Morgunblaðið - 22.12.1976, Blaðsíða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1976
Ofurlítið meira um
gull og gullpeninga
Örvarnar sýna bletti I fölsuSu peningunum — þessir blettir eru ekki f
peningunum í upphaflegu útgáfunni.
Ég hef áður rakið það í þessum
þáttum mínum, að gull og elektrum
voru fyrstu málmarnir sem notaðir
voru í peninga Enn þann dag í dag
eru allir hinir vönduðustu og beztu
peningar búnir til úr gulli Gullið
hefir þann ágæta eiginleika að það
hvorki ryðgar né tærist né heldur
fellur á það Það er mjúkur málmur,
harkan er aðeins 2,6 stáls 4,5 Þess
vegna gátu myntmeistarar forn-
Hellena gert stórkostleg listaverk á
gullpeninga með hinum frumstæðu
verkfærum, sem þeir höfðu yfir að
ráða Gull er einnig afar teygjanlegt
Það er svo teygjanlegt, að hægt
myndi að búa til 80 kílómetra lang-
an þráð úr gullpeningi, sem vegur
eina Tróju únsu en hún er 31,1 033
grömm Gull getur haft mismunandi
líti — gulan, grænan, rauðan og
hvítan Fer það eftir því hvaða
málmum er blandað við það Þeir
málmar sem helzt eru notaðir með
golli eru silfur, kopar, zínk og nikkel
Silfur og zínk gefa gullinu grænleit-
an blæ, kopar rauðan og nikkel er
notað í hvítagull
Óvissan í efnahagsmálum heims-
ins, verðbólga og ótti við frekari
verðbólgu hefir orðið til þess, að
fólk víða um heim hefir fest peninga
í gullpeningum Algengast er þetta í
Vestur Þýzkalandi og Sviss og
Frakklandi. Einnig er þetta algengt á
Ítalíu og nú undanfarið er það að
aukast mjög i Bandaríkjunum Og
hvernig peninga kaupa menn nú í
þessum löndum?
Frá Suður Afríku kemur einn
þekktasti gullpeningur seinustu ára
Krugerrand Mynteiningin heitir
Rand og er peningurinn kenndur við
Paul Kruger. Hann var eins og
margir muna úr bók sir Winstons
Churchill þar sem segir frá þátttöku
Churchills í Búastríðinu í Suður
Afríku um aldamótin siðustu, helzti
leiðtogi Búa i uppreisninni gegn
Bretum. í einum Krugerrandpeningi
er nákvæmlega ein Tróju únsa af
hreinu gulli Peningurinn sjálfur er
aðeins þyngri, eða 33,956 grömm.
Stjórn Suður Afriku seldi á síðast-
liðnu ári 4,8 milljón svona peninga
og var það 21 prósent af gullfram-
leiðslunni þar i landi á því ári Verð
á þessum peningi er skráð frá degi
til dags. Þegar gullúnsan var í
$ 1 30 20 á gullmakaðnum i London
nýlega var svona peningur seldur
fyrir $ 1 44 í Chicago ef keypt var eitt
stykki, en fyrir .$139 ef keypt voru
10 stykki Verðmismunurinn milli
skráðs gullverðs og verðsins á pen-
ingnum er þóknun o.fl.
Gullpeningar eru víða í Evrópu
seldir í bönkum, og minnist ég þess
hve gaman það er að koma í sviss-
neskan banka og sjá þar uppstilltri
röð af gullpeningum, og geta fengið
nýjasta verð og myndalistann yfir
helztu peninga, sem bankinn er með
hverju sinni Viðskiptavinir bankans
geta því valið um, hvort þeir vilja
leggja peninga sína inn á banka-
reikning, eða festa þá í gullpening-
um eða verðbréfum. Gullpeningana,
ef menn kaupa þá, geta menn feng-
ið geymda í bankahólfi Þeir eru
margir, sem keypt hafa gullpeninga
undanfarið vegna þess, að verð á
gulli hefir farið hækkandi, Á sein-
ustu 3 mánuðum hefir það hækkað
um $ 30 únsan. Er nú gullverð skráð
í London þannig, að gullúnsan var
$134.00 seinast þegar ég vissi
Þrátt fyrir mikla sölu á gulli hjá
Alþjóða gjaldeyrissjóðnum ársfjórð-
ungslega undanfarið, en hann mun
hafa gulluppboð mánaðarlega á

eftir RAGNAR
BORG
næsta ári, fer gullverð hækkandi
Versnandi staða sterlingspundsins
hefir orðið til þess að olíufurstarnir
hafa fest peninga í gulli, í stað þess
að leggja þá inn á reikning í London,
eins og þeir hafa lengi gert.
Ég hefi nú skrifað töluvert
umKrúgerrand peninginn, en það
eru sannarlega fleiri gullpeningar,
sem til sölu eru. Frakkar kaupa til
dæmis Napóleon gullpeninga og
selja þá reyndar líka. Austurrískir
gullpeningar eru margir til, en þess
ber að geta, að mikið af þeim er
endurslátta á gömlum peningum og
hafa því minna safnaragildi Banda-
rískir gullpeningar eru margir til,
sumir fágætir, aðrir algengir í stað
peninga kaupa menn líka gullsteng-
ur, og eru þær til af ýmsum stærð-
um. Hálf og heil únsa eru algeng-
asta stærðin.
Um leið og gullverðið hækkar og
eftirspurnin eftir gullpeningum
eykst, er hætt við að falsaðir pening-
ar komi fram í dagsljósið Það er
hægt að svindla á margan hátt. Ef
Krugerrand
peningurinn er sjaldgæfur og hefir
mikið söfnunargildi getur verið afar
ábatasamt að koma fram með nokk-
ureintök. Gull innihald nýju pening-
anna, stærð þeirra og einkenni geta
verið svo lík hinum upprunalegu
peningum, að það er ekki nema á
færi sérfræðinga að dæma Sem
dæmi um þetta má nefna Jóns Sig-
urðssonar peninginn, en 4 falsaðir
peningar voru rannsakaðir I London
í fyrra Athugun þeirra leiddi í Ijós:
Gull innihald nýju peninganna var
hið sama og í upprunalegu slátt-
unni 900, en blandan var önnur í
upprunalega peningnum var bland-
að saman gulli og kopar, en í fölsku
peningunum var blandað saman
gulli, kopar og silfri. Þetta kom í Ijós
við skoðun með röntgengeislum og
spektromæli. Fjöldi raufanna í rönd
peninganna var einnig mismunandi.
Þær eru 176 á upprunalega pen-
ingnum og 1 64 á þeim falska. Einn-
ig komu i Ijós blettir á fölsku pening-
unum, sem ekki voru á þeim ekta.
Ekki veit ég hvort þetta hefir orðið til
þess, að Jón Sigurðssonar pening-
urinn, sem í fyrra var skráður á
$400 í ameriskum verðlistum í
fyrra, er nú skráður á aðeins $275
Hér heima hefir verðið haldist nokk-
urn veginn óbreytt, eða um
40—50 000 krónur, þrátt fyrir
hina miklu verðbólgu. Þó ber þess
að geta að á uppboði, sem haldið
var 13. nóv. s.l. seldist þessi pen-
ingur fyrir 40 800 krónur með sölu-
skatti og milli vina hefir hann farið á
þetta 35—40.000 krónur.
Eins og að ofan greinir er oft getið
um karöt og fínleika gulls í gullpen-
ingum. Eftirfarandi tafla gæti orðið
einhverjum að haldi, er þeir kaupa
gullpeninga í framtíðinni. Hreint
gull er 24 karöt. Fínleiki gulls í
sambandi við aðra málma er skráður
í þúsundustu hlutum. Hreint gull er
því auðvitað þúsund/1000 hlutar.
Rétt hlutfall er milli karata og þús-
undustu hluta. Þannig eru 18 karöt
750/1000
Af þessari töflu má til dæmis sjá,
að Jóns Sigurðssonar 500 krónu
peningurinn er 21,6 karöt og í hon-
um eru gull að 900/1000 hluta
Þegar maður kaupir gullpening, þarf
maður að vita um gullinnihaldið, ef
festa á fé í gulli, og er þá peningur-
inn veginn og seldur eftir skráðu
gullverði. En sá er líka gallinn á, að
ýmsir falsarar hafa sett á markaðinn
peninga, sem eru eins og uppruna-
legu peningarnir, en gullinnihaldið
minna Geta þessir peningar verið
haganlega gerðir, svo ekki sést mis-
smíð á, en ýmis ráð eru þó til að
finna hið rétta út ef vandlega er
skoðað Hefi ég séð í Kaupmanna-
höfn afar haganlegt og vel smíðað
tæki til að ganga fyllilega úr skugga
um það hvort danskir gullpeningar
eru ekta eða ekki. Var það hinn
þekkti danski myntfræðingur Johan
Chr Holm, sem sýndi mér þetta
tæki, sem mun vera um 100 ára
gamalt
Fyrir utan þá gullpeninga, sem
nefndir eru hér að ofan, og menn
festa fé í, er ekki úr vegi að minnast
á ensku sovereign peningana Það
voru einmitt þessir peningar sem
enskir kaupmenn notuðu, er þeir
greiddu íslenzkum bændum fyrir
sauðina er þeir keyptu. Eru til hér á
landi allnokkrir slíkir peningar með
myndum af Viktoríu drottningu og
Játvarði 7. konungi Á síðastliðnu
ári kom svo á markaðinn 10 rúblu
peningur frá Rússlandi, kallaður
chevronetz. Munu rússar hugsa sér
að slá þessa peninga árlega Er
peningurinn 21,6 karöt og vegur
8,605 grömm. Ekki er peningur
þessi þó ætlaður sovéskum mynt-
söfnurum, því þeir eru engir til. Það
er bannað þar fyrir austan að safna
mynt. Þar má enginn eiga neitt,
nema ríkið. Peningur þessi er samt
hinn eigulegasti gripur. fyrir hvaða
safnara sem er, og hann fæst í
Bandaríkjunum veit ég og víða í
Evrópu, þótt ekki sé hans getið í
nýjasta myntlista frá Spink í Lond-
on.
Og svo að lokum þetta um allt
heimsins gull. Það er álit sérfræð-
inga, að ekki hafi verið grafið úr
jörðu meira gull, allt frá þvi er fyrst
var farið að grafa það, en kæmist
fyrir í sæmilega stórum flutninga-
dalli, eða 94 þúsund tonn! Eftir
munu vera í jörðu um 47 þúsund
tonn í Suður Afríku og um 155
þúsund tonn í Sovétríkjunum; já og
hvernig var það? Var ekki einhver að
segja frá því einhverntíma að það
væri gull í Esjunni?
24 karöt 1000 20 karöt 833,3
23 958,3 18 750
22 916,6 16 666,7
21,6 900,0 14 583,3
21 875 1 041,7
Kátlegum kvon-
bænum vel tekið
Hveragerði 15. des.
SÍÐASTLIÐINN föstudag
sýndi Leikfélag Hvera-
gerðis Kátlegar kvonbænir
í Hótel Hveragerði. Leik-
stjóri var Benedikt Árna-
son, en leikmynd gerði Jill
Brooke. Leikritið þýddi
Bjarni Guðmundsson.
Formaður leikfélags Hvera-
gerðis, Sigurgeir Hilmar Frið-
þjófsson, skrifar eftirfarandi m.a.
í leikskrá: Sérstaklega þökkum
við Benedikt Árnasyni og Jill
Brooke, sem gerði leikmyndina,
natni þeirra, þolinmæði, hlýtt við-
mót og vináttu, en þau munu
áreiðanlega skipa veglegan sess í
hjarta okkar, sem með þeim
unnu.“
Þetta hlýtur að vera rétt því
sýningin ber þes merki að leik-
stjóranum hefur tekizt að laða
fram það bezta hjá leikurunum.
Mörg hlutverk voru mjög vel leik-
in og má þar nefna Aðalbjörgu M.
Jóhannsdóttur sem leikur frú
Hardcastle. Ferð Aðalbjörg á
kostum í þessu hlutverki. Jómfrú
Hardcastle er leikin af Svövu
Hauksdóttur. Leikur Svava af
næmleika og glettni. Jómfrú
Neville leikur Inga Wiium af
miklu sviðsöryggi. Marlow yngri
er leikinn af Sigurgeir H. Frið-
þjófssyni, en það er mikið hlut-
verk sem gefur mörg tilbrigði og
ræður Sigurgeir vel við þau. Hast-
ings er leikinn af Níels Kristjáns-
syni. Er hann mjög góður og
hefur greifalega framkomu.
Guðjón H. Bjarnason er skemmti-
legur sem Hardcastle. Tobba
Trunt leikur Steinþór Gestsson.
Gerir Steinþór Tobba frábær skil,
er léttur og gamansamur og vakti
mikla kátinu. Leikhúsgestir
kunnu vel að meta þessa kvöld-
stund. Hafið þökk.
— Georg.