Morgunblaðið - 15.06.1977, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. JtJNl 1977
17
milljónir dollara voru notuð til að
styrkja útflutning, sem var aðeins til á
pappírnum. Reace-málið fólst í spill-
ingu I efnahagsráðuneytinu og á fleiri
stöðum og hafði í för með sér að fimm
menn dóu með voveiflegum hætti og
gífurlegar birgðir af olffuolfu í eigu
stjórnarinnar hurfu. Sofico-hneykslið
dró nafn sitt af fyrirtæki, sem var reist
á sandi, og við það voru riðnir stjórn-
málamenn og fyrrverandi liðsforingj-
ar. Með mikill auglýsingastarfsemi
tókst að fá 30.000 menn til að leggja
180 milljónir dollara f fyrirtækið.
Margt i sambandi við þessi og önnur
hneyksli er á huldi, en blaðamenn, sem
hafa fengið aukið frelsi, eru athafna-
samir og stjórnmálahópar hafa hafið
rannsóknarstarfsemi á dularfullri póli-
tfskri fjármálastarfsemi og spilling er
orðin stórmál á Spáni. Mikill meirihluti
embættismanna er heiðarlegur, en
kerfið þarfnast breytinga. Dómskerfið
er til dæmis ekki sjálfstætt. Margir
sem hafa „góð sambönd" hafa reist
íbúðarblokkir og verksmiðjur í leyfis-
leysi. Spænskir embættismenn eru
hræddari við að bera ábyrgð en starfs-
bræður þeirra í rótgrónum lýðræðis-
rfkjum og líta.á sig sem tæki valdsins
fremur en opinbera starfsmenn. I
fyrra tók það upplýsingaráðuneytið sjö
mánuði að svara venjulegri fyrirspurn,
en það tók Portúgali viku að afgreiða
sama mál. Skráning venjulegra lóða-
kaupa getur tekið átta mánuði.
Óviða hefur kirkjan haft eins mikil
áhrif og á Spáni og notið meiri forrétt-
inda, en 1970 sóttu aðeins 10% borgar-
búa kirkju og flestum prestaskólum
hefur verið lokað vegna skorts á
prestaefnum. Aukinna vinstriáhrifa
gætir í kirkjunni og nýlega tók erki-
biskupinn í Madrid afstöðu gegn
stjórnmálahópum sem kalla sig
kaþólska. Nú orðið eru hörðustu and-
stæðingar kirkjunnar hægrisinnaðir.
Það sem frjálslyndir menn og vinstri-
sinnar hafa helzt út á kirkjuna að setja
er auðlegð hennar (munu að verðmæti
110.000 dollara eða um 21 millj. fsl. kr.
var rænt úr tveimur dómkirkjum ný-
lega og það voru taldir smáþjófnaðir),
skólar hennar, sem flestir eru ríkis-
styrktir, eru fleiri en ríkisskólar í öll-
um borgum og krefjast skólagjalda sem
eru mörgum fjölskyldum byrði, og and-
staða kirkjunnar gegn getnaðarvörn-
um, fóstureyðingum og hjónaskiln-
uðum. Gagnrýni frjálslyndra og
vinstrisinna nýtur mikils stuðnings
innan kirkjunnar.
Við blasa alvarlegar horfur í efna-
hagsmálum. Greiðsluhallinn var í fyrra
4.000 milljónir dollar (500 milljónum
meiri en 1975.) Gjaldeyrisvarasjóður-
inn minnkaði i 4.950 milljónir dollara
og var 950 milljónum dollara minni en
12 mánuðum áður. Skuldir við útlönd
nema 11 milljörðum dollara og eru
fjórum sinni meiri en fyrir fjórum
árum. Þjóðartekur jukust um 1.8%
1976 miðað við 0.5 árið áður en verð-
bólgan jókst í 20%. Verð á kjöti og fiski
hefur hækkað um 30—45% á einu ári.
Um það bil ein milljón eða 7.5% vinnu-
færra manna eru atvinnulausir.
Blöðin hafa birt stjarnfræðilega háar
tölur um fjármagnsflótta úr landi og
tollverðir gerðu upptækt 10 sinnum
meira fé í fyrra en 1971. Efnahags-
vandinn hefur magnazt við orkukrepp-
una, þá verðbólgu án hagvaxtar sem er
í heiminum, þjóðfélagsumrót innan-
lands, pólitfska óvissu og hæfnisskort
ríkisstofnana og starfsmanna þeirra
Útflutningur nam i fyrra aðeins 46%
af kostnaði innflutnings. Alfka margir
ferðamenn komu og árið á undan eða
30 milljónir en eyddu 12% minna.
Verkamenn erlendis sendu heim
SPÁNVERJAR hafa búið við vaxandi
hagsæld sfðan mikill uppgangur hófst í
efnahagslffi þeirra um og eftir 1960.
Frjálslynd efnahagsstefna hefur leyst
haftastefnu af hólmi. Lífskjör hafa
batnað og losnað hefur um trúarlegar
og siðferðilegar hömlur. Gamlar hug-
myndir um Spánverja eru orðnar úrelt-
ar og ný þjóðfélagsvandamál hafa skot-
ið upp kollinum.
Tekjur af ferðamönnum jukust úr
246 milljónum dollara 1960 í 3.300
milljónir 1975. Tekjur af útflutningi
jukust á sama tíma úr 725 milljónum
dollara í 6.583 milljónir og þjóðartekj-
ur á mann úr 248 milljónum dollara í
2.865 milljónir. Árið 1960 voru 10 bflar
á hverja 1000 íbúa en 125 árið 1975.
Avextir aukinnar hagsældar blasa
við hvarvetna: verksmiðjur, íbúðar-
byggingar, skrifstofubyggingar, stór
breiðstræti og vatnsvirkjanir, en meng-
un hefur aukizt við ströndina og í bæj-
um. Þótt fátækt hafi minnkað á undan-
förnum fimmtán árum er þjóðfélags-
legt ranglæti ennþá mikið. Efling iðn-
aðar og upbygging ferðamálastarfsemi
hafa gengið fyrir, en húsnæðismál,
menntamál og þjónustugreinar setið á
hakanum.
Síðan 1960 hafa þrjár milljónir Spán-
verja flutzt til aðildarlanda Efnahags-
bandalagsins og Sviss og fimm milljón-
ir hafa flutzt úr þorpum og smábæjum
til iðnaðar- og ferðamannasvæða Spán-
ar, þannig að skapazt hafa geysimikil
húsnæðisvandamál. Verð á lóðum er
svo hátt að fáar fjölskyldur í borgum
hafa efni á einbýlishúsum. Stórar
íbúðarbyggingar hafa verið reistar og
við þær eru ekki garðar og leikvellir.
Engir skólar eru i mörgum útborgum
sem hafa risið.
Hröð iðnvæðing og flutningur fólks
úr sVeitum til bæja hefur grafið undan
gömlu verðmætamati og trúarlegri
vissu. Sparnaður var talinn dyggð fyrir
tveimur árum, en verðbólgan hefur
gert fólk að eyðsluklóm. Þjófnaðir hafa
aukizt og bankarán hafa verið framin
tvisvar í viku siðan 1970. Ný vandamál
hafa gert vart við sig eins og ofdrykkja,
eiturlyfjasala og unglingavandamál.
Þóeru færri afbrotamenn á Spáni en í
öðrum löndum og aðeins 10.000 sátu i
fangelsi í desember 1975 miðað við
40.000 í Bretlandi.
Mikil spilling hefur verið i spænsk-
um fjármálum og stjórnmálum og í
embættismannastjórninni síðan
borgarastríðinu lauk. Nokkur hneyksli
á siðari árum hafa komizt i heimsfrétt-
irnar. Þrír ráðherrar úr leynifélaginu
Opus Dei og aðstoðarmenn þeirra voru
viðriðnir Matesa-málið, sem var þess
eðlis að opinber lán að upphæð 150
Gamli tíminn. . .nýi tfminn
Juan Carlos konungur kyssir hönd Páls páfa.
minna af peningum. Útlendingar
keyptu færri eignir og festu minna fé i
spænskum atvinnugreinum.
Stjórnin þykir ekki hafa haldið vei á
stjórn efnahagsmálanna. Eldsneytis-
eyðsla hefur aukizt árlega siðan 1973 á
Spáni sem er þar með undantekning
frá 10 helztu iðnaðarríkjum Vestur-
landa. Kaup- og verðstöðvunarstefna
stjórnarinnar hefur ekki borið
árangur. Ráðherrar stjórnarinnar hafa
litið svo á, að harðar efnahagsráðstaf-
anir verði að biða fram yfir kosningar.
Helztu aðgerðirnar, sem um er rætt,
eru strangar sparnaðarráðstafanir á
öllum sviðum, hringborðsráðstefna að-
ila vinnumarkaðarins og rikisstjórnar-
innar og „sókn“ af hálfu stjórnarinnar
til að skapa skilning verkamanna og
millistétta á nauðsyn stillingar i kaup-
kröfum og kyrrðar innanlands. í stað-
inn er ætlunin að grípa til aðgerða til
að draga úr þjóðfélagsmisrétti, ráðast
gegn skriffinnsku og skattsvikum,
hraða þróuninni í lýðræðisátt og þar
fram eftir götunum.
BorgacUf