Morgunblaðið - 22.12.1976, Blaðsíða 22

54 MGRGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1976
SIGURÐUR HAUKUR GUÐJÓNSSON SKRIFAR FRÁ KAUPMANNAHÖFN
Fyrir nokkrum árum var sendiprestsembættið í Höfn á allra vörum.
Blört birtu þakkabréf til þessarar líknarhandar íslenzku kirkjunnar
sem strauk þjáninf>ar af sjúkum ennum, leiddi afvegavillt ungmenni
frá dönskum rennusteinum til heimahaga á ný, gaf „mállausum" orð,
tengdi slilin bönd yfir Atlandsála. Þetta hafði allt hafizt f virðulegri
hiskupaveizlu, bjöllurnar hringdu vor nýrra samskipta yfir iðukast
hins daglega llfs, og þreyttir þjónar kirkjunnar böðuðu sig I dýrðar-
Ijóma þess starfs, er hér var unnið. Enn var kirkjunnar þörf, enn var
starf hennar nokkurra blekdropa virði. En hvað ssvo? Já, hvað svo?
Allt f einu var þakklætið orðið íslenzkara, — grafið í þögn, eða var það
kannske það, að hlöðin okkar hefðu ekki lengur áhuga á að birta
frásagnir af því sem vel er gert? Við hjónin greikkuðum spor okkar
eftir hálum götum að Öster-Voldgade 12. Jú, hér stóð það skýrum
stöfum: SENDIRÁÐSPRESTUR. Hann var þá hér í Höfn enn.
Það er undarlegt að ganga upp
þessa stiga. í látleysi sfnu hvísla
þeir til íslenzka gestsins: Drag
skó af fótum þér, því þú ert
staddur á helgum stað. I þessu
húsí voru þau orð sögð, voru þau
orð skráð, er tendruðu islenzk
brjóst til vitundar um það, að þau
væri frjálsra manna en ekki
þræla. Enn er eins og veggir, loft
og gólf sér brumvagga vors hinn-
ar fslenzku þjóðar. Já, hér, hér á
þessum stað bjó Jón, hér hugsaði
hann, héðan flugu sindur af
steðja hans yfir frosinn svörð fs-
lenzkrar þjóðarvitundar. I lát-
leysi sínu er þetta hús varir í kór
íslenzkrar sögu, kannske of sann-
ar, til þess að allir fái séð, að þeim
hæfir ekki farði. Þau brunnu mér
á eyrum orð námsmannsins,
sem sagt hafði við mig: Við krefj-
umst að rikisstjórnin setji upp
mötuneyti fyrir okkur f húsinu,
þar sem við getum fengið ódýran
mat og ódýran drykk. Það væri
hægt að henda þessum presti út,
og láta síðan kokk hafa fbúðina f
staðinn.
Undarleg orð. Sannarlega væri
það verðugt, að einhver framtaks-
söm vera leigði eða keypti hús til
slfkrar starfsemi, fengi jafnvel
húsnæðið gefið af rfkinu, en hvar
er menntun fslenzku þjóðarinnar *
stödd, sem stimplar hæf til náms
á erlendri grundu þau börn er
ekki skilja, að Öster-Voldgade 12
er ekki þessi staður? Tfmi er til,
að þjóð lfti til skóla sinna, er
útskrifuðum er ekkert heilagt
annað en undanrennuglundur er-
lendra áróðursvéla. Vonandi voru
þetta stríðniorð aðeins, sögð til
þess að reyna gamlar taugar. En
gætum okkar samt, ,,trúboðarnir“
innan fslenzkra skóla eru iðnir.
Fyrr en varir gæti Islendingum
öllum þótt það sjálfsagt að breyta
Húsi Jóns Sigurðssonar í matsal,
og síðan jafnvel í krá. En gott var
að fá að ganga þessa stiga fyrir þá
tíð. Eg hrekk við. Þrepin eru á
enda. Gremja mfn og lotning tak-
ast f hendur. Við knýjum dyra.
Islenzk gestrisni! Kannske
verður henni aldrei með orðum
lýst þessari systur vorgeislans, —
en hún lifir enn, og sra Jóhann og
hún búa í sátt og samlyndi, og
jeiða gesti í stofu og búr.
1975 vakti það furðu margra
heima á Fróni, er þessi kempulegi
maður yfirgaf eitt af „feitu"
brauðunum í höfuðborginni, eftir
örstutta þjónustu, og hélt hingað
til Hafnar til starfs í viðlendasta
prestakalli islenzku kirkjunnar.
Um Norðurlöndin fjögur nær kall
hans, og enginn veit með fullri
vissu, hve margir eiga kröfu til
þjónustu hans. En hér er hann,
hverjum þeim til halds og trausts
er þiggja vill, kirkjunnar þjónn,
með skyldur hennar á herðum,
einn islenzkra presta tengdur
kirkju- og utanríkisráðuneytun-
um báðum f senn.
— Nei, ég var ekki að flýja
neina ytri kló, segjum heldur, að
eg hafi verið að leita að sátt við
mitt eigið brjóst. 1954 var eg kall-
aður til forfallaþjónustu fyrir
kempuna sra Halldór Kolbeins til
Vestmannaeyja, og 1956 varð ég
annar prestanna þar. Þetta voru
dýrleg ár, eg var viss um að Guð
var i starfi með mér, mér fannst
lífið fullt af gjöfum, eg eignaðist
fólkið að vinum, deildi með því
gleði og sorg. Þarna hefði eg þvi
kosið að kvelja líf mitt allt. En
prestur er þjónn, þjónn þess Guðs
sem sendir hann útá akurinn, og
þegar árin voru orðin 19, þá
fannst mér, sem kærleikur Guðs
til þessara vina minn í Eyjum
þyrfti nýja tungu, nýtt líf. Eg
gekk á Helgafell og ræddi þetta
við Guð minn, það var ekki sárs-
aukalaust, en eg sótti í burtu og
haustið 1972 varð eg prestur í
Reykjavík. Svo kom GOSIÐ. Það
var ekki aðeins Helgafell sem
rifnaði, mér fannst brjóst mitt
gera það lika, — fannst eg hefði
átt að vera með þessum vinum
mínum i útlegðinni, deila með
þeim lifi og kjörum. Ungar rætur
i nýju kalli, meðal elskulegs fólks,
þoldu ekki þessi átök samkennd-
arinnar, lömuðu þrek mitt, og þá
ákvað eg að sækja á nýjar slóðir.
Þannig atvikaðist það, að eg varð
prestur hér, ráðinn til þriggja ára.
Og hér líður mér vel. Eg syng
messu með tveggja — þriggja
vikna millibili f St. Pálskirkjunni,
hérna fyrir handan, og reyni sfð-
an að fylgjast með, hvar þjónustu
minnar er þörf.
Sfminn hringir: Það held eg
ekki. Eg hefi aðeins heyrt um
einn ungling, sem fór þar um. En
eg fer þangað eftir tvo daga og sé
hann þar, þá læt eg vita.
— Það var verið að spyrja um
ungling, sem haldið er, að hafi
tekið sér bólfestu f Kristjanfu.
Sem betur fer er það orðið sjald-
gæft að islenzkir unglingar dvelji
þar. Kaupmannahöfn er ekki
lengur hliðið að eiturlyfjaökrum
heimsins. Sumir telja það flutt til
Niðurlanda, ekki veit eg það, en
hitt er vfst' að til Hafnar þurfa
þeir Jslendingar ei lengur, sem
eiturlyfjaauðhringarnir hafa náð
að læsa klónum í. Annars bendir
allt til að þessi furðualda sé að
dgla hér á ný.
Enn hringir síminn: Jú, henni
líður vel, eg hitti hana í dag og
hún býst við að fá heimfararleyfi
eftir viku. Já, eg skal bera henni
kveðju.
— Nei, svo er menntun okkar
góðu lækna fyrir að þakka, og líka
vaxandi skilningi á starfsaðstöðu
þeim til handa, að það gerist æ
fátíðara, að sjúklingar hafi hing-
að að sækja, það sem þeir geta
ekki hlotið á spftölum heima.
Þessi þróun er gleðileg, enda auð-
veldara að flytja þekkingu en
sjúklinga milli landa. Islenzkir
læknar kunna sitt verk, og traust-
ið til getu þeirra hefir aukizt.
Enn gellur sfminn: Nei, til ham-
ingju. Hvenær villtu að það
verði? Þá skal eg koma. Hvar
býrðu?... Oslo?
— Það var ungur landi að biðja
um skírn. Eg keyri til þeirra. Allt-
af er gaman að taka þátt f gleði
foreldra yfir þeirri Guðs gjöf, sem
lítið barn er.
Keyrirðu? spyr eg. Færðu
greiddan ferðastyrk að heiman?
Sra Jóhann brosir: Nei, til þess
er kall mitt sjálfsagt of víðlent.
Nei, eg fæ hann ekki. Ætli það
þyki ekki þó nokkuð, að eg naut
kjara sendiráðsmanna, er eg
keypti bifreiðina?
Undarlegt, segi eg. Mér er lfka
spurn, þar sem eg þykist vita, að f
kalli þinu er engin greiðsluskylda
til kirkjunnar, hver borgar þá
organista og kirkjuverði?
Enn brosir sra Jóhann: Það geri
eg sjálfur. Þessir Vinir mínir eru
ekki kröfuharðir, en vissulega
greiði eg fyrir hverja athöfn.
Laun min eru ekki há, á danska
vísu, þeirra ekki heldur. Án
hjálpar þessa góða fólks, sem leið-
ir söng við guðþjónusturnar, spil-
ar, gegnir störfum meðhjálpara
og kirkjuvarðar, væri messugerð
mfn illframkvæmanleg. Slfkt get-
ur vart verið frásagnarvert af
starfi fslenzks prests. Þar siglum
við einum og sama báti. En nú
þarf eg fram í eldhús, við verðum
að fá okkur eitthvað f svanginn.
Komið með.
Eg kann ekkert til eldhúsverka,
nema uppþvott, fæ alltaf minni-
máttarkennd, er eg sé karlmenn
handleika potta og pönnur og
krydd af kunnáttu. Því þóttist eg
niðursokkinn í bók, er eg hafði
dregið úr hillu. Þetta droll mitt
varð til þess að eg veitti athygli
penslum málara í krukku. Eg sá
lfka andlitsmyndir, málaðar, á
veggjum. Undrun mín var vakin,
og eg fram á eftir sra Jóhanni.
Heyrðu, málarðu?
Prests-
setrið
við
sundin
blá
f Mosfellssveit, Noregi og svo að
Brúnalaug í Eyjafirði. Garðyrkj-
una ætlaði eg að gera að lífsstarfi
mínu. Eg var innhverfur ungling-
ur, einn, dreyminn, og f undra-
heimi blóms og jurtar leið mér
vel. Svo var það erfiðan dag, 1936.
Eg hafði hlaupið f fjallið og trúað
mosanum þar fyrir trega mínum.
Þegar eg kom til bæjarins á ný,
hitti eg gamla skólafélaga, sem
voru á leið til samkomu, sem
mannvinurinn sra Friðrik Frið-
riksson hafði boðað til. Eg slóst f
hópinn. Predikarnir voru þrír
ungir, norskir, boðendur af svo-
nefndri Hallesby grein. Það skal
ekki orðlengt, en leið mín til boð-
unar Orðsins var hafin. Eg var
hræddur, tregur, en fyrr en varði
var eg farinn að starfa f Sion. Eg
hélt í skóla á ný, og lauk stúdents-
prófi frá MA vorið 1941. Haustið
eftir hélt eg suður f Háskólann.
Eg bjó f Hafnarfirði, og mér
fannst eg vera æði einangraður,
— margar dyr þungar á hjörum.
Svo var það laugardagskvöld eitt.
Eg sat í herbergi mfnu, trega-
blandinn. Þá fann eg hönd lagða á
öxl mér, og eg heyrði orðin: Eg er
Sfminn hringir: Það er leitt að
heyra, vinur minn. Eg skal koma
og reyna að hjálpa þér. Þetta
hefðir þú samt átt að vita. Hvar
ertu?
— Æ, það er snáði sem ekki
getur sannað, hver hann er. Allt
talið heima um það, að vegabréf
þurfi ekki á Norðurlöndum villir
margan, þeir halda það þýði, að
þeir þurfi engin persónuskilríki
með sér. Slfkt er auðvitað mikill
misskilningur. Vegabréf og per-
sónuskilrfki er ekki eitt og hið
sama. Þurfir þú að sanna, hver þú
ert, þá gagnar lftið, í útlandinu,
að segjast vera sonur eða dóttir
Jóns eða Páls. Þó gerist andvara-
leysið stærst, er vanþroska fólk
heldur, að vegabréf og persónu-
skilrfki séu söluvarningur. Það
væri þarft verk að gera löndum
okkar þetta ljóst. Það var í gær,
sem allir þekktu alla.
Siminn enn. Vinur að heiman
sem þarfnast aðstoðar við að leysa
erindi sitt i borginni.
Hefir þú ekki ákveðinn viðtals-
tíma sra Jóhann?
— Slíkt er alltaf erfitt. Það er
Séra Jóhann Hlíðar sóttur heim
— Þar veltur á, hvað þú átt við.
Ef þú átt við, hvort eg hafi
ánægju af að bleyta pensil og
líkja eftir blómi eða andliti, þá
ber mér að svara já. öllu má nú
nafnið gefa. Ef þú átt við, hvort
eg kunni að mála, þá er svarið nei.
Hitt er rétt, að eitt skeið dreymdi
mig um að læra stafróf pensilsins,
langaði að kynna mér kirkjulega
list. Eitt er löngun — annað
möguleikinn að láta eftir henni.
Hann hefir ekki orðið minn. Þvf
mála eg aðeins fyrir sjálfan mig.
Myndirnar þarna á veggnum eru
eftir móðursystur mína, eitthvað
úr ættinni, Einar Jónsson og Ás-
grímur voru greinar á þessum
meiði. Hjá mér eru það æsku-
langanir að mála og leika á slag-
hörpu, og loða við mig enn, segir
sra Jóhann og brosir. En það er
ósköp gott, á stundum, að láta
eftir þeim, gera gælur við þær, —
hvílast f nálægð þeirra.
— Eg er fæddur á Akureyri,
25.8. ‘18, yngstur fimm systkina,
barn Guðrúnar Louise Finnboga-
son og Sigurðar Einarssonar Hlíð-
ar, dýralæknis. Eftir gagnfræða-
prófið vann eg við garðyrkju, var
með þér alla daga, allt til enda
veraldarinnar. Þetta var ekki
óljós tilfinning, heldur lífmögnuð
orð í eyra mitt sögð. Frá þeirri
stundu höfum við, eg og Guð
minn, ekki átt erfitt með að ræða
saman, og eg hefi fundið, hvernig
Hann hefir leitt mig sólarmegin á
brautu sfðan, — alla tfð síðan.
Eg lauk guðfræðiprófi 1946.
Var sfðan um tíma í safnaðarhá-
skóla f Osló. Námsár mfn öll,
syðra, var eg virkur þátttakandi í
starfi KFUM, og er þakklátur fyr-
ir þau kynni.
Nú, þannig búinn gerðist eg
starfsmaður Kristinboðsfélagsins
norður á Akureyri, og kennd
þrjá vetur við Menntaskólann
Sumarið 1948 dvaldi eg í Finn
landi, var að kynna mér pietis-
mann. Þetta var dýrlegt sumar, og
dvöl mfn f hálfan mánuð f tjald-
búðum, með fermingarbörnum og
prestum þeirra, gleymist mér
aldrei. Reynslan þar var forskrift-
in að fermingarhátíð Vestmanna-
eyinganna f Skálholti, gosárið. I
Svíþjóð var eg á námskeiði, 1953,
sem fjallaði um fermingarundir-
búning.
eitt af hlutverkum prestsins að
vera til taks, er þörfin krefur.
Meðan allt leikur í lyndi finnst
mörgum hans ekki þörf. Fólk
minnist sjaldan kirkjunnar, með-
an það getur sjálft rétt sér heilsu,
hamingju og allt þetta sem við
státum okkur af. Þegar menn svo
allt f einu skynja, að kannske var
i þessu svolítill misskilningur,
þetta séu ekki gjafir manna, held-
ur skaparans, þá ber kirkjunni að
vera til taks, og það er ljúf skylda.
Það er hægt að fresta til morguns
að kaupa skó, — en málefni hjart-
ans þola oft enga bið.
— Eg er ekki sannfærður um
að það væri réttlætanleg krafa, að
fólk hér, af fslenzku bergi brotið,
sækti frekar guðþjónustur hjá
mér en f sóknarkirkjur sínar. Nei,
slíkt væri rangt, hér býr það,
starfar, og hér eru þeir sem
hjarta þess slær fyrir. Hitt vil eg
það viti, að kirkjan, móðurkirkja
þeirra, er í nálægð þess, reiðubú-
in til þjónustu, ef þörf krefur.
— Mitt er ekki að dæma, en þó
hefi eg þessa sömu tilfinningu og
þið, að guðþjónustur hér séu kald-
ar,__ ekki aðlaðandi. Ræðan