Morgunblaðið - 18.09.1977, Blaðsíða 22

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1977
— Kambódía
Framhald af bls. 49.
brott, til einhverrar miðstöðvar. Sagt er
að þeir hafí þurft að nota hrisgrjönin til
útflutnings og til að borga skuldir við
Viet-Nama. Smáskammtur kom svo til
baka til dreífingar milli fólksins. Þannig
sagðist Kam Kam Say.
% Líttu bara
á söguna
Áður en samtali okkar var lokið, hafði
komið inn fullorðnari maður, ákaflega
stillilegur og hlédrægur. Þar var kominn
prófessorinn sem þeir höfðu boðað,
Thono Travano og birtist viðtalið við
hann i sérramma með þessan grein.
Sarun Dehi, sem hafði litið viljað segja
í fyrstu, aðeins hlustað, blandaði sér i
samræðurnar — Kommúnistarnir eru að
útrýma íbúum Kambódiu, eins og þú
heyrir sagði hann. Auk þess sem þeir
láta fólkið farast úr hungri og harðæri
heima, þá hlýtur herinn þeirra lika að
ver farinn að þynnast, því þeir eiga í
ófriði á landamærunum hér að vestan og
að austan við Viet-Nama. Af þessu fáum
við alltaf fréttir. Þú spyrð hvað í ósköp-
unum þeim geti gengið til. Líttu bara á
söguna, sagði hann. — Hvað gerðist í
Tíbet og Mongólíu? Kinverja vantar
landrými fyrir 50 milljónir manna. Kam-
bódia er frjósamt land og gott. Þar er
fiskur í sjónum, hrísgrjön á örkunum og
afbragðs góðir skógar. Við áttum 3
stærstu orkuverin á þessum slóðum,
menningarverðmæti eins og Ankor Wat
og demantanámur á stóru svæði. Jarð-
vegurinn er svo frjósamur aó auðveld-
lega má fæða 50 milljónir manna ef vel
er að staðið. Kínverjar vilja bara landið
og nafnið á þvi. ekki fólkið — alveg eins
og í Tíbet og Mongólíu. Þess vegna er
þeim ösárt um að ýta undir það að íbúun-
um sé útrýmt og hermenn kmeranna eigi
í útistöðum við nágrannana.
— Eg ætla að biðja þig um að segja
umheiminum þetta, sagði Sarun Dehi,
Rauðu kmerarnir fara með fólk eins og
skepnar, nema hvað skepnur eru þó
fóðraðar. Áður hafði fólkið i Kambódíu
Norodon Sihanouk, sem það hafi tiltrú á.
Kommúnistarnir notuðu sér veikleika
hans, skjölluðu hann og notuðu vinsæld-
ir hans. Nú hefur hann engin völd og
getur ekkert aó gert. Hvað á að gera? Ég
veit það ekki. Eitthvað verður að gera,
annars deyr öll þjóðin. En það verðar að
gerast fljótt. Við nutum ekki frelsis
nema i 15 ár, eftir að nýlendustjórn
lauk. Við viljum verja okkur, ekki bara
flýja. En okkur skortir til þess vopn og
foringja.
0 Ungi lista-
maðurinn Seng Team
Það hafði stytt upp meðan ég spjallaði
við mennina fjóra. Krakkarnir voru um
allt að sulla í pollunum, hlógu og
skriktu, og konurnar stóðu í biðröð til að
sækja matarskammtinn sinn. Uthlutað
var hrfsgrjónum, kjöti og grænm'eti. En
við fórum að leita uppi listamanninn
unga, sem ég hafði séð eftir styttur úr
tálgusteini, merktar „Mr. Seng Team,
Kmer flóttamaóur, i ágúst 1977“. Erna
hafði verið með þær í Bangkok, til að
reyna að selja þær fyrir hann, svo að
hann gæti unnið sér inn nokkra skild-
inga. Hann hafði, eins og nokkrir aðrir,
komizt upp á að vinna- með einföldum
verkfærum, svo sem þjöl, úr þessum
tiltölulega mjúka rauðbrúna og gráa
steini listmuni, mest myndir af guðum
og gyðjum eftir fyrirmyndum úr hinu
fræga hofi Kambódíumanna Ankor Wat.
En stytturnar hans eru einstaklega vel
gerðar. Hann hafði komið sér snoturlega
fyrir með föður sinum og ungri eigin-
konu í sínu afmarkaða pallskoti i einum
Strákarnir aðstoða við að blanda mjólkina i flóttamannabúðunum. Þeir höfðu
skrifað á ensku á vegginn: „I will live upstaires in heaven when third war brakes
out.“ Og sýnir það kannski inn í skelfdan hugarheim þeirra. þó þeir skríki og brosi.
skálanum, þar sem þau höfðu tjaldað af
sem svefnpláss innri hlutann, en notuðu
fremri hlutann sem íverustað. Þarna var
allt merkilega hreinlegt við þessar að-
stæður. En eins og siður er þar í landi,
taka^illir af sér skóna áður en þeír stíga
berfættir upp á pallinn. Því berast
óhreinindi ekki þangað.
Seng Team er nýkvæntur. Hann hafði
kynnzt hiani ungu eiginkonu sinni, eftir
að hann kom í flóttamannabúðirnar og
þau gengið þar í hjónaband, sem nú mun
sýnilega bera ávöxt áður en langt um
líður. Hann kvaðst hafa sótt um að fá
landvistarleyfi fyrir þau i Frakklandi.
Kvaðst hafa góðar vonir um að einhvern
tima kæmí að þeim og þau yrðu í þeim
hópi þeirra heppnu flóttamanna, sem
Frakkar taka við. En þeir eru eina þjóð-
in, sem enn tekur reglulega við flötta-
mönnum frá Kambódiu.
Ungu hjónin voru sýnilega full eftir-
væntingar, fengu heimilisfangið mitt til
að skrifa mér þegar þau yrðu komin til
Frakklands.
Seng Team tók að sér að vera fylgdar-
maður minn um sinn og lagði af stað með
mér að leita að kambódíska lækninum.
\ | A
# • U
Uy Thang Yoth hjálpar til í sjúkrahúsinu.
Við fórum víða um þessar miklu flótta-
mannabúðir, þar sem 7000 karlar, konur
og börn lifa og biða — eftir einhverju.
Við þessar ömurlegu aðstæður, þar sem
skolp og sorp er vandamál, og eftir allt
sem þetta fólk er búið að ganga í gegn
um, virðist það enn megna að halda
glaðlyndi sínu og reisn. Allir ganga i
tandurhreinum fötum, leggja mikið upp
úr því að vera ekki druslulegir og bjart
bros birtist fljótt á andlitunum. Ég sá
ekki horuð börn með útblásna maga,
heldur virtust þau vel útlítandi. Stúlk-
urnar frá PVO hjálparstofnuninni segja
mér, að þarna séu engir munaðarleysing-
ar. Missi barn foreldra sina, taki næsta
fjölskyida það umsvifalaust upp á sína
arma. Öll börn meðal kmera fái ást og
umhyggju, svo sterk eru fjölskyldubönd-
in ólíkt því sem þær þekktu frá Viet-
Nam, þar sem mikið var um munaðar-
leysingja.
Þarna í búðunum gera menn það sem
þeir geta til að hafa ofan af fyrir sér.
Sumir höfðu byrjað á einhvers konar
viðskiptum, seldu hinum ávexti eða eitt-
hvert smáræði. Höfðu kannski fengið
sent „stofnfé" frá ættingjum og vinum,
sem komnir eru til þriðja landsins,
Frakklands, Bandarikjanna og Kanada.
Þeir heppnu eru duglegir að skrifa og
senda smáseðla heim i flóttamannabúð-
irnar og hafa þó sjálfsagt ekki mikið. Ég
settist á trébekk og fékk mér með vinum
mínum kaffi undir skýli i „kaffihúsi",
þar sem fjölskyldan eldar súpu og kaffi
til sölu.
% Angistin býr
í brjóstinu
Vary, 26 ára gamlan Kambódíumann,
bar þar að, og stúlkurnar fóru að spyrja
hann hvernig honum liði af höfuðverkn-
um, sem lengi hefur þjáð hann og ekki
finnst orsök til. Enda var hann fjarska
vesældarlegur á svipinn. Þegar ég fer að
tala við hann, kemur raunar i Ijós að
hann á ákaflega erfitt. Kannski er það
orsök stöðugra höfuðkvala. Læknirinn
franski segir mér, að þrátt fyrir brosin
búi angistin inni fyrir. Það sé ástæðan
fyrir öllum þessum kvörtunum um
þrengsli fyrir brjósti, sem þeir átti sig
ekki á sjálfir.
Vary kveðst hafa flúið frá Kambódíu á
árunum 1975 með fjölskyldu sinni. Þau
voru 85 saman og gengu í 3 daga. Og
þarna hafa þau verið síðan. Faðir hans
vill ekki fara til Evrópu eða þriðja
landsins. Og sjálfur á hann í miklu sálar-
stríði um það, hvort hann eigi að vera
kyrr hjá fjölskyldunni eða fara og reyna
að búa sjálfum sér framtíð, ef tækifæri
gefst. — Mig langar til að læra, segir
hann. Og hann kveðst nú loksins vera
búinn að ákveða að fara og hafa sótt um
að komast til Frakklands. — Ég á þó
einhverja framtið þar, sagði hann.
Þráin eftir því að fá að læra virðist
sameiginleg með öllu unga fólkinu.
Þegar vitnaðist að einhver stofnun hefði
beðið um lista yfir f jölskyldulausa
unglinga, með það fyrir augum að koma
þeim til fjölskyldna í efnaðri löndunum
sem kostuðu þau í skóla, gáfu sig fjöl-
margir þegar fram — skyndilega orðnir
munaðarleysingjar og miklu yngri en
þeir höfðu áður sagt, i von um að þarna
væri þó tækifærið til að fá að læra.
0 Sendir til
baka og drepnir
Vary hafði raunar átt ættingja í þeim
hópi flóttamanna, sem varð fyrir þeirri
skelfingu að vera sendur tilbaka til
Kambódíu. Þessir 26 flóttamenn voru
komnir í flóttamannabúðirnar, þar á
meðal föðurbróðir hans og tveir synir
hans, 11 og 14 ára gamlir. Stúlkurnar frá
PVO höfðu hitt þá við komuna, er þær