Morgunblaðið - 28.07.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JULI 1976
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjorn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Frjáls blaðamennska —
og áróður í fjölmiðlum
Daglega koma út fjögur
morgunblöð og tvö
siðdegisblöð hér i Reykjavík.
Auk þess koma út nokkur viku-
blöð af margvislegri gerð.
Mórqum þykir nóg um þennan
blaðaTjölda. Telja gjarnan, að
hóflegar mætti fara í sakir í
þessu efni Auk þessara blaða
eru svo tveir ríkisfjölmiðlar:
hljóðvarp og sjónvarp. Nægar
fréttir ættu því að berast lands-
lýð, bæði fjölþættar og séðar
frá ýmsum sjónarhornum.
Auk fréttamiðlunar, bæði af
innlendum og erlendum vett-
fv5ngí, rökræða blöðin í leiður-
um og öðrum þjóðmálaþáttum
þau viðfangsefni og hugðar-
efni; sem hverju sinni eru efst á
baugi í þjóðfélaginu. Það
verður þvi að teljast tryggt að
almenningur fái nægar upp-
lýsingar, sem og að sjá og
heyra gagnstæð sjónarmið, í
hverju máli, þann veg, að hver
og einn getí myndað sér eigin
sjálfstæðar skoðanir á mönnum
og málefnum.
Þegar dagblaðafjöldinn er
gagnrýndur verða menn að
gera sér grein fyrir því, að hann
er eðlileg afleiðing lýðræðis,
þess skoðana- og tjáningar-
frelsis, er við búum við, sem
betur fer. Menn ættu að hug-
leiða , hvern veg þessum mál-
um er háttað í eins flokks ríkj-
um, þar sem allir fjölmiðlar, þar
á meðal blöðin, eru i höndum
einnar og sömu skoðana-
maskínunnar. Þar fara allar
fréttir og þjóðfélagslegar hug-
leiðingar um flokkslega rítskoð-
un og koma ekki fyrir augu
hins almenna borgara nema að
þær séu hannaðar að hags-
munum valdhafanna. í slíkum
ríkjum getur blaðafjöldi verið í
lágmarki. Þar er engin ..þörf'
fyrir gagnstæð og ólík sjónar-
mið Þar eru atburðir og við-
fangsefni aðeins séð frá sjónar-
horni þeirra er deila og drottna.
Tilraunir til sjálfstæðrar
skoðanamyndunar, að ekki sé
talað um frjálsrar skoðana-
tjáningar, geta jafnvel leitt til
enn frekari skerðingar á per-
sónufrelsi viðkomandi, eins og
dæmin sanna.
Fjöldi dagblaða í borginni
ræðst af eftirspurn og þar með
vilja borgaranna sjálfra Það er
líka sá mælikvarði, sem á að
ráða lífi, fjölda og útbreiðslu
blaðanna. Ekki verður þó horft
framhjá þvi, að einnig í lýð-
ræðisríkjunum er hægt aðsetja
blaðaútgáfu stólinn fyrir dyrnar
með ýmsum hætti. Það er til
dæmis hægt að torvelda blaða-
útgáfu með þvi móti að halda
niðri söluverði þeirra og aug-
lýsingaverði, þann veg, að
erfitt sé að mæta útgáfu-
kostnaði. Þetta getur verið
einkar bagalegt á verðbólgu-
tímum. Það er einnig hægt að
torvelda frjálsa og eðlilega
blaðaútgáfu með tollum á þann
innflutning, sem blaðaútgáfa
þarf óhjákvæmilega á að halda.
Stjórnvöld greiða á þann hátt
bezt fyrir blaðaútgáfu, að svo
sé í haginn búið fyrir hana.
bæði i tolla- og verðákvörðun-
um, að útgáfustarfsemi sé við-
ráðanleg. Þetta má gjarnan
vera íhugunarefni, einnig hér á
landi, þar sem vitað er að
blaðaútgáfa, almennt séð, á
við fjárhagserfiðleika að etja.
Um rikisfjölmiðla gegnir
nokkuð öðru máli en blöðin.
Um það eru að vísu skiptar
skoðanir, hvort rikisvaldið eigi
að einoka rekstur á hljóð- og
sjónvarpi Þannig er það að
visu viðast, en hvergi nærri alls
staðar. Um hitt eru allir sann-
gjarnir menn á einu máli, að
ríkisfjölmiðlar skuli í hvivetna
gæta óhlutdrægni. Að þar skuli
ekki einn stjórnmálaflokkur eða
ein stjórnmálakenning njóta
neins konar forgangs eða fríð-
inda. Rétt er að talsmenn ólikra
sjónarmíða fái að koma sjónar-
miðum sinum á framfæri í ríkis-
fjölmiðlum á jafnréttisgrund-
velli. En í fréttum og þáttum
um þjóðfélagsmál, sem og al-
mennu útvarps- og sjónvarps-
efni, sem starfsmenn ríkisfjöl-
miðla annast, fastráðnir eða
lauiráðnir, skal gæta algjörs
hlutleysis. Á þetta hefur því
miður nokkuð skort, og er þá
ekki fyrst og fremst átt við
fréttaflutning, heldur frekar
ýmsa þætti er lausafólk annast.
Þar hefur það borið við, oftar
en skyldi, að róttækt vinstra
sinnað fólk hefur gripið gefin
tækifæri til að stunda grófan
áróður. Þá virðist það hafa
komið á dagínn, sem ýmsum
hefur boðið í grun, að pólitísk
afstaða er í sumum tilfellum
fremur sálarástand en málefna-
leg skoðún. Mál er að linni
þessum sálarástandslýsingum
á vettvangi rikisfjölmiðla. Jafn-
vel hafa þættir um dægurtón-
list verið misnotaðir. Og það
ekki fyrir löngu. Það er þvi ekki
að undra þó að lýðræðissinnar
reyni að sporna við þessum
þrýstingi.
Um leið og þetta er sagt er
skylt að geta þess að starfsfólk
útvarps og sjónvarps rækir
störf sín yfirleitt af stakri kost-
gæfni, oft með góðum árangri,
miðað við erfiðar aðstæður. Og
það er rangt að þetta starfsfólk
verði sem heild fyrir gagnrýní,
sem rætur á að rekja til örfárra
pólitiskra öfgamanna, sem ekki
geta unað settum reglum ríkis-
fjölmiðla.
Blöðin, hljóðvarpið og sjón-
varpið gegna þýðíngarmiklum
hlutverkum i nútima þjóð-
félagi. Það má efalítið gagn-
rýna eitt og annað i starfsemi
þessara fjölmiðla allra, enda
mistökín mannleg. Mestu máli
skiptir að læra af tiltækri
reynslu, forðast þau viti, sem til
varnaðar eigá að vera, og
stefna að batnandi þjónustu
við borgarana. Sú þjónusta
verður bezt tryggð til frambúð-
ar ef almenningur i landinu
stendur trúan vörð um frjálsa
blaðamennsku, þar sem ólík
sjónarmið hafa möguleika til að
ná eyrum og augum þjóðarinn-
ar, og einstaklingarnir rétt til að
draga sínar eigin ályktanir af
gangi mála.
iSt&k THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER
Áður en Pat fékk heila-
blæðinguna brugðu þau
hjónin sér aðeins út I
sambandi við 200 ára af-
mæli Bandaríkjamanna.
aðeins
segulbandið
áNixon
Eftir Charles Foley
San Ulemente — Einn er sá
maður, er til skamms tíma lét
mikið að sér kveða, en mun
hafa hljótt um sig í kosninga-
baráttunni er nú fer í hönd í
Bandaríkjunum. Það er
Richard M. Nixon, fyrrum for-
seti. Ilann situr nú á friðarstóli
heima hjá sér í San Clemente
við Kyrrahafið og hefur ekki
annan hlustanda en segul-
bandstækið sitt, þar til kosning-
unum lýkur. Það hlýtur að vera
súrt í broti fyrir mann, sem
telur, að hann hafi svo ótal
margt að bjóða þjóð sinni.
En eftir kosningarnar ætlar
hann að leysa frá skjóðunm.
Hann hefur frá mörgu að segja
og ætlar sér svo sannarlega
ekki að lúra á því, heldur láta
gamminn geysa í greinum, sjón-
varpsþáttum og endurminning-
um. Um leið og talningu at-
kvæða úr forsetakosningunum
lýkur í nóvember n.k. ætlar
David Frost, hinn víðkunni og
vinsæli sjónvarpsmaður, að
hefja upptöku á sex klukku-
stunda sjónvarpsviðtali við
Nixon. Mun viðtali þessu verða
sjónvarpað um heim allan.
Snemma á næsta ári mun hand-
ritið að endurminningum
Nixons komast í hendur útgef-
anda, Warner Books, og New
York Times hefur þegar keypt
birtingarrétt að greinum úr
bókinni svo og dreifingarrétt að
þeim um heim allan.
En eins og nú standa sakir
þvælist skuggi Nixons fyrir
báðum þeim mönnum, sem
berjast um útnefningi Répú-
blfkanaflokksins til forseta-
kjörs. Nú þegar forkosningarn-
ar eru um garð gengnar er erf-
itt að halda Nixon gersamlega
utangarðs. Einkum á Gerald
Ford erfitt um vik hans vegna,
því að hann á honum frama
sinn að þakka, þrátt fyrir
Watergate, og sýndi honum
reyndar tryggð og trúnað, þar
til yfir Iauk. Reagan var aldrei
eins nátengdur forsetanum,
enda minnir hann kjósendur
oft á það, að „Richard Nixon
hafi sett keppinaut hans í emb-
ætti" og fullvissar þá um, að
„áhrifa Nixons muni á engan
hátt gæta í sinni stjórn." En
enda þótt Reagan hafi hvergi
komið nærri Watergate-
hneykslinu, þá veitti hann
Nixon dyggan stuðning, þar til
hann hrökklaðist frá völdum,
og það vita kjósendur lika
mætavel.
Áhrifa Nixons gætir lítið í
San Clemente,' þar sem hann
hefur búið vel um sig. Eftir að
hann kom heim úr för sinni til
Kína í febrúar sl. hefur verið
mjög hljótt um hann. Grannar
hans, sem flestir eru auðmenn
á eftirlaunum, leiða hann kurt-
eislega hjá sér. Enginn snýr sér
við og horfir á eftir þessum
fræga manni, þegar hann birt-
ist, en það gerist a.m.k. einu
sinni í viku til að Ieika golf f
Shorecliffs Golf Club, sem er
ekki af verri endanum.
Enda þótt marghrjáð eigin-
kona Nixons, Pat, hafi fengið
slag og heilablóðfall og sjálfur
hafi hann verið sviptur réttind-
um til að stunda lögfræðistörf í
New York ríki, lítur hann
prýðilega út, hress í bragði og
sólbrúnn. Hann borðar nokkuð
oft úti, einkum á eftirlætisveit-
ingastað sínum, E1 Adobe, sem
er mexikanskur. Ennfremur
skreppur hann stundum í heim-
sóknir til góðra granna, svo sem
Walters Annenbergs og James
Roosevelts. Annenberg var í
forsetatíð Nixons skipaður
sendiherra Bandaríkjanna i
Bretlandi, en Roosevelt stjórn-
aði kosningabaráttu demókrata
í Kalifbrníu, sem beittu sér fyr-
ir kjöri Nixons árið 1972.
Þar fyrir utan gætir nærveru
forsetans fyrrverandi sáralftið í
Suður-Kaliforníu, og það eina,
sem minnir á tilvist hans er
skjöldur á vegg gömlu trúboðs-
stöðvarinnar í San Juan
Capistrano, þar sem minnzt er
heimsóknar Richard Nixons
Bandaríkjaforseta. Þá hefur
Paul Presley, ákafur aðdáandi
Nixons komið á fót minjasafni á
hóteli í San Clemente, sem
hann kallar „Dálítið sögusafn".
Safn þetta hefur verið starf-
rækt um 6 mánaða skeið, og
getur þar einkum að líta minja-
gripi og fleira viðkomandi
Nixon. Um 30 þúsund manns
hafa þegar skoðað þessa sýn-
ingu. Nixon nýtur ennþá mikils
fylgis í Suður-Kaliforníu, og
gestabókin í safninu er full af
mærðarlegum yfirlýsingum.
Einhver gestanna hefur til
dæmis skrifað: „Tlerra Nixon,
þér eruð þjóðargersemi."
Þjóðargersemið sjálft dregur
ekki af sér við samningu endur-
minninga sinna, og les klukku-
stundum saman inn á segul-
bönd eða skrifar eitt og annað
niður á gul blöð. Leyniþjónust-
an gætir hans vendilega, og eft-
ir að hann lét af forsetaembætti
hefur hann haft skrifstofu og
starfslið á kostnað bandarískra
skattgreiðenda. Rekstrarkostn-
aðurinn á þessu ári mun nema
138.000 Bandaríkjadollurum.
Þegar hringt er á skrifstofuna
svarar skýr og falleg kvenrödd:
„Skrifstofa Nixons forseta".
Hins vegar vill enginn í La Casa
Pacifica ræða við blaðamenn.
Menn velta því nú fyrir sér,
hvers vegna Nixon hafi valið
David Frost til þess að eiga við
sig viðtal. Að áliti Frosts var
það ekki vegna þeirra peninga,
sem Nixon mun fá fyrir snúð
sinn, en hann mun fá greidda
milljón dollara fyrir að sitja
fyrir svörum í tvær klukku-
stundir samfleytt, alls tólf sinn-
um, og úr því verður unnin sex
klukkustunda viðtalsþáttur til
flutnings í sjónvarpi. Frost tel-
ur, að önnur sjónarmið en fjár-
hagsleg hafi legið til grundvall-
ar, m.a. hafi Nixon líkað vel
sjónvarpsviðtal, sem hann átti
við hann i kosningabaráttunni
1968, og einnig hafi hann verið'
ánægður með langan viðtals-
þátt þar sem Spiro Agnew þá-
verandi varaforseti sat fyrir
svörum.
„Honum fannst ég hafa gætt
sanngirni við meðhöndlun efn-
isins," sagði Frost. „Það hefur
eflaust átt sinn þátt í þvi, að
hann veitti mér umboð til að sjá
um meðhöndlun efnis algerlega
upp á eigin spýtur. Samkvæmt
því fær hann ekki að kynna sér
eina einustu spurningu fyrir-
fram né heldur að sjá þættina,
þegar gengið þefur verið frá
þeim, fyrr en þeir verða sendir
út.“
Talið er að þessir sjónvarps-
þættir muni kosta þrjár
milljónir dollara, en auk
Nixons munu aðrir koma þar
THE OBSERVER THE OBSERVER THE OBSERVER