Morgunblaðið - 18.09.1977, Blaðsíða 12

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1977
Hjálpartæki eiga að undirstrika hugkvæmni en ekki að
fela hugmyndaskort.
! röð sex mynda sjáum við hvernig sjónlátbragðs og m.vndmennt er samræmd í
skemmtilegum leik við að kenna börnum í forskóla að telja.
Bragi Ásgeirsson:
Mynd- og handmennt
(V anmetin námsgrein)
A undanförnum árum hefur af
hálfu skólarannsóknadeildar
menntamálaráðuneytisins fáriö
fram umfangsmikil úttekt á þeim
námsgreinum er hafa hlotið sam-
heitið ,,mynd- oa handmennr'.
Þetta er nýyrði sem hyggt er á
sameiginlegum stofni frjálsrar
myndlistar og hvers konar hand-
íða. — Þetta er fremur óþjál
þýðing á hinu norræna orði
„Forming", en hins vegar þótti
t.d. nafnið myndió höföa of mikið
til myndlistar, en við þetta situr
þar tíl heppilegra orð finnst.
Hér er að sjálfsögðu átt við
mótun hvers konar efniviðar i
hlutlæga eða óhlutlæga mynd,
með mikilli áherzlu á virkjun
skapandi kennda hjá nemendur
til eflingar sjálfstæðri athafnaþrá
og hugkvæmni. Til nánari
skýringar á eóli þessa náms má
t..d visa til þess, að eitt er að lesa
og annað að skilja textann, eins og
það er tvennt ólíkt að sjá og horfa.
Nákvæmlega á sama hátt og það
er eitt að taka upp mynstur úr
bók eða blaði og annað að vera
fær um að hanna mynstur sjálfur.
Segja má að til skamms tíma
hafi meginhluti allrar mynd- og
þá einkum handmenntar byggst á
þvi að láta nemendur vinna eftir
aðfengnum hugmyndum og þótti
sá að sjálfsögðu færastur er var
flínkastur við að „líkja eftir".
Slíkt verður að sjálfsögðu aldrei
annað en dautt fagnám þar sem
skapandi eiginleikar viðkomandi
fá ekki útrás. Svo rammt var um
þessa stefnu, að þeir er dirfðust
að víkja örlítið út frá gefinni
formúlu voru annað tveggja
Hverjum skóla á að vera
það heilöjí skylda að rækta
þann áhuga, lífsgelði og
fróðleiksþorsta er skín úr
andliti þessa forskólanem-
anda.
Fagurlega hannaöir
gripir í iönaði svo
sem transistir og
myndavél er ávöxtur
gildrar undirstöðu-
menntunar í sjón- og
handmenntum.
nefndir klaufar eða þeir spurðir í
gamni hvort þeir hygðust hasla
sér völl á akri listagyðjunnar!
Allir hafa tilhneigingu til vana-
festu og þykja þeir hlutir þekki-
legastir er þeim standa næst og
eru orðnir þeim að eins konar
reynslutákni, sbr. máltækið
„hverjum þykir sinn fugl fagur".
Heimaslóðirnar fegurstar,
ættlandið fegurst o.s.frv. Likt og
íslendingum þykir hálendið
fagurt þykir Dönum hið frjósama
skógiklædda flatlendi auganu
hugnæmast.Þetta er í sjálfu sér
ósköp eðlilegt, þvi að menn
tengjast þeim formum sterkustu
tilfinningaböndum er þeir hafa
að jafnaði í næsta sjónmáli og að
sjálfsögðu gegnir sama máli um
litina i náttúrunni. Þetta eru
sjálfgefnar staðreyndir sem höfða
til tilfinningategnsla viðkomandi,
en það er ekki eins víst að menn
þekki umhverfi sitt, þvi að um-
hverfi mannsins verður sem
betur fer aldroi numið að fullu.
Endurnýjunarkraftur
náttúrunnar er svo mikill að hún
er stöðugum breytingum háð, þótt
hægar séu í flestum tilvikum. Það
er mögulegt að horfa af vana á
alla hluti og skapa sér ákveðnar
fastmótaðar hugmyndir um um-
hverfi sitt og þarmeð loka
sviðinu, loka þeir sér öllum
öðrum möguleikum. í kennslu-
bókum er sagt að grasið sé grænt,
hafið blátt, himinninn blár mold-
in brún o.s.frv. Gegnum slík orð-
tákn lærum við heilmikið sem við
síðar notum ósjálfrátt á sjónræn-
an hátt, án þess að aðgæta
réttmæti kenningarinnar með
aðstoð sjónarinnar. Slík sam-
blöndun orða og sjónrænna tákna
sljóvga vissulega upplifunarhæfi-
leika þann, sem felst i þvi að
uppgötva fjölbreytni og endur-
nýjunargildi hluta.
En grasið er sannarlega ekki
ævinlega grænt, himinninn er
ekki ætíð blár, og hafi skiptir um
lit eftir því hvernig Ijósið fellur á
það og eftir hita og kuldastigi.
Allt þetta er næsta auðvelt að
sanna með athugun i náttúrunni.
— Nú spyr máski einhver: „Hvað
kemur þetta allt mynd- og hand-
mennt við, hvert er verið að
fara“?
Því er hér til að svara, að kjarni
mynd- og handmenntanáms er
einmitt hinn gefni hæfileiki ein-
staklingsins til að uppgötva og
upplifa á eigin spýtur möguleika
efniviðarins er hann vinnur i
hverju sinni, umforma og móta
eftir eigin brjóstviti, — finna
gleðina' við það að hin skapandi
öfl leysast úr læðingi og hvernig
sviðið stækkar í hvert skipti er
nýjum áfanga er náð.
Það hlýtur að vera hverjum og
einum mikill ávinningur að losa
um og virkja þessi duldu öfl, og
það losast sjaldnast um þau af
sjalfu sér, þó að hverjum og
einum séu þau af skaparanum
gefin, — í mismunandi mæli þó.
A öllum tímum hefur
manneskjan látið sig dreyma
langt inn í heima, sem ekki eru
til, ímynduðum möguleikum hafa
aldrei verið takmök sett. Leyndar-
dómurinn liggur ekki einungis í
því að skilja, heldur öðru fremur í
því að upplifa, — ekki horfa,