Morgunblaðið - 18.09.1977, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1977

Skiltið yfir innKanKÍnn í flóttamannabúðirnar.
Eitthvað verður að
gera fljótt annars
ferst öll þjóðin,
sagði einn afflóttamönnunumfrá Kambódíu
í þessari grein segir Elín Pálmadóttir frá degi í flóttamannabúðunum
við landamæri Thailands og Kambódíu þar sem hún átti viðtal við
flóttafólkið
Ononu Sam An fann ég eftir nokkra
leit í húsi nr. 26 við eina götuna í flótta-
mannabúðum Kambódíumanna í
Aranyaprathet í Thailandi. Kvöldið áðar
hafði éf> heyrt að þessi nýkomni flótta-
maðar, hefði fengið dapurlegar fréttir af
fjölskyldu sinni. Rauðu kmerarnir höfðu
tekið konu hans og börn cftir að hann
flúði og drepið þau. Eg lét það verða mitt
fyrsta verk, er ég kom út í búðirnar kl. 8
um morguninn, að leita hann uppi með
góðra manna hjálp. Sam An lá fyrir á
strámottu á palli-num sem honum hafði
verið úthlutaður ásamt nokkrum öðrum
einhleypum mönnum í húsalengjunni.
En flóttafólkið frá Kambódíu býr þarna í
löngum skálum úr harðviði með íbúðar-
palli eftir endilöngu húsinu, en honunt
síðan skípt á þverveginn í umráðasvæði
hverrar fjölskyldu, þannig að hver hefur
sinn inngang þó í sama sal sé.
Ononu Sam An hafðí verið bóndi og
ræktað jörðina heima í Kambódíu, sagði
hann. En þegar Rauðu kmerarnir tóku
völdin var hann sem aðrir hrakinn af
býli sínu og látinn vinna í þorpi í 3 km
fjarlægð. Þaðan hafði hann svo flúið
ásamt nokkrum öðrum snemma í sumar.
Þegar hann kom yfir til Thailands, hafði
honum verið stungið í fangelsi í Kambin-
bury og setið þar í 3 mánuði. Thailend-
ingar eru tortryggnir við Kambódíu-
menn sem allt í einu skjóta upp kollin-
um í þeirra landi, skilrfkjalausir. Halda
að þeir kunni að vera njósnarar og
skæruliðar, sendir yfir til þeirra. Og
meðan málið er athugað sitja þeir í fang-
elsinu. Ononu Sam An hafði setið óvenju
lengi inni. Kanadíski trúboðinn Sam
Kormack hafði heimsótt hann í fangelsið
og svo aftur í búðirnar 3 dögum eftir að
honum hafð verið sieppt. Honum hafði
hann sagt sorgarfréttirnar.
) Drápu konu
hans og börn
Hann hafði við komuna í búðirnar hitt
mann sem flúið hafði seinna, sagði hann
mér. Sá færði honum þær fregnir að
Rauðu kmerarnir hefðu tekið konu hans
og tvö börn eftir að hann flúði. Konan
hafði samt ekki verið á sama stað og
hann, sagði hann. Hún hafði verið látin
vinna á einhverri annarri hrísgrjóna-
ekru og börnin verið þar hjá henni.
Hvað tæki nú við hjá honum? — Ég
hugsa ekki um það. Eg má bara ekki láta
sorgina ná yfirhödninni, svaraði hann og
reyndi að brosa.
Þann tíma, sem ég hafði verið f Thai-
landi, höfðu blöðin kvartað undan
þurrkunum. Nú átti að vera kominn
regntimi þegar plantað er út hrísgrjón-
unum og maísinn vex i hlýrri vætunni.
Hitinn var að vísu 25—35 stig daglega,
en ekkert regn. Vá var fyrir dyrum. En
einmitt þennan dag, sem ég hafði fengið
skriflegt skjal með dvalarleyfi inni í
flóttamannabúðunum, kom loksins þetta
langþráða hitabeltisregn. Það hafði bul-
ið alla nóttina á glugganum hjá mér i
Aranaprathet og hljóðið blandazt í morg-
unsárið öllu gæsakvakinu úr nálægum
görðum. í flóttamannabúðunum flaut
þvi allt i leðju, þó allir hefðu fyrir
skömmu verið látnir grafa grunna
skurði meðfram gangstigum og húsum. í
þessar nýju búðir hafði verið flutt fyrir
rúmu ári, og þá flúið úr gömlu búðunum,
sem voru nær ánni og flæddi um regn-
tímann. Hlýtt regnið gerði mér ekkert
til, en ilskórnir festust alltaf í leðjunni
og sátu eftir í þessum leiðangri að leita
að húsi nr. 26. En þegar ég kom að
mjólkurhúsinu höfðu hjálparhellur mín-
ar, þær Erna, Louís, Sue og Aly, þegar
ekið í bæinn og keypt létt gúmmístígvél.
Þær eru ekki lengi að leysa hvern vanda.
Nú voru þær að hefja morgunverkin
sín, að blanda mjólk úr mjólkurdufti
með hjálp stráka úr búðunum i nýja
mjólkurhúsinu, gjöf frá góðu fólki í
Bretlandi. Svo héldu þær af stað með
vítamínbættu mjólkina hús úr húsi, götu
eftir götu, mjólkurglas handa hverju
barni. En um leið sjá þær hvernig líður
og hver fullorðinn fær tækifærí til að
tala við þær og bera upp vandamál sín.
Það var glatt.á hjalla i mjólkurhúsinu.
Strákarnir skríktu og voru eitthvað að
pukrast úti í horni. Er ég gætti betur að,
sá ég að þeir höfðu náð sér í krít og voru
að skrifa á töfluna: „I wili live upstairs
in heaven when third war breaks out.“
Þeir eru farnir að læra ensku, en setn-
ingin sýnir kannski óöryggið í tilveru
þeirra.
0 Sárt að þurfa
að flýja land sitt
Er ég kom inn í flóttamannabúðirnar,
sem 7000 flóttamenn frá Kambódíu hafa
orðið að gera að sfnu heimili, hafði ég
séð hóp manna á göngu til líkamsþjálf-
unar. Þar höfðu forgöngu röskir ungir
Kambódiumenn. Mér var sagt að þeir
væru menntamenn og hefðu talsverða
forystu þar í búðunum. Ég fékk að heim-
sækja þá i smiðjuna sem þeir hafa komið
sér upp af vanefnum til að geta haft
eitthvað fyrir stafni og jafnvel unnið
einhver áhöld, svo sem axir, hnifa og
þess háttar, sem reynt er að koma í verð i
Bangkok. Robert Ashe frá PVO þurfti
einmitt að flýta sér um kvöldið til
Bankok, þar sem eitthvert fyrirtæki
hafðí lofað honum járnafklippum handa
flóttamönnunum að vinna úr. En aðgerð-
arleysið er ein versta plága fullfrisks
fólks sem situr í búðunum.
Fyrst hitti ég að máli þrjá menn,
Sarun I)ehi, Haypolncsy og Kam Kam
Say, sem tóku mér kurteislega en af
varkárni. Þeir sögðu að bráðum kæmi
„prófessorinn", sem væri nýkominn út
úr Kambódíu, og mundi segja mér
hvernig ástandið væri þar núna. Allir
voru þeir frönskumælandi og yfir kaffi-
bolla rættist úr samræðunum. Hver um
sig vildi þó vita, áður en hann veitti mér
trúnað sinn, í hvaða tilgangi ég væri að
leita eftir viðræðum við þá, og hvort mín
þjóð hefði þar einhvern áhuga. Ég sagði
þeim, að minn tilgangur sem blaða-
manns væri bara að flytja réttar fréttir
af þvi sem væri að gerast i Kambódíu,
sem svo litið væri um vitað. Og ísland, þó
litið væri, hefði þó eitt atkvæði hjá Sam-
einuðu þjóðunum og væri að auki fimmti
hluti Norðurlandablokkarinnar, ef við
kærðum okkur um að veita lið.
Þessir þrír höfðu allir verið náms-
menn, sem i striðinu höfðu verið kallaðir
í stjórnarherinn, einn verið flugmaður,
annar flogið þyrlum og sá þriðji verið i
sjóhernum. Sarun Dehi hafði stundað
nám í búfræði, en hinir verið i lögfræði
og félagsfræði, minnir mig. Fjórum dög-
um fyrir uppgjöfina, eða 13. april 1975,
hafði hann flogið flugvél sinni og lent
nálægt landamærunum, en gengið þaðan
yfir til Thailands. Vinur hans
Haypolncsy, sem var liðsforingi, hafði
verið í þjálfun í Thailandi frá 1974, og
komst ekki aftur heim þó hann reyndi
það, þegar Kambódia féll. Sem betur fer
kannski, sagði hann, því kommúnistarn-
ír drápu alla Kambódíumenn á staðnum,
sem komu þannig til baka inn í landið.
Þeir hafa jafnvel umsvifalaust drepið
flóttamenn, sem Thailendingar hafa tor-
tryggt og sent þeim til baka. Okkur lang-
ar alltaf heim til Kambódíu. Það er sárt
að þurfa að flýja land sitt, þótt það hafi
orðið manni til lífs, bætti hann við.
Hvorki hann né Sarun hafa á þessum
tima sótt um að fá hæli í þriðja landinu.
Þeir fylgjast vel með því sem er að
gerast i Kambódíu gegn um flóttamenn-
ina sem þaðan koma og vona að þeir geti
á einhvern hátt orðið landi sínu að liði.
Ungir menntamenn fá heizt hæli i öðr-
um löndum, en yfirleitt verða svo eftir
þeir sem minna mega sín, leiðtogalausir
og ráðvilltir. Þess vegna vilja þeir ekki
fara of langt í burtu í von um að geta
hjálpað sínu fólki.
% Fjölskyldunni
tvístrad
Kam Kam Say hafði verið liðsforingi í
sjóhernum áður en Kambódía féll. Hann
kom til Thailands 10. febrúar 1977, flúði
þá frá þorpinu Pussat, skammt frá
Battambang. Hann hafði verið látinn
vinna þar við að fella tré i skóginum og
tekizt að sleppa. Hafði mælt sér móti við
þrjá félaga sina, sem einnig höfðu hug á
að flýja. Um 70 km vestar urðu tveir
hermenn Rauðu kmeranna þeirra varir.
Þegar þeir skipuðu þeim upp með hend-
urnar, hlupu þeir. — Hermennirnir
skutu, sagði Kam Kam Say. — Ég var
með tilbúna handsprengju, sem ég hafði
náð af hermanni nokkru fyrr. Nú kastaði
ég henni og annar hermaðurinn féll.
Hinn elti okkur. Ég náði rifflinum hans
og særði hann. Þá lagði hann á flótta.
Hinir voru þá horfnir og þá hefi ég ekki
séð siðan. Ég var einn eftir. Eg gekk í 28
daga yfir fjöllin og gegnum skógana,
faldi mig á daginn og gekk á nóttunni.
Það var erfið ferð.
Ég innti hann eftir því, sem fyrir hann
hefði komið þegar Pnom Penh féll, en
þar var hann þá staddur. — Við afhent-
um vopn okkar og klæddumst borgara-
legum fötum eftir uppgjöfina, eins og
okkur var skipað, sagði hann. — Ég