Morgunblaðið - 23.09.1976, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1976
Bragi Ásgeirsson
Snemma sumars barsl
undirrituðum í hendur ritling-
ur er bar heitið Hvitbók
F.Í.M., og er hér um að ræða
greinargerð Félags islenzkra
myndlistarmanna um deilu
þess og borgarráðs Reykja-
víkur vegna Kjarvalsstaða.
Ekki er getið höfundar þessa
ritlings, en mér kemur það
spánskt fyrir sjónir að félagið
í heild er gert ábyrgt fyrir
þeim skoðunum er þar koma
fram, þ.e. hver og einn fé-
lagsmaður. Mér er ekki
kunnugt um að þessi ritling-
ur hafi verið lagður fram á
almennum fundi til umræðu
og samþykktar
Hér virðist mér um innan-
félagsmál að ræða, en með
því að fram kemur að ritlingi
þessum hefur verið dreift til
ýmissa aðila utan félagsins,
án þess að greinargerð sé
gerð fyrir því hverjir þeir aðil-
ar eru, fer málið að vandast.
Margt bendir til að ritsmíð
þessari sé beint til annarra en
félagsmanna, vegna þess að
ýmislegt kemur þar fram er
öllum myndlistarmönnum á
að vera kunnugt um, og þvi
með öllu óþarft að vera að
skóla þá í þeim fræðum, t.d.
kaflinn ,,Hvað er myndlist"
(!). Margt þar hefði átt heima
i opnum umræðum meðan á
deilunni stóð og mátt skoðast
sem innlegg í það mál. Vísa
ég hér til þess.að einungis
einn myndlistarmaður, er
ekki ritar að staðaldri í blöð,
birti skörulega grein um
þessi mál (Kjartan Guðjóris-
son), aðrir völdu þögnina, tel
ég þá ekki fram ómálefnalegt
pex. — Liðveizla myndlistar-
manna, listfræðinga og
áhugamanna var þannig í
lágmarki á opinberum vett-
vangi í þessu mikilsverða
baráttumáli, allan tímann
sem deilan stóð, en þvi meir
var unnið á bak við tjöldin,
og vissi í rauninni enginn
hvernig mál stóðu fyrr en
deilan var leyst, og félags-
mönnum þá hóað saman til
þess að samþykkja þegar
ráðinn hlut. Sú mun þó venja
í fagfélögum að leggja mál
fyrir boðaða félagsfundi þar
sem fundarmál eru kynnt til
umræðu og atkvæðagreiðslu
áðar en félagsstjórnir ráða
málum til lykta. Á nefndum
fundi kom það fram að fund-
armenn ættu þann eina kost
að samþykkja framkomin
samningsdrög, ella ræki allt i
strand um ófyrirsjáanlega tið
Þótti mér og raunar fleirum,
að upplýsingar til óbreyttra
félagsmanna væru i lágmarki
undir umræðum og allt á
huldu í svörum ef að var
spurt.
Þessum pistli er þó alls
ekki ætlað að snúast um
Kjarvalsstaðadeiluna né
megininnihald Hvitbókarinn-
ar, sem er umfjöllun og
skýrsla um gang mála, og
þanníg séð góðra gjalda
verð. En hér koma fram mis-
sagnir ásamt fullyrðingum,
sem ekki er rétt að láta ómót-
mælt og gefur þá um leið
tilefni til nokkurra hugleið-
inga um félagsmál myndlist-
armanna alnennt — en þau
tel ég í ólstri, og þá fyrst og
fremst vegna skorts á félags-
hyggju, auk þess að málum
er ekki skipað af hægri víð-
sýni sem heild. —
Það er aðallega þrennt
sem ég vil beina athygli að í
nefndri Hvítbók og ber þá
fyrst að nefna þá staðhæf-
ingu í fyrstu málsgrein „að
FÍM sé fagfélag þeirra er gert
hafa gerð myndlistarverka að
ævistarfi". Ég vil álíta, að i
þeim skilningi sem almennt
er lagður á fagfélög og með
tilvísun til skilgreiningar
orðabókar, geti slíkt ekki
með öllu staðizt, vegna þess
að hér er um lokað félag að
ræða, sem fjöldi starfandi
myndlistarmanna stendur ut-
an við og það hefur tekið
margan vel menntaðan
myndlistarmann langan tíma
að fá inngöngu i „helgidóm-
inn". Það er einnig sérstætt
sem átt hefur sér stað, að
viss „kjarni" innan félagsins
hefur getað haldið utangarðs
Bragi Asgeirsson
Hvítbók
FIM—
og félags-
mál mgnd-
listarmanna
starfandi myndlistarmönnum
árum saman þrátt fyrir að
þeir hafi uppfyllt öll ákvæði
laga félagsins til inngöngu
— verið teknir með á tilskil-
inn fjölda haustsýninga og
jafnvel haldið margar einka-
sýningar að auki — Slík
meðferð mála mun ekki vera
fyrir hendi í neinu félagi er
nefna vill sig fagfélag og hér
hafa myndlistarmenn haft
strangari reglur en t.d. félög
annarra listgreina. . .
Félagið hefur þannig, allt
frá klofningi þess uppúr
1950, starfað í megindrátt-
um til skamms tima sem lok-
aður listhópur, þar sem fáir
útvaldir fengu inngöngu, og
þeir sem ekki reyndust þar á
réttri línu áttu ekki framavon.
Það er fyrst nú hin síðari ár
að bjarmar af nýjum tíma, og
þróunin hefur beinzt i þá átt
að félagið verði fagfélag í
reynd, og það mun flestra
ósk að svo verði fyrr en siðar.
Munu þá margir þeir ganga í
félagið sem staðið hafa utan
þess um árabil, t.d. vafalítið
hópur sá er yfirgaf það fyrir
nokkrum árum.
Hlutverk félags er velur sér
það virðulega heiti „Félag ís-
lenzkra myndstarmanna",
hlýtur að eiga nokkrum
skyldum að gegna gagnvart
áhugamönnum um lands-
byggð alla — og með slíkt
baksvið starfar t d finnska
myndlistarsambandið. FÍM
virðist því miður, enn sem
komið er, einangrast við höf-
uðborgarsvæðið Fagfélag
myndlistarmanna verður þó
að teljast forsvari slikra um
land allt og því er hér viðtækt
starf að rækja Innan þessa
fagfélags eiga að starfa list-
hópar með eigin stefnumörk
og fórna þeim kröftum sin-
um, en ekki að standa i stríði
við heildarsamtökin i þvi
skyni að leggja það undirsig.
Fagfélagið á m a. að greiða
fyrir sýningum listhópa frá
dreifbýlinu, greiða fyrir upp-
lýsingafræðslu, en hvorki að
segja þeim fyrir verkum né
marka þeim bás.—
Hér er það vöxtur og við-
gangur allrar íslenzkrar
myndlistar sem er í húfi, og
það er ekki fyrr en FÍM hefur
sett sér slíkar starfsreglur að
það geti með réttu nefnt sig
fagfélag íslenzkra myndlistar-
manna.
— Fjórði liður fyrstu grein-
ar hermir frá þvi, að félagið
(FÍM) „hafi kynnt meir og
betur íslenzka myndlist á er-
lendri grund en nokkur opin-
ber aðili". Engin ástæða er til
að hreykja sér hátt, þótt hér
sé farið með rétt mál, þvi að
félagið hefur að mínum dómi
jafnan setið á bossanum og
beðið eftir að boð um sýning-
ar bærust erlendis frá. Það
hefur ekki haft frumkvæði að
því að kynna á eigin spýtur
islenzka myndlist erlendis,
ekki staðið fyrir útgáfu kynn-
ingarrita, veglegra sýningar-
skráa né bókar um list félag-
anna, og ekki leitað hófanna
um sýningarskipti við er-
lenda aðila Kenna má hér
um féleysi, en þó öllu fremur
skorti á framtaki, þvi að þetta
reyndist á færi ungs fólks er
stóð að félagsskapnum
SÚM, margfalt fámennari og
fátækari, en það hefur upp-
skorið ríkulegan ávöxt gegn-
um sambönd víðs vegar.
FÍM hefur ekki átt frum-
kvæði að aðild að Norræna
listabandalaginu (sambandi
norrrænna myndlistar-
manna). Bandalag það hefur
reynzt svo máttvana að það
hefur klúðrað niður banda-
lagssýningum er haldnar
voru á tveggja ára fresti um
áratugaskeið. Sem betur fer
er bandalag þetta aftur í sókn
um þessar mundir, a.m.k.
hvað samskipti listamanna
innbyrðis áhrærir, en þó
einkum hvað fundarhöld og
firnalangar ályktsgerðir
áhrærir, sem einungis fáir
sérvitringar nenna að lesa.
Hvað alþjóðleg samskipti
áhrærir þá erum við ennþá
ekki félagar í myndlistargeira
UNESCO, þótt okkur hafi
boðizt það gegn tiltölulega
litlum pening. Þá var ekki
þegið boð til stjórnar FÍM,
um að senda sérstaklega 2
aðila á fundinn í Schwerin
sumarið 1975, en þar sátu
þó fulltrúar íslands sjálfkrafa
þeir er settu upp sýningar-
deild félagsins á Biennalin-
um í Rostock (undirritaður og
Gylfi Gíslason). Norrænir
starfsbræður mínir og áhrifa-
menn í félagsmálum í heima-
löndum sínum hafa um ára-
bil margir hverjir margsinnis
spurt mig hvers vegna ís-
lendingar væru ekki í þess-
um samtökum (AIAP) —
Association Internationale
Des Arts Plastiques — og ég
hef svarað því til, að það
væri okkur um megn fjár-
hagslega. Þessir menn hafa
um árabil reynt að fá ákvæð-
um breytt og tókst það á
næstliðnum fundi, og varð
það m.a. til þess að íslend-
ingum var sérstaklega boðið
á fundinn. Óskiljanleg töf og
hik klúðraði boðinu, og var
það boð þó af hárri gráðu
fyrir FÍM. Með þátttöku í
þessum samtökum öðlast að-
ilar margs konar réttindi, og
vist er að FÍM myndi virtara í
augum ráðamanna væri það
tengt samstarfi þjóða.
Aðalritari skrifstofunnar í
París, Dunbar Marshall-
Malagola. sem lét sér mjög
annt um okkar hlut, kvað
íslendinga verða að koma í
samtökin og væri það þó 20
árum of seint! Hann kvaðst
ekki skilja landsmenn —
staddur á íslandi ári áður
heimsótti hann Listasafnið
með tilhlökkun til þess, sem
hann sæi þar m.a. eftir Erró,
en þar var ekkert að sjá frá
hendi þessa málara. Mig
hafði naumast dreymt um að
fá að taka þátt í jafn virðu-
legri samkundu. Á leiðinni
frá Rostock til Schwerin var
ekið um Mechlenburg og set-
in þar veizla ! ævafornri höll
— alla leiðina fylgdu okkur
lögregluþjónar á mótorhjól-
um, sem væru hér þjóðhöfð-
ingjar á ferð, og fánar dregn-
ir á allar stengur vegna ráð-
stefnunnar fyrir framan
hótelið í Schwerin alla ráð-
stefnudagana — það glæsi-
legasta hóte! sem ég hef gist.
Voru heimamenn hér að
votta Unesco virðingu sina.
Við Gylfi komum heim
með upplýsingar um eðli og
starfsemi þessa myndlista-
geira og hliðstæða starfsemi
annarra listgreina, svo að
það eitt var eftir, að FÍM setti
sig í beint samband við skrif-
stofu Unesco í Paris. í stað
þess er skotið saman fundi
eftir dúk og disk og nefnd
sett á rökstóla til þess að
athuga málið! Ég verð að
viðurkenna að þessi meðferð
málsins olli mér ómældum
vonbrigðum og neitaði ég að
eiga sæti i slíkri nefnd. Hér
hefðu skjót og eðlileg við-
brögð leitt til mikilla happa,
því að sjálfsögðu er það
ómetanlegur hagur fyrir okk-
ur að taka þátt í sem víðtæk-
ustu alþjóðlegu samstarfi á
myndlistarsviðinu og getur
skipt sköpum fyrir framtíð og
frama margra myndlistar-
manna, er lifa hér einangrað-
ir, bundnir þröngum og
skipulagslausum markaði
— Að lokum upplýsir Hvit-
bók það alvarlega atriði að
það var FÍM sem virðist hafa
átt frumkvæðið að þvi að
staða framkvæmdastjóra yrði
skipuð listfræðingi, en sömu
menn hafa reynt að telja
félögum sinum trú um að
það hafi verið krafa borgar-
ráðsmanna og um leíð var
veitzt að núverandi forstjóra,
m.a. vegna þess að hann
væri ekki listlærður — starf
hans nefnt eins konar hús-
varðarstarf með forstjóra-
heíti Að sjálfsögðu verða
listfróðir og þ.á m. listfræð-
ingar að vera ráðgefendur
um það er lýtur að listrænni
hlið i starfsemi hússins, en
það er einungis slagorð að
framkvæmdastjórinn verði að
vera listlærður frá skóla,
enda gefur enginn skóli próf
til slikra athafna. — Aðalrit-
ari finnska myndlistarsam-
bandsins Veli Pekka
Vahanen, er ólærður um
myndlist, en hann hefur list-
fræðinga i þjónustu sinni og
lýtur allt skrifstofu- og
rekstrarhald sambandsins
hans forsjá. Hér er það
rekstrarþekking sá drifkraft-
ur, ásamt útsjónarsemi, sem
máli skiptir, og því eiga störf
framkvæmdastjóra og list-
ráðunauts að vera aðgreind.
Um starfsemi AIAP skal
þess getið, að auk athafna-
semi í Kraká i Póllandi og
Vancouver á árinu fóru
fundarhöld fram í Bagdad í
Persíu í maí sl. og var þá
tveimur þátttakendum hvers
Norðurlanda boðið (ásamt
mökum). Bárust mér þaðan
kveðjur, og spurzt var um „af
hverju ísland væri ekki enn
komið i samtökin", og kem
ég þeirri spurningu hér með
á framfæri til að ýta við því
máli. Örugglega hefðu tveir
farið héðan til Persíu ef skjótt
hefði verið brugðizt við, og
þá m.a. sérstaklega verið
boðið á slóðir Súmera, elztu
þekkjanlegrar menningar, og
hefði ég sannarlega unnað
öllum mínum félögum þá
dýrlegu upplifun. — En
máski hefur enginn áhuga á
slikri för? — það á eftir að
sýna sig, og m.a. með við-
brögðum við þessum pistli,
sem ætlað er að vekja til
umræðu og athafna.
Að endingu vil ég víkja að
því að svo lengi sem félags-
mál eru ekki borin upp á
reglulegum almennum
félagsfundum, en ákvarðanir
um mikilsverð félagsmál
teknar utan funda og jafnvel
gefin út „Hvítbók" sem
hirðisbréf stjórnenda félags-
ins, — þá virðist hinn opni
vettvangur eini vegurinn til
leiðréttingar misvisandi skrif-
um Hvítbóka af þeirri gerð,
er hér um ræðir.