Morgunblaðið - 12.08.1977, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. AGUST 1977
vekur mér vonir um það, og ég vil
að lokum fara nokkrum orðum
þar um.
Greinar af
sama meiði
Ég er nú staddur i einni elztu
borg Bandaríkjanna. Þetta er fall-
egur bær og allir Bandarikja-
menn eru stoltir af menningu
hennar og þokka — á sama hátt
og þjóðir Sovétrikjanna eru stolt-
ar af fornum borgum á borð við
Tiblisi og Novgorod. Þeir varð-
veita minjar þessara borga, en
veita jafnframt inn i þær nýju
lífi, þannig að þær eru annað og
meira en lífvana minnismerki um
forna frægð. Þrátt fyrir djúpstæð
ágreiningsefni Bandarikjamanna
og Rússa og mismunandi verð-
mætamat, þá erum við greinar af
sama meiði og byggjum á sömu
menningu, sem á sér eldfornar
rætur.
Utan við alla misklíð okkar, ut-
an við beinharðar tölur, stað-
reyndir og hagsmunamál, sem við
fjöllum um við samningaborðið,
— stendur ósýnilegur, óáþreifan-
legur raunveruleiki, sem tengir
okkur órofa böndum. Þar á ég við
hina sterku þráæftir friði, raun-
verulegum friði, sem býr í okkur
öllum. Ég er þess fullviss að ibúar
Sovétríkjanna, sem færðu slikar
fórnir sem raun ber vitni i síðustu
heimsstyríold, ala þessa sömu þrá
í brjósti, og að þessu leyti ber
ekkert á milli þeirra og ibúa
Bandaríkjanna. Það er á valdi
okkar allra að gera þessa þrá að
öðru meira en óljósri draumsýn,
en ábyrgðin hvílir þyngst á þeim,
sem hafa i hendi sér hið skelfi-
lega vald, er nýtizku striðsvélar
hafa fært þeim, og á ég þá við
menn eins og sjálfan mig og
Brezhnef.
Brezhnev sagði nýlega mjög at-
hyglisvert. Það var á þ'essa lund:
„Það er trúa mín, bláköld sann-
færing mín, að raunsæisstefna í
stjórnmálum og viljinn til að bæta
samskipti stórveldanna, muni að
lokum ráða ferðinni og þegar 21.
öldin renni upp verði friðarhorf-
ur tryggari en nokkru sinni fyrr.“
Ég sé engar duldar aðdróttanir i
þessum orðum. Ég met þá ein-
-lægni 5em í þeim felst og tek
undir þaá sjónarmið, þá von og
trú, sem þar kemur fram. I and-
streymi og árekstrum munu
iarðarbúar þurfa að fylgja eftir,
segir i biblíunni: „Keppum eftir
þvi sem til friðarins heyrir."
— Ræða Carters
Framhald af bls. 12
Reiðubúnir að breyta
vfgbúnaðaráætlunum
okkar, ef ...
Umræðurnar um takmörkun
gereyðingarvopna eru staðfesting
á samkomulagi frá Vladivostok,
og byggjast þar af leiðandi á þvi. 1
þessum umræðum verðum við að
stefna jafnt og þétt að framtiðar-
takmarki okkar um verulegan
niðurskurð og strangar takmark-
anir, en viðhalda jafnframt hinu
mikilsverða hernaðarjafnvægi.
Við höfum mótað tillögur, sem
fela i sér mikilsverð ákvæði um
vopnaeftirlit: talsverða fækkun
hergagna hjá báðum aðilum, tak-
markanir á vísindarannsóknum I
hernaðarskyni og eftirlit með
ýmsum þáttum hermála beggja
aðila, sem hætt er við að geti
stefnt i voða því hernaðarjafn-
vægi, sem er við lýði.
1 Vladivostok samkomulaginu
tókst ekki að útkljá ýmis atriði, og
eðlilegur ágreiningur hefur orðið
um túlkun. Þá hafa ný vandamál
skapazt vegna hinnar öru tækni-
þróunar.
Sovétmönnum stendur stuggur
af hinum sjálfstýrðu eldflaugum,
sem við höfum framleitt. Okkur
er umhugað um, að varnarveggur
okkar sé sem traustastur. Hinar
sjálfstýrðu eldflaugar okkar eru
andsvar gegn þvi, að Rússar hafa
búið nýjar hersveitir árásarvopn-
um. Við erum reiðubúnir til að
breyta vigbúnaðaráætlunum okk-
ar, ef Rússar gera slíkt hið sama.
En ef okkur tekst ekki að ná
samkomulagi, þá er það engum
vafa undirorpið, að Bandaríkja-
menn geta gert og munu gera það
sem þarf til að varðveita öryggi
lands og þjóðar og tryggja víg-
stöðu sfna á fullnægjandi hátt.
Hinar nýju tillögur okkar ganga
miklu lengra en aðrar þær, sem
fram hafa komið. Við byggjum á
gerðum samningum og leitumst
við að fækka verulega kjarnorku-
vopnum, sem þegar hafa verið
framleidd.
1 raun réttri leitumst við nú i
fyrsta sinn við að snerta sjálfa
kvikuna, þar sem eru samslungn-
ar rætur áralangra deilumála. Við
erum að reyna að ná samkomu-
lagi, sem fellur ekki um sjálft sig
með nýjum tæknireglum — með
öðrum orðum: við erum að vinna
að raunverulegri málamiðlun.
Öryggismálum
ekki fórnað
Engin þessara tillagna felur i
sér fórnir á sviði öryggismála. All-
ar miða þær að því að auka öryggi
í S-Carólínu
beggja aðila. Við teljum, að
SALT-samkomulag, sem yrði ekki
annað og meira en lægsti sam-
nefnari, sem aðilar gætu komið
sér saman um, myndi aðeins
vekja mönnum falsvonir og jafn-
vel hafa neikvæðar afleiðingar
fyrir afvopnunarumleitanir al-
mennt. Við teljum, að beri SALT-
viðræðurnar verulegan árangur,
muni það ekki einungis koma
fram i minnkandi vígbúnaði,
heldur leiði það einnig til bættra
samskipta i stjórnmálasviðinu.
Þegar ég tek þannig til orða, að
þessum umleitunum sé ætlað að
draga úr viðsjám, á ég ekki aðeins
við öryggismál. Ég á einnig við
hugarfar hinna óbreyttu borgara,
sem gera sér grein fyrir þeirri
uggvænlegu staðreynd, að það sé
á valdi leiðtoga Sovétrikjanna og
Bandaríkjanna að leggja mann-
legt samfélag i rúst vegna mis-
skilnings og mistaka. Ef við get-
um slakað á þessari spennu með
því að draga úr hættunni á kjarn-
orkuhernaði, munum við ekki ein-
ungis gera heiminn friðvænlegri,
heldur fáum við þá einnig ráðrúm
til að grípa til samstilltra aðgerða
til að bæta mannlifið.
Verulega hefur þokazt i áttina
að sumum stefnumiðum okkar, en
i hreinskilni sagt hefur nokkuð
borið á úrtölum Sovétmanna
vegna SALT-viðræðnanna og sam-
skipti þjóðanna i heild. Ef þessi
sjónarmið byggjast á því, að þeir
hafi misskilið tilgang okkar, mun-
um við leitast við af fremsta
megni að gera þeim hann ljósan.
Ef hér er hins vegar aðeins um
áróðursbragð að ræða til að knýja
okkur til undanlátssemi, þarf eng-
inn að vera í vafa um, að við
verðum harðir í horn að taka.
En það sem meginmáli skiptir
er að okkur takist að efna til
náinnar samvinnu, sem báðir aðil-
ar hefðu hag af. I stefnumótun
tökum við mið af sibreytilegum
aðstæðum, og sú er von okkar, að
Sovétmenn geri slikt hið sama. Ef
við stöndum saman, getum við
veitt breytingunum í jákvæðan
farveg.
Aukin verzlun milli rikjanna
yrði báðum aðilum i hag. Hin sam-
eiginlega verzlunarnefnd Sovét-
ríkjanna og Bandarikjanna hefur
hafið fundahöld á nýjan leik eftir
langt hlé. Það er von min, að unnt
sé að skapa aðstæður sem gera
okkur kleift að stórauka verzlun
og viðskipti milli landanna.
Við höfum lagt á það áherzlu,
að Sovétríkin og Kúba haldi að
sér höndum í málefnum rikja i
sunnanverðri Afríku.
1 afskiptum okkar af hlutlaus-
um rikjum miðum við ekki að þvi
að hvetja til andófs eða knýja
þjóðirnar inn í tvær fylkingar.
sem byggja á andstæðri hug-
myndafræði. Við viljum þvert á
móti að æ fleiri þjóðir öðlist sjálf-
stæði og verði óháðar öðrum efna-
hagslega, og jafnframt beitum við
okkur gegn tilraunum annarra til
að undiroka þessar þjóðir undir
nýjum merkjum.
Afstaða Sovétrikjanna i okkar
garð á ef til vil einhverjar rætur
að rekja til þess, að þeir virðast
halda, að mannréttindaáhugi okk-
ar beinist einkum gegn þeim og sé
árás á mikilverðustu hagsmuni
þeirra. Þar skjátlast þeim þó.
Jákvæð og einlæg
stefna f mann-
réttindamálum
1 yfirlýsingum okkar um mann-
réttíndamál eru engar duldar að-
dróttanir. Við byggjum á þvi, sem
við höfum áður sagt um þessi
málefni. Stefna okkar er sett
fram eins og hún er, — jákvæð og
einlæg tjáning okkar dýpstu
þjóðarsannfæringar. Hún beinist
ekki gegn neinni sérstakri þjóð
eða heimshluta, heldur á hún
jafnt við um allar þjóðir, þar á
meðal um okkur Bandarikja-
menn. Og henni er alls ekki ætlað
að æsa upp vigbúnaðarkapp-
hlaupið eða kalla kalda stríðið yf-
ir okkur á nýjan leik.
Það er hins vegar trúa mín, að
miklu áhrifaríkara sé að vinna að
auknum mannréttindum, ef frið-
samleg sambúð er við lýði, en
ekki úlfúð og striðsótti. Þetta hef-
ur reynslan sýnt okkur hvað eftir
annað á þessari öld.
Við gerum okkur engar gylli-
vonir um, að framfarirnar verði
stórstigar og breytingarhar komi
fyrirvaralaust. En við erum sann-
færðir um, að höldum við vöku
okkar, mun vegur mannréttinda
og persónufrelsis i heiminum
aukast.
A siðasta misseri höfum við
gert það lýðum Ijóst, að við erum
staðráðnir i því að láta dýpstu
sannfæringu bandarisku þjóðar-
innar kveða við, og jafnframt
finna varanlega lausn á ágrein-
ingsmálum austur- og vesturveld-
anna. Ef við látum okkur í greip-
um ganga þetta tækifæri til að
efla frið og samvinnu i stað fjand-
skapar og sundurþykkju, förum
við á svig við vonir okkar og
ásetning.
Við verðum ávallt að láta fara
saman sannfæringu okkar og
raunsæi. I athöfnum okkar verð-
um við að taka mið af þeim verð-
mætum, sem þjóðfélag okkar
byggist á, því að á þessum verð-
mætum hvílir sú fullvissa, að sam-
félag manna þróist i hagfellda átt.
Ég get ekki séð fyrir um, hvort
við munum hafa erindi sem erfiði
á öilum sviðum. En eitt og annað
Margrét Þorgrímsdótt-
ir Selfossi sjötug
Selfoss — kauptúnið við Ölfus-
árbrú — er eitt yngsta þéttbýli
landsins. Flestir Selfossbúar af
eldri kynslóð eru því aðfluttir og
hafa komið hingað margir i blóma
aldurs síns. Verkefnin hafa verið
hér næg — uppbyggingin hröð —
og e.t.v. höfum við ekki veitt þvi
athygli hve tíminn hefur liðið
hratt.
Margrét Þorgrímsdóttir,
Austurvegi 50 á Selfossi, er ein
þeirra er Iifað hefur og starfað
hér drjúgan hluta ævi sinnar.
Margrét er sjötug i dag 12. ágúst.
Það er að vísu ekki beint senni-
legt, ef mið er tekið af því, hve
létt hún er á fæti, er hún gengur
til starfa sinna á degi hverjum við
póstdreifingu. En þjóðskrána þýð-
ir víst ei að rengja.
Margrét er fædd i Reykjavík og
ólst upp í hópi fimm systkina —
þriggja systra og tveggja bræðra
— sem öll eru á lífi nema annar
bróðirinn — Öttó — sem lézt ung-
ur maður. Foreldrar hennar voru
hjönin Sigurbjörg Illugadóttir frá
Stóra — Lambhaga i Skilamanna-
hreppi og Þorgrímur Jönsson,
sem ættaður var úr Reykjavík.
Þorgrimur hafði skipstjórnarrétt-
indi og var með skútu frá Reykja-
vík. Síðar hætti hann sjómennsku
og lærði múrverk og vann við það
seinni hluta ævinnar.
Margrét giftist 1933 Eyjólfi
Sveinbjörnssyni frá Snorrastöó-
um i Laugardal. Þau bjuggu
nokkur ár að Skógum, nýbýli út
úr Snorrastöðum. Þau slitu sam-
vistum. Þau eignuðust eina dóttur
— Erlu — sem býr hér á Selfossi
og er gift Sigurði Ágústssyni járn-
smið.
Þorleifssyni frá Arhrauni i
Hraungerðishreppi. Þau hófu þá
búskap hér á Selfossi og bjuggu
að Austurvegi 50. GIsli starfaði
lengst af hjá Mjólkurbúi Flóa-
manna, traustur maður, hæggerð-
ur en vinafastur. Hann lézt fyrir
réttu ári um aldur fram.
Þeim Margréti og Gisla varð
tveggja dætra auðið. Þær eru Val-
gerður — gift Stefáni Jónassyni
— hárgreiðslumeistara hér á Sel-
fossi og Sigurbjörg — gift Sveini
Ármanni Sigurðssyni, húsasmið á
Selfossi.
Þó að Margrét sé félagslynd og
hafi tekið virkan þátt i ýmis kon-
ar félagsmálum hér á Selfossi á
undanförnum árum er fjölskyld-
an sá vettvangur, sem hún helst
kýs að verja kröftum sinum og
alúð á. Barnabörnin eru orðin 11
og eitt barnabarnabarn.
Á þessum tímamótum sendi ég
og fjölskylda min Margréti hug-
heilar afmæliskveðjur. Megi hún
njóta góðrar heilsu um mörg
ókomin ár og þeirrar gæfu að
starfa aö því sem hún helzt kýs.
ÓIi Þ. Guöbjartsson
dyrmætan
gjaldeyrir
og tíma
melka
SWEDISH DESIGN
*ð ftítnaðinn

Árfð 1945 giftist Margrét Gísla