Morgunblaðið - 17.06.1976, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JUNI 1976
19
Á rangrí stjömu
Iðnó:
Yves Lebreton
YVES Lebreton kemur ofari úr
loftinu eins og maður sem hef-
ur hafnað á rangri stjörnu.
Sviðið er autt að öðru leyti en
því að þar er gamall barnavagn,
gamall stóll, gömul ferðataska,
gamall tennisspaði, gamall bali.
Lebreton leikur hlutverk þess
sem er framandi, ósjálfbjarga.
Allt kenur honum á óvart.
Hann er eins konar sambland
af Char'es Chaplin og Buster
Keaton, nútína trúður sem hef-
ur boðskap að flytja.
Á bak við ærslin, hinn gáska-
fulla leik sem gengur oft út í
öfgar er Lebreton að túlka skin-
helgi lífshátta okkar, firring-
una sem við verðum að sætta
okkur við til að standast. Þegar
Lebreton fór að fleygja dag-
blöðum í áhorfendur og ögra
þeim með ýmsu móti var hann
að vekja þá, fá þeim umhugsun-
LelKllst
Á LISTAHÁ TÍÐ
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
arefni, hvetja þá til þátttöku.
Þetta kom að vonum flatt upp á
áhorfendur, en ekki leið á
löngu þangað til þeir brugðust
eðlilega við.
Lebreton er fulltrúi hins
virka leikhúss. Leikur hans er
sköpun. Hann kemur til móts
við áhorfandann og áhorfand-
inn verður að koma til móts við
hann. An þessarar samvinnu er
leikur hans dauður. Börnin
skildu þetta kannski best á
frumsýningunni í Iðnó. Og Le-
breton er við hæfi barna. Hvert
hljóð í salnum, öll viðbrögð
áhorfenda notfærði Lebreton
sér. Leikur hans var góð
skemmtun.
Við eigum erfitt mað að skilja
þá hefð sem leikur Lebreton er
sprottinn úr. Ef til vill er alvara
trúðleiksins okkur fjarri? En
hver er meiri alvörumaður en
trúðurinn í öllum fáránleik sín-
um? Lítíl blaðra, stór blaðra
verða áhrifamikil tæki í hönd-
um leikara eins og Lebretons.
Allir bíða eftir að blaðran
springi. En hún springur ekki
fyrr en á ákveðnu andartaki,
þegar það hefur merkingu að
hún springi.
Eg held. að heimsókn Yves
Lebretons verði að teljast með-
al athyglisverðari þátta Lista-
hátíðar. Hann klæddi fólk úr
sparifötunum og fékk það til að
skynja nakinn hversdagsleik-
ann með skáldlegum hætti.
NORSK DAGSKRÁ
Norræna húsið:
Spurde du meg.
Gestaleikur frá
Det Norske Teatret í Osló.
TVEIR ungir leikarar, Tone
Ringen og Björn Skagestad,
fluttu dagskrá helgaða verkum
norsku skáldkonunnar Aslaug
Vaa (1889 — 1965) í Norræna
húsinu sl. þriðjudag við undir-
leik Henryk Lysiak (píanó) og
Tore Nordlie (kontrabassi).
Leikstjórn annaðist Björri
Jenseg.
Um þessa dagskrá er það m.a.
að segja að hún er lofsverð til-
raun til að tengja ljóð og tón-
list, en einnig er stuðst við leik-
rit skáldkonunnar. Efni dag-
skrárinnar er í stuttu máli sam-
band karls og konu í ýmsum
myndum. Ljóst er að þessi dag-
skrá er þaulæfð, enda tókst
flutningur hennar með afbrigð-
um vel.
Annað mál er það að hér er á
ferðinni full rómantískt efni til
LelKllst
Á LISTAHÁ TÍÐ
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
þess að því auðnist að vekja
verulegan áhuga. Þetta er hin
ágætasta heimild um skáldskap
Aslaugar Vaa, en hún er ekki í
hópi þeirra norsku skálda sem
miklu máli skipta fyrir þróun
norskrar ljóðlistar. Dagskráin
er unnin handa fólki sem dáir
kunnugleg yrkisefni í hefð-
bundnu formi og það ber siður
en svo a7) lasta. Aftur á móti
hefði það vakið meiri forvitni
að fá hingað til dæmis dagskrá
úr verkum Terjei Vesaas eða
Rolfs Jacobsens svo að ekki sé
minnst á yngri skáld eins og
Stein Mehren og Jan Erik Vold.
Þetta er ef til vill ósanngjarnt
þegar þess er gadt að hinn þjöð-
legi skáldskapur Aslaugar Vaa
er vel boðlegur Islendingum og
hefur sennilega verið valinn til
flutnings á Listahátíð vegna
þess hve norskur hann er. En á
þetta er drepið hér vegna þess
að fréttir frá Noregi herma að
þar sé óvenjumikil gróska í
flutningi ljóða og tónlistar (oft
jasstónlistar). Skáld og tónlist-
armenn vinna víða saman með
góðum árangri.
Um leið og leikurunum frá
Det Norske Teatret er þakkað
fyrir vandaða dagskrá er sú ósk
borin fram að Norræna húsið
freisti þess að fá hingað norska
listamenn til að flytja okkur
efni sem sýnir okkur það sem
er efst á baugi í Noregi. Koma
Olav H. Hauge hingað var
vissulega spor í rétta átt. En
betur má ef duga skal.
SÝNISBÓK
DANSKRAR
LJÓÐLISTAR
í BÖKAFLOKKNUM Gylden-
dals Bibliotek. Ný dansk littera-
tur sem er unfangsmikil útgáfa
valinna bókmenntaverka aldar-
innar er nýkomið út bindið
Lyrik. Val ljóðanna hefur gagn-
rýnandinn Torben Broström
annast, en þau ná yfir timabilið
1928 — 1975. Sennilega hefur
enginn danskur gagnrýnandi
lagt jafn mikla áherzlu á skrif
um ljóðlist og Torben Bro-
ström. I fljótu bragði virðist
honum hafa tekist allvel að
sýna breiddina í dönskum
skáldskap, skemmtilega fjöl-
breytni. Einnig er ljóst að
yngstu skáld bókarinnar fá að
njóta sín við hlið hinna eldri og
reyndari. Ég held að dönsk ljóð-
list hafi sjaldan verið athyglis-
verðari en nú. Eg nefni þá
skáld eins og Henrik Nord-
brandt, Peter Poulsen, Dan
Turrell, Rolf Gjedsted, Sten
Kaalö og Lean Nielsen.
Ind i mellen er vi mennesker
helt rolige nefnist eitt ljóða
Stens Kaalö. Þetta ljóð er til
marks um opna ljóðlist þar sem
þess er freistað að spegla dag-
leg't líf skáldsins, þá reynslu
sem er þess eigin:
ind im llcm <*r \i mennoskcr hell rolim*
siddor foran tv-skærmen <*n lann
lördan aflen
köber pölser í Zooloj>isk lla\<*
sir no«<*l IiI hinandcn d<*r ÍKrunden <*r
d<*l r<*n<* inK<*nlinK
köber <*n hillif* slol oj» placerer d<*n
i stuen
holder op med at ryge
slarler if>en
lar löjel af og l<*KK<*r os pa sengen
flyller mor^enkaffen hen foran del
ahne vindue
la*sor alle reklamern^der kommer ind
af hrevsprækken
Torben Broström
ok Klemmer fuldslændÍKl
de tilfa‘ldif>l ud\alf>t<> hlodhade der
ellers serveres for os döftnel rundl
OK «ar nynnende hen Ii 1 slanleren
<>K haKefler hen I íI ismejeriet
<>K köher os musikalsk sif»lehröd
j«»
ind mellem er \ i mennesker hell rolijíe
Sama borgarandrúmsloft er
að finna í ljóðum Peter Poul-
sens sem eru mótuð af næmri
skynjun hversdagsins og ein-
hverri draunkenndri fjarlægð í
anda brasilfskra skálda. Dan
Turrell og Lean Nielsen eru
skáld sem yrkja frásagnarljóð.
Turell semur persónulega
skýrslu, Nielsen aftur á móti
dregur upp raunsæar myndir
af fólki sem hann hefur þekkt,
einkum ættingjum sínum. Hen-
rik Nordbrandt og Rolf Gjed-
sted eru lærð skáld með skír-
skotanir til framandi um-
hverfis og bókmennta. Nord
brandt er mikill ferða-
langur. Hann hefur búið
lengi i Grikklandi og yrkir
sjaldan um danskt umhverfi.
Ljöð hans eru gædd kliðmjúkri
hrynjandi og hafa klassískt yf-
irbragð. Gjedsted er eins konar
danskur Rimbaud, torræðasta
skáldið í hóþi ungra danskra
skálda að margra mati. Hann er
ef til vill mesti framúrstefnu-
maðurinn i hópi þeirra sem hér
hafa verið nefndir. en líkist
þeim að þvf leyti að það er
einkennilega mögnuð nálægð i
verkurtL hans. Flammemenn-
eske er dæmi unt ljóðrænan
ákafa hans:
Oe flesle forestiller si>> doden
som en forfærdelij' & sniærlelij;
kanip mod flammerne.
der vil for!a*ra kroppen.
& all. man har holdl af
&. pl<*jel \ ka*inp<*( for li\el iuenneni
& alle de oplevelser livel indehar
(& lankerom li\el.li\el indholdl)
\il man f<n s<»n<* a( he\are.
fordi de er sa \a*rdifulde.
& fordi de der kommer efler
aldrij* \ iI komme lil al ople\e
noK<*l liknende & lo\ende.
fordi alt \il va*re for\andlel
& forandrel & forhi for dem.
fordi man ikke er IiI slede. . .
>lan ser én hli\e risl<*l o\er flammerne.
fordi hendes kærliuhed \ar for slor
man ser en anden hra*nde op.
fordi han irtlel fölle for andre.
1 oftirmála sínum. ágætr'
greinargerð danskrar nútíma-
íjöðlistar, en Torben Broström
að vonum háður mati á skáld-
um sinnar kynslöðar eins og
Thorkild Björnvig. Jörgen
Sonne. Klaus Rifbjerg og
Benny Andersén. Honunt er
ljöst að skáldskapurinn snýst
að vísu urn fyrstu persónu ein-
tölu, en stefnir að OKKUR, þvi
sem öllum er sameiginlegt. Sá
veggur sem myndast milli
skáldskapar og daglegs lífs
hrynur smám saman. Danskur
skáldskapur hefur lengi verið i
þeirri hættu að drukkna í alls
kyns kerfuni. ekki sist með
hjálp gagnrýnenda. en er nú
mun mannlegri en áður. Það
gerir hann övenju lifvænlegan
og forvitnilegar.