Morgunblaðið - 18.09.1977, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1977
41
STAFNSRETT cr cin af þessum
Kömlu sóðu réttum, scm lengi
hefur, vel og dyggilega þjónað
sínu hlutverki og þaðan á margur
maðurinn eflaust góðar minning-
ar. Stafnsrétt er framan við bæ-
inn Stafn í Svartárdal og þar eru
á hausti hverju réttaðar þúsundir
fjár og einnig ótölulegur fjöldi
hrossa. Aðalréttin, eða almenn-
ingurinn, er orðin ævagömul.
sennilega frá því fvrir aldamót að
þvi er fróðir menn tjáðu okkur
Morgunblaðsmönnum í Stafnsrétt
í vikunni. Að sjálfsögðu er hleðsl-
an I almenningnum farin að láta
á sjá, en það leynir sér ekki að
listilega hefur verið að byggingu
réttarinnar staðið.
Dilkarnir eru hins vegar ekki
allir eins vel gerðir, þeir hafa
verið gerðir á mismunandi tímum
og hróflað upp ef til vil á stuttum
tíma. Þeir gegna þó sínu hlut-
verki, en sumir þeirra virðast
orðnir ósköp þreytulegir. Kannski
fá þeir líka hvíldina innan tíðar
því til umræðu er að rlfa gömlu
réttina framan við Stafn og
byggja þar nýtízkulega steinrétt
eins og gerast orðið I flestum
svéitum. Einnig er ólíklegt að
hross verði réttuð I Stafnsrétt
næsta haust.
Yrði vissulega sjónarsviptir að
hrossaréttinni, en ekki þykir
lengur við hæfi að rétta hross og
reka á afrétt eins og tíðkast hefur
I öll þessi herrans ár.
Það voru þó ekki þessar hug-
leiðingar sem sóttu á menn i
Stafnsrétt á miðvikudaginn, það
var líðandi stund, sem skipti máli
þar. Trúlega hafa hátt I þúsund
hross verið réttuð I Stafnsrétt að
þessu sinni, flest I eigu Skagfirð-
inga, að því er kunnugir sögðu, en
Húnvetningar áttu einnig drjúg-
an hóp þarna. Þeir hrossríkustu
drógu i eigin dilka, aðrir voru
saman um dilka, en einnig voru
sveitir eða byggðarlög dregin
saman.
Ekki er langt siðan vegur var
lagður fram Svartárdalinn og fór
fólk því i réttina riðandi, fastur
liður I lífinu að riða til réttarinn-
ar. Þá er ekki Iangt síðan vegur —
ef veg skyldi kalla — var gerður
um Kiðaskarð, út Svartárdal yfir i
Mælifellsdal. Eru hrossin rekin
yfir skarðið að loknum réttum og
að nýju er haldin rétt fyrir Skag-
firðinga f Mælifellsrétt.
SKEPNURNAR VANAR
FRELSINU A FJÖLLUM
Það var ómæld orka í Stafnsrétt
á miðvikudaginn. Rennilegar,
stæltar skepnurnar orðnar vanar
frelsinu á fjöllum og likaði því
ekki alls kostar helsið, sem mað-
urinn hafði lagt á þær. Það var
ekki á eins manns færi að ná
lökum á skepnunum. Til að koma
böndum á eða ganga ur skugga
um mark á fullvöxnu hrossi
þurfti þrjá eða fjóra — stundum
finnn menn og veitti ekki af. Sum
hrossanna voru baldnari en önn-
ur, stundum tókst ntönnum að
hemja hrossin fljótlega, oftsinnis
fengu ofurhugarnir fyrir ferðina
Myndir: Frið-
þjófur Helgason
*
Texti: Agúst
Ingi Jónsson
atganginum og gaf sig hvergi.

Lagt upp I flugferð. Það var hyggilegra að hafa nokkra aðstoðarmenn þegar lagt var til atlögu við baldinn fola.
Óttinn leynir sér ekki f svip skepnunnar, en enginn má við margnum.
Eilíf átök, alltaf
eitthvað að gerast
hjá skepnunni, sem ekki hafði séð
mann i nokkra mánuði.
Eilíf átök, allt af var eitthvað að
gerast. Þarna mættust stálin
stinn. Ungir ákafamenn, striðir
folar.
Lítil folöld virðast utangátta i
látunum. Önnur stærri, kannski
tvævetur, gefa sig ekki átaka-
laust. Fólk á öllum aldri f.vlgist
með sumt langt að komið, flest úr
nágrannasveitunum, sem þekktar
eru fyrir góð hrossakyn. Margir
taka þátt í átökunum við
skepnurnar, aðrir standa undir
vegg eða uppi á réttarveggjunum
og hafa gaman af þvi sem fyrir
augu ber.
Þarna eru býsna margir karakt-
erar, kallar. seni maður getur eig-
inlega ekkí gert sér í hugarlund
að þrifist annars staðar en innan
um skepnurnar. Þeini bregður að-
eins örskot fyrir, svo eru þeir um
leið komnir í átökin og hamagang-
inn. Sungið er i hornum. vasapel-
anum l.vft, hóflega dre.vpt á i flest-
um tilfellum.
Kaupmenn ræða sín á milli,
boðið er i gripina. Tölur fara ekki
hátt. en kunnugir vita npkk.
hverjir lyfta munu peningavesk-
inu áður en dagurinn er allur.
Undir kodda sumra lækkar ef-
laust en aðrir sofa hærra með
höfuðið nóttina eftir hrossarétt-
ina.
ÉG SA ÍIANA I BlL
Glöggir hrossabændur greina
rnörkin á eyrum skepnanna á
færi, í flestum tilfellum. Það er
þó ekki ailtaf. en þegar skepnan
hefur verið króuð af er yfirleitt
einhver seni þekkir viðkomandi
mark. Ef ekki, er flett upp i
markaskránum, þar eru svör við
öllum spurningum um mörk.
Hnúturnar fljúga á milli manna.
gantast er með hlutina og ef
menn geta ekki svarað f.vrir sig,
þá þeir um það.
Upp er kominn ágreiningur um
skjótta meri og líflegar samræður
fara fram manna á milli.
— Það þarf ekki að gá að henni
þessari. ég sá hana í bil í vor.
segir Dúddi á Skörðugíli.
— Sástu þá skjóltu í bil. segir
Vallýr réttarsljóri og blær ógur-
lega, það hvín i mannskapnum. —
Er samt ekki rétt að flelta upp á
markinu, spyr hann. —Jú. skárra
væri það nú. kveður við.
— Ég þekki hana samt segir
Dúddi og gefur sig hvergi. Eg
man bara ekki nafnið. jú, á hann
llelgi hana ekki. Hann Helgi.
hérna. þið vitið, segir Dúddi. en
enginn veit og upp er flett i
markaskránni. bibliunni.
Jú. viti menn. Helgi á Borg á
skepnuna. — Sagði ég ekki, segir
Dúddi. — Eg sá hana í bil. og
mikið er hlegið.