Morgunblaðið - 24.04.1977, Blaðsíða 1

Bls. 33—56
Sunnudagur 24. apríl
Kaflar
úr bók
SAUL
BELLOW
um. 1 desember má sjá hann
meö loðhúfu og jakkann
hnepptan, en aldrei hefur sézt
til hans I yfirhöfn. Hann hreyf-
ir sig af svo miklum hraða að
frakki myndi aðeins vefjast fyr-
ir honum. Tvær rosknar konur
sögðu mér frá þvi er hann tók
eitt sinn leigubflinn þeirra
traustataki. Þær voru nýbunar
að biðja leigubiistjórann að aka
niður I gamla borgarhlutann,
þegar umbúðamikill ókunnur
maður kom þjótandi, vatt sér
inn i bílinn við hliðina á bil-
stjóranum og sagði honum lágri
röddu hvert skyldi aka. önnur
kvennanna varð öskureið, hin
hló við þegar hún sagði frá
þessu. „Hann lét aka okkur
þangað sem við ætluðum að
fara,“ sagði hún, „ og tafði okk-
ur ekki að marki.“ En borgar-
stjórinn var í timaþröng og sá
einu sinni andstæðingar hans.
Verið getur að kristnir menn og
Arabar sætti sig ekki alls kost-
ar við stjórn tsraels, en þeir eru
vissulega dús við stjórn Kolleks
á Jerúsalem. Mér er sagt að án
atkvæða Araba hefði Kollek
varla verið endurkosinn. Fólk
kallar hann i spaugi „arabiska
póliti'kusinn". Hann hefur sér-
staklega góð tengsl við leiðtoga
Múhammeðsstrúarmanna og
þeim farnast hér mun betur en
þegar Jórdanir réðu rikjum. Og
svo hefur Kollek yndi af því að
ávarpa kirkjunnar menn og
geistlega með allri þeirri til-
hlýðilegu lotningu og auðmýkt
sem við á. En hápúnkturinn á
degi okkar, er þegar við heils-
um upp á hinn aldurhnigna
griska patríarka. Ég verð að
játa að sú stund lætur mig held-
ur ekki ósnortinn.
kaþólskrar trúar, gefur hann
henni lítinn gullkross. Sem
hann festir krossinn um háls
henni, segir Kollek hálfvandr-
æðalega við mig: „Þér takið
þetta vonandi ekki illa upp?“
„Nei, hef ég nokkuð á móti
slíkri gjöf? Ekki hið allra
minnsta. Mér er skemmt og ég
hef líka lúmskt gaman af þvi að
sjá áhyggjur Kolleks yfir þvi er
trúarleg viðkvæmni skyldi hrjá
mig.
Eins og mörg þúsund ísrael-
ar hefur Kollek, að margra
ísraela við náin og kröftug sam-
skipti við umheiminn. Israelar
eru mikið á faraldsfæti. Þeir
þurfa á heiminum að halda.
Þegar þeir finna þörfina — og
hún gerir oft vart við sig —
verða þeir að fara langt. Ná-
Seinni grein
SKILABOÐ berast mér i stríð-
um straumum frá borgarstjór-
anum í Jerúsalem, Teddy
Kollek. Hann býður mér og
Alexöndru, konu minni á
hljómleika, til tedrykkju með
patriarki grisku kirkjunnar; í
fornleifaskoðun og hvaðeina.
Teddy Kollek man eftir öllu,
lætur aldrei hjá liða að hafa
samráð við mig, minna mig á
það sem honum þurfa þykir,
þakka mér fyrir. Skilaboð hans
eru svo nákvæm, að mér finnst
ég hálfgildings durgur. Kollek
er þunglamalegur ásýndum, en
þó er hann fjarska snar í snún-
ingum og sistarfandi.
Hann er á sífelldum þönum,
þeytist áfram eins og storm-
sveipur og heimspekilegar
vangaveltur sækja lítt á huga
hans. Andlitið hvilist ekki mak-
indalega á kjálkabeinunum,
hrukkurnar eru ósviknar
hrukkur greinds manns. Nefið
er beint, stutt og digurt, hann
er rauðbirkinn og hárið er
rauðleitt og það dettur alltaf
fram á ennið, þegar hann lætur
til skarar skriða, tekur tilhlaup
og hefst svo handa. Kollek er
slíkt afl að það er ógerningur
að fella það inn i neina fastmót-
aða fræðilega skilgreiningu.
Við skyldustörf sin — hann
er að sinna þeim sýnkt og heil-
agt — brunar hann um borgina
á bílnum sínum. Hann fer með
mig i ökuferð um hverfin, sem
hann hefur látið byggja i aust-
urhluta Jerúsalem. Hann
kemur í gula bílnum, sem er I
eigu bo'rgarinnar og með
nokkra aðstoðarmenn með, og.
hann sýnir mér garðana, sem
hann hefur látið útbúa á auðum
svæðum víða i borginni. Þar er
meira að segja sérstakur garður
ætlaður blindu fólki og þar hef-
ur verið komið upp útbúnaði
sem lýsir útsýni og gróðri fyrir
gestunum. Sjálfur er Kollek
áhugamaður um garðyrkju og
virðist þekkja hvern runna í
borginni og kunna skil á hverj-
um krók og hverjum kima.
Hann er tölvu likastur þeg-
ar hann þylur upp gefendur
hvers einstaks hlutar. Svo gef-
ur hann fyrirmæli og ritari
hans hripar niður: „Við getum
komið fyrir dálitlu leiksvæði
hérna... Sendi Pétri eða Páli '
bréf um það o.s.frv. ..“
Kollek þekkir alla alls stað-
ar. Hann þekkir þá riku og
mektugu hvarvetna. Hann
þekkir líka alla hina, sem
hvorki eru auðugir né voldugir.
Kollek er gæddur þeim eigin-
leika að tala hreint út úr poka-
horninu og hreinskilnin ljómar
úr bláum augum hans — en
hann hefur engu að síður I
heiðri ákveðin formsatriði og
kurteisisvenjur. Hann er fágað-
ur maður, á sinn hátt. Fram-
komu hans mætti líkja við Vín-
arbúann með smáblöndu af
brezkri sjentilmennsku hrært
saman við. Hann talar ensku
reiprennandi. Hann er enda
aldrei sælli en þegar hann er að
hafa ofan af fyrir menntuðum
enskum gestum. Kollek var að
sögn i sjöunda himni þegar Sir
Isaiah Berlin var staddur hér
og Kollek var I för með honum
einn dag. Hann bauð honum I
svo dýrðlegan hádegisverð að
minnti á þjóðhöfðingjaveizlu og
þar flutti hann yfir sir Isaiah
fróðlegar fyrirlestur um Kant
og Königsberg. Gefist Kollek
nokkurn tíma ráðrúm til að rita
endurminningar sinar munu
þær verða meiri háttar metsölu-
bók og hrífa heim allan.
En Kollek hefur fátt gott að
segja um sjálfsævisögu Goldu
Meir, sem var nýkomin út, þeg-
ar fundum okkar bar saman. Ég
Kollek og patriarki grísk-kaþólsku kirkjunnar í Jerúsalem.
TIL JERHSALEM
OG HEIM AFITJR
var honum sammála um að bók-
in olli mér vonbrigðum. Golda
Mejri, þessi litskrúðugi
karakter, virðist hafa ritskoðað
tilfinningar sínar í bókinni og
skoðanir og tileinkað sér þess i
stað diplómatiskan og þing-
mannslegan stil. Forsendur
hennar fyrir þessu eru augljós-
lega af pólitiskum toga. I aug-
um hennar er hún enn óbeinn
aðili að stjórn tsraels og þvi er
ljóst að hún vill ekki baka sér
óvild bandarískra stuðnings-
manna Gyðingarikisins. Snotur
orð hennar um Nixon og fleiri
eru kannski af einlægni mælt,
en þau eru svo innihaldslaus að
maður verður litlu nær eftir.
Lesandinn reynir að seilast eft-
ir innri tilfinningum hennar,
koma auga á þær, lesa milli
linanna. Ég efast um, að Kollek
myndi leggja slik höft á sig,
færi hann að skrifa. Hann er
frumkraftur, náttúrubarn. Án
þess þó að hann opinberi skil-
yrðislaust allar tilfinningar sin-
ar.
I góðu veðri arkar nú Kollek
með mér um göturnar og skyrt-
an hans er fráflakkandi i hitan-
hvorki ástæðu til að hafa uppi
skýringar né afsakanir. Kollek,
sem kann sig þó öðrum betur, á
einnig til að láta allt slíkt lönd
og leið þegar honum býður svo
við að horfa.
Ég get mér þess til að fáir
borgarstjórar í heimi beri jafn
mikla persónulega umhyggju
fyrir kjósendum sínum. Aldrað-
ur kaupmaður sagði mér frá þvi
að einhverju sinni hefði átt að
þrengja að verzlun hans og
setja upp umferðarljós rétt við
búðardyrnar hans. „Ég fór að,
hitta borgarstjórann að máli,“
sagði gamli maðurinn. „Hann
setti upp hatt sinn og kom taf-
arlaust með mér að sjá hvernig
háttaði til. Hann var öldungis
sammála mér I því að þetta
væri ótækt. Og lofaði að fjar-
lægja götuljósin." Og er ekki að
orðlengja að ljósin voru færð
um set.
Kollek er prýddur þeirri
dyggð umfram aðrar, að hann
er ekta, sannur i gegn. Kærleik-
ur hans til borgarinnarog borg-
aranna er uppgerðarlaus, þar
getur enginn heilvita maður
grunað hann um græsku, ekki
Patriarkinn er gamall, al-
skeggjaður, riðar örlitið i spori.
Hann kyssir Kollek á báðar
kinnar. Okkur er boðið kaffi og
sjö stjörnu griskt koníak. Sam-
ræðurnar fara fram á ensku og
frönsku og eru ágæta fjörugar.
Hans hávelborinheit sýnir þó
fljótt þreytumerki. Hann er ný-
kominn af biskuparáðstefnu i
Amman. Mér heyrist að páfinn
hafi stungið upp á ákveðinni
dagsetningu fyrir páskana bæði
fyrir grísk-kaþólsku og róm-
versk-kaþólsku kirkjuna og
griski biskupinn I Ámman er
reiðubúinn að fallast á það. En
patríarkanum er ekki rótt ef
rómversk-kaþólska kirkjan á að
vera aðalleiðarljós kristninnar í
heiminum og hann fær ekki
dulið það. Á veggnum hangir
litmynd af patriarkanum með
páfanum og er hún tekin þegar
páfinn kom í heimsókn til Jerú-
salem. Þegar patriarkinn vill
leggja sérstaka áherzlu á orð
sin um páskamálin, snýr hann
sér að myndinni, eins og til að
aðgæta hvaða áhrif hann hafi á
páfann. Þegar hann heyrir að
Alexandra var skirð til grisk-
grannarikin eru þeim forboðin.
Þeir fara því fljúgandi til
Evrópu eða Ameríku. Þeir
verða að fara og kynnast nýj-
ungum, svo að þeir dragist ekki
aftur úr. En fleira rekur þá af
stað. Útþráin ein sér er rik i
brjóstum þeirra. Og nú er þeim
ekki hætta búin. Þeir bera isra-
elskt vegabréf. Um stóra heim-
inn fara þeir stóreygir og
áfjáðir.
Teddy Kollek nýtur alþjóð-
legrar frægðar. Hann þekkir
alla stórkallana, i stórum al-
þjóðafyrirtækjum, bönkum, há-
skólum, stjórnmálaflokkum.
Hann þekkir fólk i Brasiliu,
Finnlandi og Ródesíu, á virkta-
vini hvort heldur er i Washing-
ton eða Paris. Hann er inni á
gafli hjá fjölmörgum frægum
aðilum hvarvetna. Og þessi
kunningsskapur er oft meira en
bara nafnið tómt og vel það.
Enda er Kollek einlægur í öllu,
einnig i vináttu sinni.
Áhugamál Kolleks er með-
al annars viðamikil byggingar-
áætlun sem sýnilega hefur sætt
nokkru ámæli. En hann lætur
hvergi hlut sinn þótt mörg spjót
standi á honum. Enda þótt
hann geti með léttum leik
stjórnað leigubilstjóra með
tvær rosknar konur innan-
borðs, er langt frá því að vald
hans sé algert. Hægrisinnaðir
Gyðingahópar valda honum
margri mæðu og ýnsir ásáka
hann fyrir að afskræma Jerú-
salem.
SJÁ NÆSTU SÍÐU