Við brostum og hann horfði á
mig fullur aðdáunar Hann hafði fágaða framkomu. Hann virtist gera
sig ánægðan með að halda 1 hönd-
ina á mér. Stundum strauk hann
mér um vangann. . .
Þau hittust i siðasta skiptið rétt
fyrir jólin. Hann var þá að fara til
annars bæjar. hvar hann hafði feng-
ið vinnu Siðan hafa þau ekki sézt.
Þegar bréfið frá Siberlu kom hvatti
eiginmaður Önnu Lisu hana til að
svara þvi, ef það mætti verða til
góðs fyrir hinn hrellda fornvin.
Hann svaraði einnig um hæl og
sagði frá þvi að fjölskylda hans væri
dreifð um heiminn og hann væri
einn slns liðs. Þar sagði hann frá þvl
að vegna þess hann var sjálfboðaliði
i finnska hernum hefði hann verið
dæmdur i tlu ára fangelsi af sérstök-
um dómstól. Seinna var hann
dæmdur til dauða en honum var
siðan breytt i 25 ára fangelsi. „Ég er
gamall og grár fyrir hærum og
margt hefur farið forgörðum I
lífinu. . . En i hjarta minu lifir þú... "
í þvi bréfi sendi Alexander
myndirnar tvær af sér og frimerkja-
safn sitt. Hún svaraði honum enn
og sendi fjölskyldumynd tekna á
fermingardegi dóttur hennar,
Alexander skrifaði og sagðist nú
loksins laus úr fangelsinu, hann sé
kominn I vinnu og hafi 1 80 rúblur I
mánaðarlaun. Lifið sé „betra og kyrr-
ara" en I búðunum. Bréfinu lýkur á
þessa leið:
„Já, vina mín. Þú ert gift og þú ert
hamingjusöm, en ég bý einsamall.
Ég get ekki gleymt þér, Anna Lisa.
Bezti timi ævi minnar var þegar við
vorum saman I Svíþjóð. Ég vona þú
skrifir, Anna Lisa min. .„"
Anna Lisa skrifaði siðasta bréfið til
Slberlu I júlimánuði sl. Hún hefur
ekki fengið svar við þvi.
30 árum síðar kom
bréf frá Síberíu ...
Anna Lisa hefur akki fengið svar
við slðasta bréfi stnu til
Alexanders. Hvers vegna fór hann
frá Sviþjóð í sínum tfma? Var
hann fluttur nauðugur eða hvarf
hann ð braut af frjálsum vilja?
Árið 1956 var efri myndin tekin af
Alexander F fangelsinu F SfberFu.
Anna Lisa sagði að hann vsri IFkur
þvi sem hann hefði verið þegar
kunningsskapur þeirra var F blóma
röskum tfu árum áður. Neðri
myndin var tekin F janúar 1975 og
hefur þar orðið geysileg breyting á
útliti hans.
1
Sigurlaug Bjarnadóttir, alþm.:
ÞAÐ vakti nokkra athygli er
Kvennaársráðstefnan á Loft-
leiðum í s.l. júnímánuði sendi
frá sér ályktun þess efnis að
láglaunafólk á Islandi ætti ekki
lengur samleið með A.S.I. Þetta
var niðurstaða þess starfshóps
á ráðstefnunni, sem fjallaði um
stöðu verkakonunnar í íslenzku
þjóðfélagi og var sfðan sam-
þykkt einróma sem ályktun
ráðstefnunnar
LÁGLAUNAKONUR
HARÐAST UTI
Þessi niðurstaða þarf raunar
,ekki að koma á óvart. Á undan-
förnum árum og áratugum hef-
ir stöðugt verið klifað á því við
gerð almennra kjarasamninga
að sanngjarnt væri og sjálfsagt
að bæta fyrst og fremst hlut
hinna lægst launuðu, sem
nauðsynlega þyrftu á kjarabót
að halda en hindra um leið
óraunhæfar kauphækkanir til
hálaunahópa.
Öll vitum við hvernig þetta
hefir tekizt í reynd. Byrjað
hefir verið á að semja fyrir
Dagsbrúnarfólk og annað ófag-
lært verkafólk um þær
knöppustu kjarabætur sem
stætt var á en á eftir komu þeir
hærra og hæst launuðu með
kröfur um margfaldar
kauphækkanir, er knúnar hafa
verið fram af tillitsleysi op
óbilgirni, sem furðulegt mt
heita, að gengið skuli haft
verið að svo óprirttnar sem þæi
hafa oft og tíðöm yerið. Enginn
vafi er á að í þessum átökum
hafa konur í láglaunastétt jafn-
an orðið langsamlega harðasl
úti.
KEYRÐI UM ÞVERBAK
Aldrei mun þó hafa keyrt
jafn illa um þverbak í þessum
efnum eins og í hinum dæma-
lausu febrúarsamningum 1974,
þegar hinir hæst launuðu innan
Alþýðusambandsins komu út
með allt að því þrefalda
kauphækkun á við hina lægstu.
Aðrir hálaunahópar utan A.S.Í.
fylgdu svo eins og jafnan áður
sjálfvirkt í kjölfarið. „Jafnaðar-
stefna“ vinstri manna birtist
svo 'ekki varð um villzt f
breiðara launabili milli hinna
hæst- og lægst launuðu en áður
hafði þekkzt hér á landi í langa
tíð.
Það fer ekkert á milli mála að
þessir óheillasamningar, gerðir
í tlð vinstri stjórnar með „vini
alþýðunnar og lítilmagnans"
innanborðs, áttu sinn stóra þátt
f að skapa þá spennu og
upplausn í íslenzku efnahags-
lífi sem ekki sér enn fyrir
endann á. Það er og staðreynd
að ráðstafanir núverandi ríkis-
stjórnar, sérstakar láglauna-
bætur og skattaivilnanir til
handa láglaunafólki, hafa ekki
reynzt fullnægjandi í hinni
miklu verðbólgu, sem þó sýnir
Sigurlaug Bjarnadóttir.
greinileg merki um rénun nú,
þegar ný kauphækkunarskriða
virðist yfirvofandi með nýja
holskeflu verðhækkana og
verðbólgu áhælunum.
HVER VERÐUR
UTKOMAN NU?
Er nokkur furða þótt spurt sé
með nokkrum þunga, hver eða
hvort einhver gæti í raun og
veru hagsmuna láglaunafólks,
þegar hin svokallaða verkalýðs-
forysta svíkur æ ofan í æ þá
umbjóðendur sína sem helzt
þurfa fulltingis hennar með?
Eða hver verður útkoman úr
þeim kjarasamningum, sem
alþjóð hefir fylgzt með að und-
anförnu með áhuga og þó
nokkrum ugg í brjósti? Tekst
hörðustu kröfugerðar-
mönnunum enn sem fyrr að
hafa sitt fram með sömu
aðferðunum, — feluleik á bak
við láglaunataxta sem ekkert
mark er lengur takandi á, þegar
búið er að fara í kringum þá
eftir öllum þeim krókaleiðum í
myrkviði reikningsflækja,
prósentu hér og prósentu þar
sem tiltölulega fáir Islendingar
botna lengur nokkurn
skapaðan hlut í? Hér þurfa að
koma hreinni og skýrari línur,
— færri sérkröfur meiri
heildarsýn, minna af pólitisku
brölti, — meira af raunsæi og
gagnkvæmri tillitssemi.
PROSENTUVIÐMIÐUNIN
ÓSANNGJÖRN
I tillögum sáttanefdar sem nú
liggja fyrir við yfirstandandi
gerð kjarasamninga (þegar
þetta er skrif að) er stungið upp
á 16%, launahækkun til lág-
launahópaen 13% hækkunyfir
heildina. Það myndi þýða að á
50 þús. kr. mánaðarlaun kæmi
8.500 kr. hækkun (16%) en
19.500 kr. hækkun á 150 þús
mánaðarlaun (13%) Ekki
sýnist sú útkoma ná langt til
leiðréttingar á þeim vaxandi
launaójöfnuði, sem átt hefir sér
stað í þjóðfélagi okkar undan-
farin ár, enda prósentu-
viðmiðunin sízt til þess fallin.
Breytt hlutfall, t.d. 15% til
hinna lægst launuðu, 5% yfir
heildina, að frádregnum
hátekjugreifunum í toppnum,
sem ekki þurfa á neinni
hækkun að halda — gæti virzt
skapleg lausn og þó nægilega
þungbær gjaldþoli atvinnu-
rekenda við núverandi að-
stæður hvort sem í hlut á hið
opinbera eða einkarekstur.
ÞEGAR VEL
LIGGUR A OKKUR,
Við höldum því gjarnan
fram, þegar vel liggur á okkur
og bróðurþelið svellur okkur í
brjósti að við íslendingar séum
eins og ein stór fjölskylda, sem
hjálpast að í bliðu og stríðu.
Þetta kemur með gleðilegum
hætti, í ljós af og til, þegar
náttúruhamfarir dynja á ein-
stökum byggðarlögum með
hörmulegum afleiðingum fyrir
mannlíf og efnahag viðkomandi
fólks. Þess á milli er engu
líkara en að sumir okkar
gleymi, að við erum Islendingar
á Islandi með þeim kostum og
göllum sem því fylgir. Þá miða
íslenzkir stórtekjumenn launa-
kröfur sínar við starfsbræður
sína meðal efnuðustu milljóna-
þjóða og hver hrifsar frá öðrum
eftir því sem hann hefir afl og
aðstöðu til.
Nú steðja að okkar litlu þjóð
margvíslegir og háskalegri
örðugleikar en við höfum mætt
um langt skeið. Munum við
bera gæfu til að standa þá af
okkur eins og menn, — í anda
heilbrigðrar og samhentrar
fjölskyldu, sem setur hagsmuni
heildarinnar ofar eigingjörnum
sérhagsmunum? Næstu dagar
og vikur munu væntanlega
leiða það i Ijós.
Skýrari línur